61309 wstęp do teorii polityki img 99

106

Najbardziej znanego podziału sytuacji decyzyjnych w polityce zagranicznej dokonał Charles Hermann. Traktując kryzys jako podstawową zmienną środowiska międzynarodowego i posługując się trzema wymiarami: ilości czasu pozostawionego na podjęcie decyzji, stopnia zagrożenia interesów oraz stopnia antycypo-walności sytuacji, wyodrębnił on następujące rodzaje sytuacji decyzyjnych:

A - sytuacja kryzysowa; czas na podjęcie decyzji jest ograniczony, zagrożenie podstawowych interesów państwa jest wysokie; pojawienie się lej sytuacji nie zostało przewidziane przez decydentów (np. włączenie się Chin do w ojny koreańskiej w 1950 r., kubański kryzys rakietowy w 1962 r.)

B - sytuacja innowacyjna: czas nie jest ograniczony, ale zagrożenie duże, a sytuacja nie była przewidziana (nacjonalizacja Kanału Sueskiego przez egipskiego prezydenta Nasera w czerwcu 1956 r.)

C - sytuacja inercyjna: czas nie jest ograniczony, niskie zagrożenie interesów, sytuacja nie została przewidziana (wycofanie przez prezydenta de Gaulle’a Floty Śródziemnomorskiej z NATO w 1959 r.)

D - sytuacja okolicznościowa: czas na podjęcie decyzji jest ograniczony, zagrożenie niskie, sytuacja nieprzewidziana (powstanie węgierskie w 1956 r.)

li - sytuacja refleksyjna: czas na podjęcie decyzji jest ograniczony, zagrożenie wysokie, ale przewidziane (blokada Berlina w 1948 r.)

F - sytuacja deliberacyjna: czas nieograniczony, zagrożenie wysokie, sytuację przew idziano (druga blokada Berlina w 1961 r.)

G - sytuacja rutynowa: czas nieograniczony, zagrożenie niskie, sytuację przewidziano (podpisanie traktatu pokojowego z Japonią w 1951 r.)

H - sytuacja administracyjna: czas ograniczony, ale zagrożenie niskie, sytuację przewidziano (decyzja o dostarczeniu broni Indiom będącym w trakcie wojny z Chinami w 1962 r.)¹¹.

Decyzje podejmowane w polityce zagranicznej można podzielić np. na:

•    rutynowe i nierutymwe; te ostatnie można podzielić zgodnie z kryterium stadium na bazowe (wyjściowe) i sekwencyjne (rozwijające) lub zgodnie z kryterium dynamiki na inicjujące, reaktywnej powrotne²⁸;

•    proste i złożone;

•    większej i mniejszej wagi;

•    prowadzące i nie prowadzące do podjęcia działania;

•    substancjalne i proceduralne;

•    zmierzające do wywołania zmiany w środowisku międzynarodowym, w systemie celów polityki zagranicznej lub w strukturze decydow'ania;

'■ Zob. Charles ’ Hermann, „International Crisis as a Situalional Variub1c", (w:] Roscnau, op.cit., s. 409- 421. Wszystkie podane przez Hermanna przykłady odnoszą się do sytuacji decyzyjnych z punktu widzenia amerykańskiej polityki zagranicznej.

²¹ Howard H. Lentner, Foreign Policy Analysis: A Comparativc and Conccptuul Approach, Columbus: Charles Is. Merrill Publishing Company 1974, (cyt. za:J Sałujczyk, op.cit., s. 120—121.