69586 strona� 89

88

Interesujący eksperyment polegający na pedagogicznym kształceniu rodziców w zakresie przygotowania dzieci do wyboru zawodu przeprowadziła B. Krze-azewska. W czterech szkołach podstawowych na terenie Bydgoszczy prowadzono trwającą dziesięć miesięcy pracę wychowawczą wśród rodziców uczniów klas siódmych. W wyniku tego eksperymentu - pedagogicznego kształcenia rodziców, wzrósł poziom ich wiedzy o procesach psychicznych i zainteresowaniach dzieci, ich rozwoju fizycznym i zdrowotnym, a także o szkołach i zawodach. Ich wiedza o dziecku stała się bardziej obiektywna, a także wzrosło zainteresowanie rodziców sprawami dziecka i jego potrzebami."⁰

Mówiąc zatem o działaniach rodziców związanych z przygotowaniem dziecka do wyboru zawodu i planowania swego rozwoju zawodowego, wymienić można jako najważniejsze:

a)    włączenie dziecka do prac wykonywanych w domu rodzinnym,

b)    poznawanie zainteresowań i zdolności dziecka,

c)    rozmowy z dzieckiem o pracy i zawodach, o sytuacji na rynku pracy, zagrożeniu bezrobociem - przekazywanie wiedzy na ten temat,

d)    współpraca ze szkołą i w miarę potrzeby i możliwości z poradnią psychologiczno-pedagogiczną.

Realizacja wymienionych tu działań pozwolić powinna na podjęcie świadomej decyzji zawodowej i realne planowanie przez dziecko swojej kariery zawodowej, liczenie się z realiami rynku pracy i traktowanie ich niejako zagrożenia, ale jako wyzwania, zadania, którego, mimo jego trudności, należy się podjąć.

Negatywny wpływ rodziny przejawia się zaś w doradzaniu dzieciom unikania pewnych zawodów, na przykład dlatego, że są one nieatrakcyjne, niskopłatne, wymagające dużego nakładu pracy, wysiłku fizycznego czy długiego okresu przygotowania zawodowego. Poprzez krytyczne uwagi rodzice mogą zachęcać dziecko do wyboru zawodu, który mógłby odpowiadać ich zainteresowaniom czy potrzebom. Także podawanie niepełnych, błędnych informacji o zawodach i szkołach do

nich przygotowujących może być czynnikiem zniechęcającym do wyboru niektó-21

rych zawodów.

Częstym błędem rodziców jest narzucanie dzieciom wyboru danego zawodu, nie licząc się z ich zainteresowaniami, możliwościami psychofizycznymi czy stanem zdrowia bądź też niewłaściwe rozpoznanie zdolności i zainteresowań dzieci.

Duży wpływ na podejmowane przez dzieci i młodzież decyzje zawodowe ma atmosfera i poziom kulturalny domu rodzinnego, wykształcenie rodziców, ich status społeczny i zawodowy, stosunek do nauki i różnych rodzajów działalności zawodowej oraz ludzi taką działalność uprawiających, ich stosunek do własnej pracy zawodowej, postawy, hierarchia wartości i aspiracje życiowe. Coraz istot-

niejsze stają się takie warunki materialne rodziny, które mogą niekiedy stanowić przeszkodę w realizacji planów edukacyjnych i zawodowych dziecka, wtedy gdy rodzice nie są w stanie ponosić kosztów utrzymania i kształcenia.

Szkoła ogólnokształcąca

Szkoła ogólnokształcąca (podstawowa i średnia) stanowi jedno z ważniejszych ogniw systemu orientacji i poradnictwa zawodowego. Powinna ona realizować, koordynować i być inspiratorem większości zadań z tego zakresu. Współdziałając z innymi instytucjami, szkoła może mieć znaczący wpływ na wybór zawodu, kierunku i poziomu dalszego kształcenia swoich uczniów. Według S. Szajka, o dominującej roli szkoły w tym zakresie decydują następujące względy:

1)    szkoła pełni w swoim środowisku przodującą rolę kulturotwórczą; śledząc systematycznie rozwój nauki, kultury i techniki, aktualizuje i modernizuje programy nauczania; musi przy tym uwzględniać zmiany zachodzące w treściach pracy ludzkiej, w różnych zawodach i specjalnościach, a także zapotrzebowanie regionu i kraju na kwalifikowane kadry zawodowe;

2)    tylko ona ma możliwość planowego i systematycznego rozpoznawania oraz rozbudzania, rozwijania i ukierunkowywania od najmłodszych lat - zainteresowań, uzdolnień i talentów swoich uczniów, zgodnie z posiadanymi przez nich warunkami zdrowotnymi i psychofizycznymi oraz zapotrzebowaniem społecznym;

3)    w swej pracy orientacyjnej i poradniczej ma do dyspozycji i może celowo wykorzystywać takie formy, metody i środki oddziaływania, jakie nie zawsze są dostępne pozostałym osobom i instytucjom zaangażowanym w proces przygotowania młodzieży do wyboru zawodu i szkoły;

4)    z racji swej funkcji pełnionej w środowisku społecznym ma możliwość mobilizowania swoich partnerów, organizowania i ukierunkowywania ich działalności na rzecz orientacji zawodowej oraz wykorzystywania ich pomocy osobowej i rzeczowej na własnym terenie pedagogicznie sterowanej orientacji zawodowej;

5)    realizując cele wychowawcze i dydaktyczne, przy ścisłej współpracy z rodzicami, lekarzem, pedagogiem szkolnym, poradnią psychologiczno-pedagogiczną i innymi partnerami, ma możliwość dokonywania tak negatywnej, jak i pozytywnej selekcji zawodowej i szkolnej;

6)    do zadań dydaktycznych nauczycieli poszczególnych przedmiotów należy wiązanie przekazywanej wiedzy teoretycznej z praktyką; zadania te nakładają na nauczycieli obowiązek szczegółowego zapoznania się przynajmniej z tymi