6

\'.l I

: i! i, >; jć ..rozsądne" reguły uzuleżniające przyjęcie I u I > odrzucenie 1111»■ ■ 11 - - \ roliitIlilistv«_/i»ej ud wyniku doświadczeniu (podobnie u pi/y |>;ułl u moiictc. i przekład jeśli na II) rzutów wypadnie o do 7 razy or/el. lo u/nain mielę /a rzetelną: w przeciwnym razie — nie). ..Rozsądne u Inn sensie.

■ nie narażające z prawdupoduhieńsiwem zbyt wysokim na popełnienie ędu

Zauważmy jednak, że błędy mogą być ro/maile. np. odrzucenie hipotezy, ly jesl ona prawdziwa — lo nie lo samo. eo jej przyjęcie, gdy jest ona Iszywa. Otóż nic istnieje metoda, klóra minimalizowałaby jed noc ze śnie awdopodobicńslwa wszyslkieh możliwych błędów. Czyli nie ma melody izspornie najlepszej ^{1 2 3 4}.

Czym się wobec lego badacz kieruje w doborze melody werylikacu ierdzeń probabilistycznych? Względną wagą błędów — najogólniej mówiąc le pojęcie względnej wagi błędów nie jesl inlcrsubieklywne. lo przecież nawa indywidualnej oceny. I to nawet wówczas, gdy o wadze błędów oglybv przesądzić leoretyczne cele nauki. Uo i le ostatnie by wają w konllikcic a przykład dążenie do maksymalnej pewności wniosku koliduje z dążeniem i jego możliwie dużej inlormacy jności. Widać lo w przypadku skrajnym: ijpewniejsze są prawdy logiczne (tautologie), które nie zawierają żadnej formacji o św jecie. Zatem inlcrsubiekly w ność. przy rygorystycznym jej ijmowaniu. nie przysługuje metodom sprawdzania twierdzeń probabilistyczni).

Jeszcze trudniej o literalne spełnianie postulatu intei subiekty w nej spraw alności w tych przypadkach, gdy werylikowane zdanie nie daje się tak >brze wyizolować ze swych teoretycznych uwikłań jak proste twierdzenie rozkładzie prawdopodobieństwa. Wynik doświadczenia potwierdza wówczas b obala ca ly zespól zdań. wśród których jest twierdzenie werylikowane. nlobnie jak poprzednio, badacz stoi wobec decyzji: uznać czy odrzucić rawdzane zdanie w świetle wyniku doświadczenia? Ale tym razem nic może iwet scharakteryzować probabilistycznie swojej decyzji. C zęsto nawet nie ilraliłby sformułować motywów, którymi się kieruje. A trzeba by było ie zynajmniej ujawnić, zanim podejmie się problem ich obiektywności.

Próbowano niejednokrotnie sprecyzować względy, którymi kieruje sic idaez w swych decyzjach dotyczących zweryfikowania hipotezy. Wymieniano żne czynniki, np. sporo uwagi poświęcono prostocie hipotezy, klóra lo cha —jako pożądana — miałaby uczestniczyć w rozstrzygnięciu o wyniku .‘tyli facji. Zwrócono uwagę na fakt. że dokonując wyboru wśród różnych

lunl.cji repre/enl II 'cli Ii < 1. 111. i ,-,de unit m. ..ni u. matą i. ₁1. > || i n,o/nu funkcji ptosluli. ii.iji lięini.-j linii. I. U. n.i •..1 1.,    , h , i,r.iml.

11. Iiv\ \ Ina. I)<> op;n l.1 soi lorinalnyih    w l.i 11.. . m,    I, n• 1 •,.|.    ,-_tl    m, .1 '

sprecyzować zadów;i 1:1 jiiii 1. ponieważ    nic 1 ihk|,    |.i i u-. j.    .In.,    o m,,. iiioii.

uporządkowanie lwi. id.eh .v wzidcdtt 11:1 pro-.lnic.

Nic jest więc n; 1 w e I pewne, że zupełna .11ly I. iilacja ineio.l sprawdź .1 n n' twierdzeń jesl w ogolę możliwo: elioe meloilologio nauk uważa /o je.lno / głównych swych zadań wydobycie    no jaw tych metod    1 okazanie ich

racjonalności /e względu no przyświecające nouce cele. Okazuje sic. żc postępowanie uc/onego. klnie nie lok dawno leniu wcobiażano ,ohic j. 1 h 1' zasadniczo zdeterminowane pr/e/ świadomość metodologiczną. podleca w is^-lotnej mierze czy unikom środowiskowym \

< /\ loki) le zmuszają do wyrzeczenia sic po.nilom. In Iwierd/enio nauki liyly mtersuhiekly w nie sprawdzalne'.’    Nieklói/\    twierdza.    że    lok. Skoro

metodologio nie polroli /dać sprawy / r/ee/yw isiego przebiesm działalności badawczej. to Ir/eho usankcjonować jej wyznaczniki socjolocic/ne i uczenie cnotę z tego. co dotychczas traktowano jako nliolcwonio eodna' siabosc kierując się lit ideo John /imon" proponuje podniesienie kiMeiitnu ^gnijy ludzi kompetentnych do godności metody naukowej. .IcdMicj. o ptz\nojujniei naczelnej. melody. Zbliżona lezę głosi tieiholm klon ponadto uważa. N obiektywność twierdzenia polega właśnie na tym. że reprezentuje <mo pocknl w ilany in momencie przyjęły powszechnie.

Stanowisko lo. jakkolwiek psychologicznie zrozumiale, wydoje się zbyt skrajna reakcją na odkrycie, iż. nauka nie jesl wyznaczona licz reszic przez takty, pomysłowość 1 metodę. ..Soejologizacja nauki iw slcrze norm. a nie w sferze czysto opisowej) zmuszałaby do zrezygnowania z pytań, na które szuka odpowiedzi każdy, kio chce zrozumieć, na czym polega naukowe poznawanie rzeczy w islości. Skuteczność nauki, trafność jej przewidywań, postęp w zakresie metod badania, argumenty stosowane w przypadku różnicy zdań wszystko lo nie daje się wytłumaczyć w kategoriach uwarunkowanej kulturowo jednomyślności uczonsch.

1’osiulal obiektywności nauki w sensie iuicisuhickiywncj sprawdzalnosei jej twierdzeń nie staje sic bezsensowny przez lo. że melody sprawdzania okazują się w pcw nym zakresie dowolne i jako takie — podlegle wy znacznikom psychologicznym i socjologicznym. Trzeba go tylko na nowo zinterpretować, uchylając zbyt radykalną wersję, wedle której dowolni uc/eni konlromując dane twierdzenie z tym samym zbiorem danych doświadczalnych musieliby dojść do lego samego wniosku Rozumiemy dzisiaj że tak hyc me musi Ale lo nie znaczy, że panuje dowolność zupełna.

W pewnych przypadkach — takich jak wspomniane wyżej sprawdzanie

l’oi. li licdinlm. Ilu Uniiiiiii! >■' ■'t.uniiiu 1 )/.< i m, I    w SiikUuiIih.

Sitit/kliiilm l')7,V

¹ .1. /mian. .S/in/irrois/im 11,inki. limu I Kiasinst.a. t'IW W.i!...i.' 1 U’

1

Zakładam tutaj, że prawdopodobieństwo nie jest pojmowane jako subiektywna ocena

2

ins. Jeśli bowiem prawdopodobieństwo jest interpretowane subiektywnie, to można ie przypisać wlezie weryfikowanej, co z kolei umożliwia obliczenie prawdopodobieństwa lej hipotezy ze

3

ględu na wynik doświadczenia. Reguła weryfikacji maksymalizująca to prawdopodobieństwo laby bezspornie najlepsza. Jednakże postulat inlersubieklywncj sprawdzalności domaga we tgoś innego niż. maksymalizacja subiektywnej oceny szans prawdziwości sprawdzanej

4

iotez\.