63936 skanuj0026 (85)

54 (>1 X 'I : II I '/I >M< /NI KIDMAWY I I VKI

doskonałość. Na rozwój człowieka składają się więc zarówno pierwiastki zewnętrznego postępu, jak i duchowego rozwoju.

6. Człowiek wreszcie jest istotą / natury swej społeczną. Oznacza to, że do pełnego ujęcia egzystencjalnej kondycji człow ieka należy także dostrzeżenie jego społecznej istolowej determinacji. Aspekt ten będzie przedmiotem dokładniejszego opisu i analizy w obydwu tomach Zarysu etyki szczegółow ej. Na razie wystarczy zaznaczyć, że ta społeczna istoiow^fa determinacja człowieka urzeczywistnia się w dwojakim wymiarze. Pierwszy z tych wymiarów przybiera postać relacji międzyosobowych. Osoby ludzkie współistnieją obok siebie me jako zamknięte w sobie monady, ale jako podmioty pozostające w relacyjnych pow iązaniach typu „osoba a osoba". Obok tego typu relacji, społeczny aspekt natury człowieka wyraża się w jego powiązaniach z ponadindywidualnymi tw orami społecznymi. który mi są wiełojednostkowe w spólnoty, powszechnie zwane „społecznościami". Powstałe na tym gruncie relacyjne powiązania określamy za pomocą formuły „człowiek a społeczeństwo”. Ogół zachodzących na tych obu płaszczyznach działań i procesów składa się na wielką kategorię „życia społecznego", która stanow i integralną część wizji człowieka jako osoby i bytu społecznego zarazem.

Filozofia chrześcijańska głosząc naukę o społecznych determinacjach człowieka pozostaje w konflikcie przede wszystkim z dwoma w iclkimi kierunkami filozoficznymi. Jednym z nich jest filozofia indyw idualistycznego liberalizmu, którego sztandarowym reprezentantem jest J. J. Rousseau Natomiast drugim kierunkiem jest filozofia społecznego totalitaryzmu. Występuje ona w różnych odmianach, np. jako filozofia wielkich mchów polityczno-społecznych znanych nam jako rasizm hitlerowski, marksistowski kolektywizm, czy faszyzm Mussoliniego. ale także jako wyłącznic teoretyczna doktryna w ujęciu O. Spaniu zwana uniwersalizmem, natomiast w ujęciu L. Duguita solidaryzmem czy wreszcie idealistycznym totalizmem W. G Hegla.

W kry tyczną ocenę wymienionych kierunków wdawać się nic ma potrzeby, gdyż bardziej odpow icdnią ku temu porą jak to już wcześniej zaznaczono - będą rozważania nad problematyką etyki społecznej. Tym samym elementarny zestaw założeń na temat osoby ludzkiej jako podmiotu aktów etycznych został wystarczająco naświetlony. Można zatem przystąpić do omówienia następnej grupy fundamentalnych tez filozoficznych, tym razem odnoszących się do rozumnej woli człow icka jako bezpośredniej siły sprawczej podejmowanych przezeń rozumnych działań.

lc/y / zakresu filozofii rozumnych działań osoby ludzkiej

I I )ynomi/m charakteryzujący człowieka jako osobę przejawia się w jc-!    \ oni u. Dążenie zaś oznacza tendencją względnie skłonność określone

K • ł>\ iii wzglądem czegoś, co stanowi jego przedmiot, termin, czyli kres (ap , litu* est inclinatio et tendenlia pmwniens ab antę ad uliijuem tenninum). \S ./elkic dążenie swoje ostateczne źródło znajduje najpienv w ograni-.-nosci (potencjalności) charakteryzującej bytową strukturę wszelkich v pi/ygodnych, w tym również człow icka, a równocześnie w zdolno-

4..    mzwijania posiadanych doskonałości przez dążenie ku coraz nowym

•    • \. •./Nin ich stopniom. Odpowńeddniodo tego. czy to ograniczenie i wy-

1.. di / mego dążenie występują w samym bytowym porządku rzeczy, czy i. / .leize poznawczej, można wyróżnić dwojakiego rodzaju dążenia: •i lim.dno oraz świadome.

.111 lążcnic naturalne (wrodzone, appetitus innatus) utożsamia się z we - • ii/ną strukturą i nastawieniem rzeczy w zględem czegoś, co jej odpowiada k t to więc sama natura rzeczy, ale wzięta w odniesieniu do jakiegoś i-i. .'miotu, w którego osiągnięciu znajduje ona swoje udoskonalenie. Tak -l- dą/cnietn naturalnym wzroku jest jego zdolność widzenia przedmiotów, ■mi. . du jego zdolność poznawania prawdy, a woli - jej zdolność osiągania di.lu.1 Wynika stąd. że dążenie naturalne przedstawia stnikturalny aspekt ¹1 nu, czyli ontyczną strukturę zarówno samych podmiotów dążenia, jak

•    i. li władz. Strukturze tej odpowiada z kolei natura aktu dążenia.

• i I lążcnie świadome (appetitus elicitus) polega na działaniu, czyli ak-unli nkicśloncj w ładzy po/ąduwezej względem jej przedmiotu. W zależ.-

.........1 tego, czy chodzi o władzę pożądawczą zmysłową czy też ducho-

<M mówi się o dążeniu zmysłowym względnie rozumnym. W ostatnim

•    \ |- dku c/ęścicj używa się określenia: dą/.cnic woli, zamierzenie, chce-

i > <1 anturium). W koncepcji tomistycznej uważa się te terminy za syno-...... Wyrażają one wszystkie dynamiczny aspekt rozumnego dążenia woli.

' Wola jest władzą, której przedmiotem formalnym jest dobro Zna-

•    . i-' ze może ona zamierzać określony przedmiot tylko o tyle i pod tym i -lędom. o ile przedmiot ten przedstawia się jej jako „coś dobrego", czyli

•    iii u .t jakimś „dobrem w ogólności" (sub ratione boni). Dzieje się to - - i wówczas, kiedy w obiektywnej rzeczywistości temu przedmiotowi ■•i -dpowinda dobro, ale zło. np. w dążeniu do samobójstwa. Obiektywny

i • mlo/niszczenią z całą pewnością jest czymś złym nic tylko w moral-

•    -i ale także w fizycznym, bytowym wymiarze. Mimo to dążenie woli nnnl)o|cy zwraca się w kierunku lego stanu, ponieważ przedstawia się on