64816 IMG�41

W okresie subatlantyckim działalność człowieka należy do najważniejszych czynników kształtujących rozwój szaty roślinnej. Modyfikuje ona naturalne procesy charakterystyczne dla tej fazy cyklu interglacjalnego, sterowane przede wszystkim przez warunki klimatyczne, lecz uzależnione również od procesów glebo-twórczych. Doskonałym przykładem kompleksowego oddziaływania czynników naturalnych i antropogenicznych na przekształcenia szaty roślinnej jest historia lasów z udziałem grabu i buka na terenach Polski niżowej. Część tej historii rozegrała się w okresie subborealnym, lecz optymalny rozwój zbiorowisk leśnych z udziałem obu gatunków nastąpił dopiero w okresie subatlantyckim.

Na związek między historią lasów grabowych a rozwojem osadnictwa zwróciła uwagę M. Ralska-Jasiewi-czowa (1964), która wykazała, że kolejne etapy ekspansji grabu następowały w związku z jego przystosowaniami do opanowywania siedlisk zaburzonych działalnością człowieka. Grab ma cechy drzewa pionierskiego, charakteryzuje się wysoką reproduktywnością, światło-lubnością i zdolnością do regeneracji wegetatywnej. Umożliwia to szybką kolonizację siedlisk wcześniej wykorzystywanych gospodarczo (Faliński, Pawlaczyk 1993). Stadia sukcesyjne regeneracji lasów z udziałem grabu ilustrują prawie wszystkie diagramy pyłkowe z Polski niżowej (ryc. 81 i 82). Sięgający 40% udział pyłku tego drzewa w poziomach ilustrujących osłabienie osadnictwa w diagramach z Wysoczyzny Gnieźnieńskiej skłoniły K. Tobolskiego (199 lb) do przypuszczenia, że w okresie ok. 3400-1650 lat ¹⁴C BP, tj. 3 650-1550 lat kalendarzowych BP na tym terenie występowała, nie mająca współczesnych analogii, forma lasów grabowych, w których gatunek ten formował najwyższą warstwę niemal jednogatunkowych drzewostanów. Szczególnie intensywny rozwój lasów grabowych na tym obszarze autor ten wiąże z wyższym, niż w innych rejonach Polski niżowej, współczynnikiem kontynentalizmu klimatu.

Przebieg późnoholoceńskiej sukcesji lasów z udziałem grabu na pobrzeżu był odmienny, ze względu na bardziej oceaniczny klimat oraz obecność konkurenta, jakim był buk (Latałowa 1995,1997). Również w tym przypadku, człowiek powodował zmiany warunków ekologicznych na siedliskach leśnych, modyfikując stosunki konkurencyjne między gatunkami. Oba gatunki pojawiły się na tym terenie 4 000-3 000 lat ^MC BP. lecz ich właściwa ekspansja rozpoczęła się dopiero po zniszczeniu mezofil-nych lasów liściastych przez gospodarkę kultury łużyckiej. Na zachodzie (Wolin) rozwinęły się wówczas lasy bukowe, podczas, gdy grab nigdy nie odgrywał tam większej roli (ryc. 83), natomiast 1 środkowej i wschodniej

Na krańcach północno-wschodnich umacniała się rola świerka. Na uboższych glebach, zwłaszcza Polski środkowej i północnej, rozprzestrzeniała się sosna, której rola rosła wraz z kolejnymi etapami odlesień i postępującym ubożeniem gleb. Wzrastał udział gatunków acidofilnych oraz o dużych zdolnościach regeneracji wegetatywnej. Przemiany te miały odmienną dynamikę i chronologię w różnych regionach Polski, w zależności od rozwoju kultur prehistorycznych, procesów demograficznych, poziomu gospodarki oraz lokalnych warunków przyrodniczych.

Po załamaniu się kultury łużyckiej nastąpiło więk

sze zróżnicowanie obszaru Polski pod względem kulturowym a ty samym, aktywności gospodarczej. Do funk-cjonowa ' y mniej korzystnym klimacie najłatwiej przystos* ■ ; ^ię społeczności, które wcześniej gospo

darować udruejszych warunkach, np. na obszarach o słab: bach; wspólnoty te były na ogół mniej

liczne . ; mobilne. Tak ukształtowała się kultura

pomoc- : óra w halsztacie rozprzestrzeniła się na terenach .. o poprzednio przez osadnictwo łużyckie

(Chodu ki 1999).

Zasadnicze przemiany gospodarcze, które miały wpływ na stan środowiska przyrodniczego, zostały zapoczątkowane w młodszym okresie przedrzymskim, wraz z rozwojem kultury przeworskiej, która swoim zasięgiem objęła południową i środkową Polskę oraz kultury oksywskiej, która rozprzestrzeniła się na Pomorzu Zachodnim i w dolinie dolnej Wisły. Kultura przeworska na znacznych obszarach naszego kraju przetrwała przez około 600 lat (do połowy V w.) i odegrała ważną rolę w przemianach rolnictwa. Podstawą gospodarki była uprawa zbóż. Stopniowo wprowadzano nowe rośliny uprawne (m. in. żyto, konopie), a także nowe techniki (system przemienno-odłogowy) i narzędzia rolne (radło zaopatrzone w żelazne radlice i kroje płużne oraz żelazny sierp), które umożliwiały prowadzenie bardziej intensywnych upraw, a tym samym nie wymagały niszczenia tak rozległych, jak poprzednio, obszarów leśnych. Inne kultury, rozwijające się w granicach dzisiejszej Polski, reprezentowały zbliżony typ gospodarki (Gąssowski 1985).

Duże znaczenie dla historii roślinności w niektórych rejonach naszego kraju miał okres wędrówek ludów (375-550 AD). Osłabienie osadnictwa lub nawet wyludnienie, które nasiliło się zwłaszcza od połowy V w., oznaczało spadek aktywności gospodarczej, a tym samym możliwość regeneracji lasów. Ponowna kolonizacja Polski we wczesnym średniowieczu nie była równomierna; szczególnie intensywne odlesienia, prowadzące do powstania dzisiejszego krajobrazu kulturowego, rozpoczęły się 1 200 1 000 lat temu.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Człowiek należy do organizmów heterotroficznych czerpiących niezbędną do Życia energię z pożywienia,
15 Każdy człowiek należy do różnego rod wuja systemów spoibomych i uczestniczy w procesie różnych po
1 schemat wolnosc JP II ( ; >1 Istota wolności tkwi we wnętrzu człowieka, należy do natury osoby
10Dlaczego człowiek należy do Świata przyrody? Człowiek jest częścią przyrody żywej i podlega jej
DSC07621 3.7. Człowiek jako czynnik glebotwórczy Szkodliwa działalność człowieka prowadzi do degrada
kolokwium parazyty 2 *2 Które z wymienionych pasożytów człowieka należy do pajęczaków? & AJ Blal
Z miany w środowisku naturalnym wywołane działalnością człowieka prowadzą do kurczenia się i zanikan
• starzenie i odpuszczanie. Nikiel należy do najważniejszych metali technicznych. Krystalizuje się w
moto15 I problem środowiska przyrodniczego i społecznego należy do najważniejszych
WPROWADZENIE Problematyka bezpieczeństwa i higieny pracy (bhp) nie należy do najważniejszych obszaró
Ad 2. Związek przyczynowości i trzy jego charakterystyki: Związek przyczynowy należy do najważniejsz
moto15 I problem środowiska przyrodniczego i społecznego należy do najważniejszych
Oznaczenie zasolenia gleb Zasolenie gleby należy do chemicznego czynnika degradacji, jest to występo
DSC03045 Badanie tętna ćwiczenie Badanie tętna na tętnicy szyjnej wspólnej należy do najważniejszych

więcej podobnych podstron