70533 Re exposure of DSC03246

w literaturze Usta dwunastu bogów zwanych olimpijskim i, przejęta późnię) pną Rzym: Zeus, Hera, Posejdon, Demeter, Apollo, Artemido, Ares. Afrodyt*, He. mes, Atena, Hefajstos i Dionizos (niekiedy wymieniane Jest Jeesoee Hestia}.

Bogowie, jakich poznajemy poprzez grecką sztuko i mity literackie, aą eilaw zantropomorfuowani, natomiast bogowie, których odnajdujemy w kukła, ab ą nsohaiwt, ale siłami objawiającymi sic w różny sposób. W kulcie nie ma - tak ją w mitologii - jednego Zeusa, władcy rezydującego nn Olimpio, ale pąjzwt* ^ wielu Zeusów, których wyróSniąją epitety kultowe. Epitety wskazują nta tyflt* na miejsce, gdzie cacaony jest bóg, ak rtwnkt wakaaąją na sposób, w Jaki przejawia się jego siła. Zeus czczony był np. jako Remunios i Astropoica, ceyb ten. który ciska pioruny i błyskawice, jego siła przejawiała alę w deszczu (Im Genethliosk ale występował te* jako opiekun obred rady (2nm BuUtiw) i prawi

dzący tdnietzy do bitwy <J5m* AumwAosl Ot^awiał aię również w bogactwa*

wydobywanych z dad (Bset Ibukri oraz cacaony był jako IDadoi (opttktu własności*. Podobnie mecz «k wdała z innymi głównymi bóstwami gieekkp panteonu. Sama Atena miała około ptęcdzieuięciu przydomków np. Rrjtan* (gś mkflninkulłrwi dąs—ia*) czy Wk» (Opiekunka potia\

Świta greckich begew dzielił się ne dwie strefy, między którymi granice były jednak dosyć pbmc ewiceną igr. enuos - niebo) i ch ton karną (gr. dUkr -ziemia)

Obok bcgśw Owcy ewfi Jwirw ine sRy o boskiej naturze, oddzialywąjęcł na iycie łódzkie. Nazywano te sfly d— nnami (od gr. dainoal Do damoaór zaliczyć mo*eiry Barpie. skrzydlate bóstwa porywające dusze, a takie centaury, satyrów, nimfy, syWny i Meduzę.

Odrębną kł—ę ketidi kia idamiwili herosi, ulubieni bohaterowie gredeżk mitów. Grecy wiwąytt. Ze herosi byli kiedyś ludźmi, którzy po śmierci jako potiiwwhwriz bapiw i kobiet Zwdn1rhiyrh zyakaB nieśmiertelność (synem bogiń Afrodyty był tnganski bohater, Eneasz). Boskie pochodzenie nie stanowiło jed-nek warankn nh rhęiWy de benżiay - Gney otaczali też kultem założycieli miast t pzzadześs; psetade jak najhardziej historyczne. Kiku z popularnych beraeów uzazao z czaaem za bogów. ap. Asklepiosa i Heraklesa.

Bhj,Mmw.śanąriuii Kalldae. euitus - oddawanie czci) to, nąjogólniej necząjunąjąc, skradano czynność i gesty, które wykonuje człowiek chcąc oddać cześć Imprez lnfahoga IMt>ał iwwnętizeyin wyrazem postawy religijnej i pozwala wyzOaiwy imwiąizaćiBBWtzfctztitatweiBi, riinuntaini kultu religijnego były modlitwy, ofiary i obrzędy oczyszczające.

ramionami wzniesionymi do góry, Idedy albo a optiszosonymi do ziemi

w przypadku bóstw cbtonicznych.

1'^ łmtkTWawz. Do tych drugich zaliczyć można Ubu* wtowm «»łammy i pierwociny zbiorów składane u ołtarzu. Najcenniejszą ofiarą było jednak zwierzę, którego rodzą), płeć i kolor aiidtessteśaly odbótawa, któremu miało zostać poświęcone. Większość obrsę

dńw ofiarnych kończyła się ucztą, podczaa którą) spożywano wspólnie mięso powstała po spaleniu części zwierzęcia należnej bogom. Sens tego podziału wyjaśnia mit o Prometeuszu. Bohater ten zawarł z bogami rodzą) paktu, który ludlls potwierdzają poprzez uczestnictwo w uczcie ofiarnej. Zdarzało się jednak, ttp. w przypadku ofiary przebłagalną), śe zwierzę spalano w całości. W obrzędach ofiarnych uczestniczyli często wiaszczkowie, którzy badając wnętrzności zwierzęcia, przede wszystkim wątrobę, odczytywali t nich wolę bogów.

Obrzędy oczyszczające związane eą z głęboko zakorzenioną w greckiej myśli nlłgUną) Ideą czystości rytualną). Człowiek uczestniczący w ceremonii religijną), aby nie obrazić bogów, musiał być wolny od wszefidąj zmazy Imiasma). Ową zmazę pojmowano bardzo różnie utożsamiając często brud fizyczny z nieczystością duszy. Skalaniu można było olać przede wszystkim poprzez kontakt z tym, co umo w lobia było nieczyste - wszystkim, co wiązało się z narodzinami (np. kobieta w połogu) i śmiercią (zwłoki), nieczysty był również każdy zabójca, nawet jeżeli zabii w obronie właanej. Człowiek stawał się czysty (gr. katharos) dzięki różnym obrzędom oczyazcząjącym, najczęściej ich nąjważnięjszym elementem było obmywanie.

Nadzór nad sprawami kultu należał do urzędników. W Atenach byli to ar-ckond, w Sparcie królowie. Podczaa nąjważniejszych świąt religijnych urzędnicy ci wypełniali także ftmkąje kapłańskie, ale nąjczęśdąj obrzędy religijne spełniane były przez specjalnych kapłanów lub kapłanki (w zależności od bóstwa, któremu były poświęcone). Ludzi tych uważano za urzędników państwowych, chodzi zdarzało się, że swoje funkcje pełnili dożywotnio. W kulcie niektórych bóstw, np. Dem eter w Eleuzis, kapłaństwo było dziedziczne i od pokoleń należało do tą) tamą) rodziny.

Należy jednak wyraźnie stwierdzić, te w Grecji nie było żadnego specjalnego stanu kapłańskiego, a większość kapłanów łączyła służbę określonemu bogu ze świecką działalnością. Na co dzień wiele obrzędów religijnych (ceremonie związane z narodzinami, ślubem czy pogrzebem, ofiary dla Zeusa-opiekuna domostwa) spełniano w ramach rodziny pod przewodnictwem pana lub pani domu.

Prawienie się świątyń związane jest z rozwojem polis, przed VQ w. miejscami kultu były bowiem gąje, szczyty wzgórz, groty czy źródła. Świątynie greckie wznoszono zawsze na planie prostokąta. Składały się one z przedsionka i sali głównej (gr. naos), w której znąjdował się posąg bóstwa. Niekiedy wydzielano jeszcze osobne pomieszczenie (gr. adyton), dostępne tylko kapłanom i to jedynie w określone dni w roku. Świątynia grecka była mieszkaniem bóstwa, a nie miejscem odbywania ceremonii religijnych i zebrań wiernych, dlatego większość obrzędów spełniano na zewnątrz, przed świątynią, gdziesazwycząj znąjdował się ołtarz.

Kultypanhelleńskie, WYROCZNIE. Grecy wierzyli, że z bogami można nawiązać kontakt i poznać ich zamysły. Dzięki tej wierze mogły rozwinąć się wszelkie formy wróżbiarstwa. Początkowo interpretowanie woli bogów należało do wieszczków takich jak Kalohaa przedstawiony w Iliadzie: .ptasich lotów nąjlepszy

333