68106 P1060835 (3)

40

36

***** Fergusso,

40

36

wykazał, te

Kenneth Burkę „sceny". Jest _to ,‘erfn

..działanie” może bvć

Francis Fergusson

Zasadniczym czynnikiem sztuki jest magia Prospera. Dlatego też widowiska, za pomocą których oczyszcza on przyziemnych wygnańców z Mediolanu, są tak bardzo bliskie samej idei takich oczyszczających widowisk. Colin ŚtiUw The Timeless Theme [ 1536f3oszuka! się w nich wielu dawnych tematów obrzędowych. W tynUo właśnie dramacie Shakespcare zawiera ugodę z władającą teatrem siłą swej wyobraźnią wytycza jefzastosowanie w służbie prawdyTjej graruce jako środka uzdrawiającego; pod koniec bowiem, gdy Prospera zademonstrował zarówno siłę magiczną teatru, jak i jej zastosowanie, zakopuje on swą różdżkę, zatapia czarodziejskie księgi i modli się o laskę. Prospera cechuje dojrzałość, jasność widzenia, potęga, których^brak było Hamletowi, ale dzięki temu właśnie można lepiej zrozumieć to, czego Hamlet próbował dokonać za pomocą swej sztuki.

Hamlet jest bezbronny i bezradny wobec życia bardziej niż Książę czy Prospera. Jeżeli natrafia na teatr jako na sposób urzeczywistnienia swej wizji i urealnienia swego anonimowego istnienia, to nie całkiem rozumie, co udało mu się osiągnąć. Kiedy Król wstaje po sztuce, Hamlet wita swoje zwycięstwo z dziecinną niemal radością:

Would not this, sir, and a forest of feathers, if ihe rest of my Fortunes tum Turfc with me. wirh j t»o Provincia] roses on my razed shoes, gei me a fellowship in a ery of players, sir?

[Cz> to oraz las piór. panie, jeśli fortuna okaże się dla mnie Turkiem (nieprzyjazna i, i dwie różo f z Provins na moich wycinanych w deseń trzewikach, czy to by dla mnie nie zdobyło miejsca w jakiejś j .forze aktorów, co panie?]

L cieciu ta jest, oczy Alicie, zmieszana po trosze z ironią, musi przecież jeszcze i przekonać >ię, że matka i Król dostrzegł: ten sukces. Nawet po rozmowie z nimi Hamlet jest niepewny i udręczony; aż do powrotu z Anglii me czuje, że naprawdę sykonał swe zadanie, złoży! swe świadectwo, zajął stanowisko. Dopiero po powrocie przekonuje mc. że jego świadectwo odniosło skutek: władza Klaudiusza jest śmiem!-, ranna, a nim samym zawładnął już los.

^ akcie piątym, kiedy przy akompaniamencie bezlitosnych uwag błaznów ] 'strzegą na cmentarzu wizję śmierci, śmierci dosłownej i śmierci społeczeństw i, ,

¹ Tetera przeżyć musi skażony obrzęd pogrzebu Ofelii — czuje, że jego rola, cała rola r*rocz "latmego epizodu, została już odegrana. Nie jest pewny, jaki będzie ten >tatm epizod, mimo to czuje, te obejmie zabójstwo Klaudiusza. „Is't not perfect ".science iv ąuit nim w uh this arm?" 'Cr. nie będzie to ściśle zgodne z nakazem sumieniu wymierzyć mu zapłatę tym ramieniem?]. Jego nienawiść do Klaudiusza ,e>t u i, ..ciekła jak dawniej, ale zadów.14 się teraz dokonaniem się przeznaczenia'

-1. wili short. the interim is minę: and a man’s life’s no morę than to say »one«".

re*u

tan-e su- u rychło- pauza jest moja, a ży cie człowieka to nic w ięcej mźli powiedzieć ■’ “⁷ * Hur,xt jest gotów. zdaje mi się, bez względu na to. czy on sam lub Shakespcare ■ ę w ten sposób, ponieść konsekwencje swego odkrycia, cierpieć za tę prawdę . fhou -\ouldst not think how U's herc about my heart; but it is no matter such a kmd ol ąatn-giving as would perhaps trouble u womari ... The - ‘ unyślasz de ak :ięźkó mi na sercu mc poważnego

zresztą (...) rodzaj złego przeczucia, które mogłoby zaniepokoić kobietę (...) gotowość jest wszystkimj. Wydaje się, jak gdyby Hamlet odczuwał, że poetycka sprawiedliwość domaga się jego śmierci. Można by powtórzyć za Ernestem Jonesem, że Hamlet z powodu swego kompleksu Edypa zawsze odczuwał pragnienie śmierci, Można by powiedzieć, że jego śmierć była jedynym dostatecznym zadośćuczynieniem' za zło, które panowało w Danii — zgodnie z pradawną emocjonalną logiką składania., kozła ofiarnego: Można by też powiedzieć, że prawdziwość jego wizji mogła być. należycie udowodniona tylko przez przyjęcie śmierci jako przypieczętowania tej prawdy.

Jakkolwiek interpretowalibyśmy śmierć Hamleta, kiedy nadchodzi, odczuwa się ją jako „słuszną”, jako jedyne możliwe zakończenie sztuki. Horacy wyczarowuje muzykę na odejście Hamleta, podobną do tej, która towarzyszyła śmierci Edypa w Kolonos: „Good night, sweet prince, and flights of angels sing thee to thy rest” (Dobranoc, książę miły, chóry anielskie niechaj śpiewem cię ukoją], a Fortynbras traktuje go jako jednego z tych bojowników o honor, którzy przez cały czas stanowili dla niego zagadkę, jak gdyby w tym losie bohaterstwo było w jakiś sposób podporządkowane męczeństwu: „Let four captains bear Hamlet, like a soldier, to the sta-ge” [Dowódców czterech Hamleta jak żołnierza na katafalk niech zaniesie]. Scena ta ma na pewno pozostawić w nas wrażenie, że Hamlet, chociaż postępował jak człowiek niezdecydowany i niepewny, odkrył jednak, w jaki sposób może być posłuszny najwyższemu prawu i dokonać swoistego czyśćcowego odrodzenia siebie i Danii.

Zdaję sobie sprawę, że ta interpretacja roli Hamleta może być krytykowana w ten sam sposób, co i wszystkie inne: nic nie może zastąpić pełni bezpośredniego -rażenia, jakie przekazuje sam. dobrze wystawiony dramat. Myślę jednak, że Sha-kespeare pisząc tragedię liczył na takie właśnie jej wystawienie i na świadomą akceptację fikcyjnej rzeczy wistości scenicznej tak przez widzów, jak i przez aktorów Symbolika sceny teatru ..Pod Kulą Ziemską” zawiera ja elementy monarchii T u* iorów. x zarazem wszechświata pojętego tradycyjnie: elementy te były * Hjp'

’xii :raktowane jako realne i w odniesieniu do tych konkretnych elementów sceny rola ^ohatera ma swą -ciasną logikę

DZIAŁANIE \N \LOGICZNF INTŁRPRET SCl\ CAŁOŚCI SZTL KJ

For gcodrwfe. jrowing hj.-i r*fcin»y,

Dics in his own too jtowr

(Bo .variosć rosnąć w saJrn a;

',inii<ra 2 przerosi u[

Ta uwaga Króla, którą kieruje jako ostrzeżenie pod adresem Ijerte-** 1 ktor*_; ..żyłem dla opisania nazbyt pochopnego i nazbyt wrażliwego współczucia Hamleta -o -wować się może również do Shakespearowskiej metody kompozycji całości sztuk: Poczucie analogii jest u Shakespeare’a, być może. nazbyt obfite, pączkujące zbyt bogato we wszelkich kierunkach, jak gdyby życie dramatyczne, w którym się