6

liwość. Dziecko traktowane jest z pozycji autorytetu bez yzńamajego praw^Jako rówhyćh w rodzime i poszanowania jego indywidualności.

Po omówieniu poszczególnych typów spróbujemy teraz uzmysłowić sobie, jak różnic reagują rodzice o odmiennych typach postaw na niedostateczny stopień otrzymany przez dziecko w szkole. J^fzy nadmiernym ochranianiu, gdy dziecko przyniesie dwójkę, to winien jest temu nauczyciel, gdyż dziecko, jako wzór doskonałości, nie może być winne i można je tylko pocieszać. Przy postawie nadmiernie wymagającej zawsze winne jest dziecko i bez wnikania, jak się to stało, otrzymuje mnóstwo wymówek i nagan, że zawsze za mało się uczy, że jest leniwe, nieodpowiedzialne, lekceważy sobie naukę, że nic z niego nie będzie itp. oraz zostają zaostrzone rygory i ograniczenia. Przy postawie odrzucającej dziecko dostaje lanie i awanturę, bo już go mają dosyć, dłużej z nim nic mogą wytrzymać i muszą oddać jc do zakładu. Zaś przy postawie unikającej rodzice nayęt nic zajrzą do dzienniczka, bo to ich niewiele interesuje^

Przedstawiona wyżej typologia postaw dzieliła badaną populację rodziców, a także ich dzieci, ze względu na cechy zachowania. Każdego z badanych rodziców można było zaliczyć do któregoś z wyżej wymienionych głównych typów postaw niewłaściwych wychowawczo bądź, przy stwierdzonych postawach właściwych, które — jak zaznaczyłam — występują łącznie, wskazać ewentualnie na postawę bardziej dominującą czy słabiej zaznaczającą się.

Trzeba jeszcze wspomnieć, że przy postawach niepożądanych wychowawczo zachowanie rodziców wskazuje czasem na pewną agjTOwaleocję między typami postaw oznaczonymi na modelu na sąsiednich narożach kwadratu, Ńp. matkę, która mało interesuje się dzieckiem, zostawia mu dużo swobody, a właściwie ignoruje jego potrzeby kontaktu i przy tym co pewien czas „robi z nim porządek”, krzyczy, karze, wprowadza rygory, straszy, grozi, że go odda z domu, można określić jako osobę o nadmiernym dystansie w stosunku do dziecka i ambiwalcncji między postawą unikającą a odtrącającą. Pxzy czym'jejTźachowa-nie świadczy raczej-o postawie unikającej, a okresowo zbliża się do typu postawy odtrącającej. •

£nna znów matka, także przeważnie mata zajmująca się dzieckiem i ignorująca jego potrzeby czy poczynania, okre-

sowo — jakby przypominając sobie o nim — gorliwie się nim opiekuje, służy mu, zaspokaja jego zachcianki, zachwyca się nim i bawi jego powiedzonkami. W tym przypadku ambiwnłencja dotyczy postawy unikającej i nadmiernie ochraniającej, a wspólną cechą Jest „tendencja do bierności, uległości, miękkości wobec dziecka.

Można leż spotkać rodziców, którzy nadmiernie ochraniają i zbyt dużo wymagają od dziecka. Wówczas zawsze są na nim skoncentrowani i tylko w pewnych wypadkach rodzice bardziej mu ulegają czy ochraniają je, a w in-nxch zbyt rygorystycznie wymagają i narzucają.^

Spotykamy także rodziców o tendencji do górowania nad dzieckiem, którzy w przewadze są na nim skoncentrowani, starają się, aby było wzorowe pod jakimś względem, kładą dużo wysiłku w pilnowanie, krytykowanie, korygowanie, wdrażanie do rygorów, naginanie, zmuszanie, ale czasem jakby tracili cierpliwość i zaczynają stosować surowe kary, wymówki, groźby, otwarcie wyrażają dezaprobatę i eh#: pozbycia się go. A więc przechodzą. od typu postawy nadmiernie wymagającej do odtrąca-

Wlc^pótykif. sio ^atohiiasfr •ambjwalfołSji' micd^B^am V

^__JjA k,w acfr a nr? Typy postaw nadmiernie ochrania

jącej Roztrącającej . są zupełniej'rozłączne,'.pbddbotc^ jąłę^ . postawy unikające i nadmiernie wymagające.

Główno typy postaw rodziców a zachowanio się ich dzioci

Na zakończenie przeglądu głównych typów postaw rodzicielskich należy wskazać na kierunek, w jakim każda z nich może wpływać na kształtowanie się zachowania i pewnych rysów osobowości dziecka. Określone postawy rodzicielskie dzięki zaspokajaniu lub frustracji psychicz-. nycli i społecznych potrzeb dziecka stanowią . warunki sprzyjające rozwojowi pewnych cech jego zachowania. Przedstawię zbiorcze charakterystyki cech zachowania dziecka, odpowiadające każdej z głównych postaw rodzicielskich. Charakterystyki te zawierają pewne cechy, które mogą wystęipować u dziecka. Zespoły cech zostały zestawione na podstawie istniejących badań psychologicznych w tym zakresie (Baldwin, Bakwin, Dinkel, Kanner, Laforc,

6f>

5 Postawy rodzicielskie