65102 IMG39 (3)

AJ AS, SYN TELAMONA 14

ciała, które u Heraklesa przykrywał kołczan: pachy, biodra i ramienia.

Następnie stopniowo dorzucano coraz to nowe rysy jego charakteru, tak, jak to ujmuje Iliada. Przy ruszeniu na Troję ojciec radzi mu „zwyciężać, oczywiście, za pomocą włóczni, ale także z pomocą bogów”. Na co Ajas odpowiada, że „tchórz też mógłby zwyciężać przy pomocy bogów”. Natępnie zmazał on ze swego pancerza wizerunek Ateny, ściągając w ten sposób na siebie gniew bogini.

Tradycja podaje, że w czasie wstępnych wypraw, o których nie opowiada Iliada. Ajas odegrał znaczną rolę. Przybyły najwcześniej ze wszystkich na zgromadzenie do Argos, wraz ze swym bratem Teukrosem, został wyznaczony na wodza floty, obok Achillesa i Fojniksa. W pewnym momencie zastępuje nawet samego Aga-memnona w najwyższym dowództwie, gdy odebrano tę godność Atrydzie za to, że zabił świętą łanię Artemidy. Po przybiciu do brzegów Mysji przejmuje wraz z Achillesem dowództwo w działaniach wojennych i gdy — Achilles rani Telefosa, Ajas zabija brata Telefo-sa, Teutraniosa.

W ciągu dziewięciu pierwszych lat wojny pod Troją Ajas uczestniczy w łupieżczych najazdach na miasta Azji. Atakuje miasto króla frygijskiego, Teleutasa, i porywa jego córkę Tekmessę. Dokonuje również spustoszenia Chersonesu w Tracji (dziś jest to półwysep Galłipoli), gdzie panował zięć Priama, Polymestor, który mu wydał -* Polydorosa, jednego z synów swego teścia, będącego pod opieką Polymestora. Ajas ścigał również trzody Trojan na Idzie i po polach.

Najszerzej jednak są osnute mitem przygody Ajasa dopiero po śmierci Achillesa, podczas ostatnich epizodów wojennych: ukazuje się go jako przyjmującego syna Achillesa, Neoptolemosa-Pyrrosa i traktującego go jako własnego syna oraz walczącego razem z nim. Walczy on również razem z łucznikiem Filoktetem, tak jak w Iliadzie walczył z łucznikiem Teukrosem. Po zdobyciu miasta żąda skazania na śmierć Heleny, aby ukarać ją za cudzołóstwo. Ale to żądanie ściąga na niego gniew Atrydów, którzy chcą uratować młodą kobietę. Odyseusz wskórał to, że Helena została przekazana w ręce Menelaosa. Ajas domaga się wówczas -* palla-dionu jako części łupu, który mu przeznaczono. Za namową Atrydów Odyseuszowi udaje się doprowadzić do tego, że Ajasowi odmówiono tego łupu. To wywołuje spór między przywódcami. Ajas grozi zemstą na Menelaosie i Agamemnonie. Atrydzi otaczają się strażą i nazajutrz rano znaleziono Ajasa przebitego własnym mieczem.

Inna wersja jego śmierci, bardziej znana tragikom, opowiada o tym, jak heros wpadł w szał, ponieważ odmówiono mu nie tego posążka, ale zbroi Achillesa. Zbroję tę Tetyda przeznaczyła dla najdzielniejszego z Greków lub przynajmniej dla tego, kto wzbudził największy postrach wśród Trojan. Aby dowiedzieć się, kto jest tym Grekiem, zapytano jeńców trojańskich, którzy na złość wskazali Odyseusza zamiast Ajasa. Odyseusz otrzymał zbroję. W nocy Ajas wpadł w szał, wyrżnął trzody przeznaczone na wyżywienie Greków, a rano sam się zabił, gdy w przebłysku rozsądku rozpoznał stan obłędu, w jaki popadł.

W czasie „powrotów’' prześladował Greków gniew Ateny, ponieważ chciała ona ukarać ich za niesprawiedliwość, której ofiarą padł Ajas (na temat tego gniewu -*■ jednak Ajas, syn Ojleusa).

Ajasa nie spalono, jak to było wówczas w zwyczaju, ale umieszczono w trumnie i pochowano. Ateńczycy co roku na Salaminie oddawali mu cześć boską, os

IL n 557; VII 183; XI 472: XID 46; XXIII 842; Od XI 469; S. AL passim; PL Smp. 219 c; Apd. Bibl QI12,7; PIu. Thes. 29; Pi./. 5,37; Hyg. Fab. 81; Diet 113;Ov. Met. XID 384;284 n.;O. S. IV500 n; Proc!, wEGF (Kinkclj p. 36; 5 i n.; Hyg. Fab. 107; Apd. Ep. V 6-7; Por. P. von der Mulili, Der grosse Aias. Basel 1930.

AJCHMAGORAS (Aizpayópaę) - Fialo, córka Ar-kadyjczyka Alkimedonta, była kochanką Heraklesa, z którym miała syna Ajchmagorasa. Gdy się urodził, Alkimedon nakazał swej córce, aby go porzuciła, a ją samą pozostawił w górach. Sójka, która znajdowała się w pobliżu, usłyszała krzyki dziecka i usiłowała je naśladować. Herakles usłyszał krzyki sójki powtarzane przez echo, zbliżył się i odnalazł syna i kochankę. Uwolnił młodą kobietę z więzów i uratował ich oboje. Sąsiednie źródło przyjęło nazwę Kissa (Źródło Sójki). os

Bras. VU112,3n.

AJETES (Airjrr)ę) - syn Słońca i Okeanidy Perseis, który otrzymał od ojca królestwo Koryntu (tab. 14). Wkrótce jednak porzucił Korynt i udał się do Kolchidy, krainy położonej u stóp Kaukazu na wybrzeżu Morza Czarnego. Siostrami jego były czarodziejka Kirke, ta sama, która tak dziwnie przyjęła Odyseusza, oraz Pasifae, żona Minosa. Co do tego, kto był jego żoną, są różnorodne wersje. Raz nazywają ją Eurylyte, raz przypisują mu jako żonę nereidę Neajrę lub też Okea-nidę Ejdyję. raz wreszcie czarodziejkę Hekate, jego własną siostrzenicę, a córkę Persesa, króla Tauiydy (-» Medea).

W Kolchidzie Ajetes panował w Aja, której stolicą było miasto Fasis, leżące nad rzeką o tej samej nazwie. Gdy Friksos, który uciekał wraz ze swoją siostrą Helle na baranie o złotym runie, unoszącym ich ponad ziemią i morzem, przybył do Kolchidy, został tam przyjęty przez króla, który ofiarował mu jedną ze swych córek, Chalkiope (tab. 33). Friksos złożył w ofierze Zeusowi cudownego barana, a runo podarował Ajetesowi. Ajetes zawiesił złote runo na dębie w gaju poświęconym Aresowi, bogu wojny. Jazon, otrzymawszy od Peliasa polecenie przywiezienia mu złotego runa, wyruszył ze swymi przyjaciółmi na okręcie Argo na poszukiwanie runa (-» Argonauci). Gdy Argonauci, po licznych przygodach dotarli do Aja, król obiecał oddać im runo, ale dopiero po spełnieniu (przez Jazona) pewnych warunków. Sądził, że w ten sposób uwolni się od natrętnego żądania. Ale Jazonowi, przy pomocy Medei, córki samego Ajetesa, udało się ujarzmić potworne byki i spełnić inne wymagane warunki. Ajetes wówczas jawnie odmówił wydania runa i usiłował nawet spalić okręt Argo. Jazon siłą zdobył runo i uciekł, porywając Medeę. Ajetes udał się w pościg za nimi, ale córka jego zabrała z sobą swego brata, małego Apsyrtosa, i zabiła go ćwiartując ciało na kawałki. Następnie rozrzuciła je po morzu i Ajetes, aby zebrać to rozrzucone ciało, musiał zostać w tyle. Zniechęcony zaprzestał pościgu.

Później Ajetes został zrzucony z tronu przez swego brata Persesa, a odzyskał władzę dzięki Medei, która nie rozpoznana powróciła, os

Hcs. Th. 957;960; Od X 136n.; Apd. Bibl 19,1 ;23; 28; Ep. VII14; A. R. III 242 i schol.; D. S. IV 45; Hyg. Fab. 27 etc.; Hdt. I 2; VII193; Cic. Tusc ni 12,26. — Argonauci, Tezeusz, Medea, Jazon etc.

AJGEUS

IS

AJGAJON (Alyatcoy)- wśród gigantów sturękich (hekatonchejrowie) był jeden zwany przez bogów Bria-reusem, a przez ludzi Ajgajonem. Wraz ze swymi braćmi uczestniczy! on w walce z -* tytanami, walcząc po stronie olimpijczyków. Po zwycięstwie i uwięzieniu tytanów w Tartarze, Bnareus-Ajgajon kontynuuje swoją działalność. Raz przedstawia się Ajgajona, wraz z obu jego braćmi, w trakcie pilnowania tytanów w ich podziemnym więzieniu, a raz opowiada się, że Posejdon wynagrodził go za odwagę, którą się wykazał w walce, i oddał mu rękę swojej córki Kymopolei, zwalniając go z pilnowania tytanów. Gdy mieszkańcy Olimpu - Hera, Atena i Posejdon — chcieli skuć łańcuchem Zeusa, Tetyda wezwała na pomoc królowi bogów właśnie Ajgajona. Sama jego obecność, strach przed jego nadzwyczajną siłą wystarczyły, aby odwieść mieszkańców Olimpu od powziętego projektu.

Ciekawe, że istnieje wersja, która tego prawdziwego przyjaciela i wiernego stronnika Zeusa przedstawia jako sprzymierzeńca tytanów, z którymi walczył on przeciwko mieszkańcom Olimpu, os

IL 1403; 396 n.; Hes. Th. 811 (ustęp interpolowany, wyd. Mazona s. 61); Por. Schol. in A. R. I 1165. i Verg. A en. X 565 n.

AJGESTES (AiyeaTTię) także AKESTES - syn Kri-misosa (boga rzeki na Sycylii) i Trojanki Ajgeste lub Segeste. Przyjął gościnnie Eneasza z towarzyszami, gdy przybyli na Sycylię. Tradycja tłumaczy rozmaicie obecność Trojanki na Sycylii z dala od ojczyzny: Serwiusz twierdzi, że gdy Laomedont odmówił bogom zapłaty za wzniesienie murów Troi, Posejdon wysłał morskiego potwora, który pustoszył miasto, zaś Apollon ukarał Troję zarazą. Zapytany o radę Apollon wyjawił, że należy potworowi morskiemu złożyć w ofierze dzieci znaczniejszych mieszkańców miasta. Wówczas wielu Trojan wysłało swe potomstwo za granicę. Uczynił tak między innymi Hippotes lub Hippostratos, który powierzył córkę swą kupcom i ci zawieźli ją na Sycylię. Tu bóg-rzeka Kri mi sos pod postacią niedźwiedzia lub psa posiadł dziewczynę i spłodził z nią Ajgestesa, założyciela miasta Egesty, czyli Segesty. Według Liko-frona Egesta była córką Trojańczyka Fojnodamasa, który doradził ziomkom, aby rzucić na ofiarę potworowi Hesjone córkę Laomedonta. Z zemsty Laomedont wydał żeglarzom trzy córki Fojnodamasa, aby je na Sycylii rzucili na pożarcie dzikim zwierzętom. Dziewczyny uniknęły śmierci dzięki łasce Afrodyty. Egesta została żoną Krimisosa (rzeki). Syn jej, Segestes, założył trzy miasta: Segestę, Eryks i Entellę. Inny mit podaje, że Egesta, córka Hippotesa, wróciła z Sycylii do Troi, poślubiła Kapysa i miała z nim syna Anchizesa.

Wreszcie Dionizjos z Halikaraasu podaje, że pradziad Ajgestesa poróżniwszy się z Laomedontem podburzył przeciw niemu Trojan i został przez króla skazany na śmierć wraz ze swymi synami. Król, nie chcąc zabijać córek, oddał je kupcom. Na ten sam statek wsiadł pewien Trojańczyk i towarzyszył im na Sycylię, gdzie poślubił jedną z dziewczyn. Miał z nią syna Ajgestesa, który wychowany na Sycylii przyjął obyczaj i język nowej ojczyzny. Gdy Grecy ruszyli pod Troję, Ajgestes za pozwoleniem Priama przyjechał, aby bronić miasta. Po jego zagładzie powrócił na Sycylię zabierając ze sobą Elymosa, nieprawego syna Anchizesa, wraz z trzema statkami. Wreszcie Strabon podaje, że Ajgeste-sowi przy założeniu miasta Segesty pomagali towarzysze Filokteta.

Znany jest inny Ajgestes, kapłan w Lanuwium. Ponieważ święte Penaty przeniesione z Lanuwium do Alby po założeniu tego miasta wracały w cudowny sposób ustawicznie do Lanuwium, Ajgestes wraz z orszakiem sześciuset ojców rodzin został wysłany do Lanuwium, aby założyć sanktuarium w miejscu obranym przez bogów, an

Verg. Am. 1195; 550 n.; V 36 n.; 711 n.; Serw. in Vei». Am. 1550; V 30; Lyc. 951-977 i schol.; TzeL ad v. 471; 953; D. H. 147, 2; 52,1-4; Sir. VI 254. J. Bćrard, Colonisaiion .... s. 369 n.

AJGEUS (Egeusz) (A(yEÓę)- Król Aten, ojciec Tezeusza. Syn Pandiona, który nastąpił po -* Kekro-psie (tab. 11). Pand i on został wypędzony z Aten przez synów Metiona na skutek zamieszek. Uciekł do Mega-ry, gdzie poślubił Pylię, córkę króla Pylasa, i objął po teściu jego tron. W Megarze spłodził czterech synów: Ajgeusa, Pallasa, Nisosa i Lykosa. Po śmierci ojca synowie wyruszyli do Aten i, zdobywszy miasto dla siebie, podzielili się władzą. Ajgeus jako najstarszy zyskał największą część i panowanie nad Attyką. Inna wersja mitu uważa za ojca Ajgeusa nie Pandiona, lecz Skyriosa: Pandion miał być jedynie jego opiekunem i to dawało potomkom Pallasa podstawę do roszczenia wobec -* Tezeusza, gdy odmówili mu prawa do tronu.

Pierwszą żoną Ajgeusa była Meta, córka Hoplesa. Następnie poślubił Chalkiope, córkę Reksenora (lub Chalkodonta). Oba małżeństwa nie przyniosły mu jednak potomstwa. Uważał to za skutek gniewu Afrodyty Niebiańskiej ( -* Afrodyta), więc wprowadził jej kult do Aten. Udał się następnie do wyroczni delfickiep, lecz Pytia dała mu odpowiedź tak niejasną, że jej nie mógł zrozumieć. Brzmiała ona jak następuje: „O najznamienitszy z ludzi, nie rozwiązuj szyjki bukłaka z winem, zanim nie dojedziesz do najwyższego miejsca w Atenach”. Wracając do Aten zatrzymał się w Trojzenie u króla Pitteusa, syna Pelopsa. Ten usłyszawszy tekst przepowiedni zrozumiał go i upoiwszy gościa nakłonił w nocy do związku z swoją córką Ajtią (tej samej nocy również bóg Posejdon posiadł Ajtrę -»Ajtra i Tezeusz). Odjeżdżąjąc Ajgeus polecił Ajtrze, aby, o ile urodzi syna, wychowała go, zatajając imię ojca. Zostawił jednak przyciśnięte skałą swe sandały i miecz, aby syn dorósłszy do wieku, w którym będzie mógł odsunąć głaz, z ich pomocą mógł odnaleźć ojca. Synem tym miał być Tezeusz.

Gdy Ajgeus opuszczał Trojzenę, spotkała go Medea i obiecała, że jeśli ją poślubi, uwolni się od bezpłodnoścL Ajgeus poślubił ją i miał z nią syna Medosa. Gdy Tezeusz dorósłszy przybył do Aten, Medea, dowiedziawszy się dzięki swym czarom, kim jest, chciała, aby Ajgeuszabił go własnymi rękami Lecz ten rozpoznał w młodzieńcu własnego syna i Medea musiała uciec wraz z Medosem. Tezeusz przybył w sam czas do Aten: synowie Pallasa, zbuntowani przeciw Ajgeusowi, chcieli go zrzucić z tronu. Tezeusz ich zabił. Ajgeus zabiwszy — Androgeosa ściągnął na siebie gniew Minosa i ten wkrótce napadł na Attykę. Nałożył na kraj daninę corocznie spłacaną w postaci pięćdziesięciu chłopców i pięćdziesięciu dziewcząt, co skłoniło Tezeusza do wyprawy przeciw Minotaurowi ( — Tezeusz). Ta wyprawa była przyczyną śmierci Ajgeusa. Tezeusz bowiem obiecał w razie zwycięstwa nad Minotaurem wywiesić na swym statku biały żagiel. Gdyby zaś okręty miały wrócić bez niego, żagle miały być czarne. Lecz