71576 skanuj0083 (25)

72 Część I, 3: Teoria architektury

prowadzi się światło od wschodu, w łaźniach i izbach zimowych, od południowego zachodu, a w galeriach obrazów i w tych pomieszczeniach, które wymagają równomiernego światła, od północy, ponieważ tej strony świata słońce w swym biegu ani nie rozświetla, ani nie zaciemnia, tak że przez cały dzień jest tu oświetlenie stałe i niezmienne.

Distributio, czyli ekonomia, polega na właściwym rozporządzeniu materiałem i miejscem oraz na oszczędności i umiarkowaniu w obliczaniu wydatków budowlanych. Osiągnie je architekt przede wszystkim wtedy, jeśli nie będzie poszukiwał takich materiałów, które można znaleźć lub kupić jedynie za wysoką cenę. Albowiem nie wszędzie znajdują się w dostatecznej ilości piasek kopalny, kamień łamany, jodła, sosna lub marmur, lecz każda rzecz występuje gdzie indziej, a transport jest trudny i kosztowny. Tam, gdzie brak piasku kopalnego, trzeba użyć piasku rzecznego lub przemytego piasku morskiego; gdzie brak jodły i sosny, zastąpić je można cyprysem, topolą, wiązem i pinią; inne trudności trzeba w podobny sposób pokonywać. Różny też będzie stopień oszczędności zależnie od tego, czy stawia się budynki przeznaczone dla użytku ojców rodzin, czy dla ludzi bogatych, czy dostojników. Albowiem wydaje się, że inaczej trzeba budować domy miejskie, inaczej budynki gospodarskie na wsi, inaczej dla bankierów, inaczej dla ludzi szczęśliwych i wytwornych, inaczej dla ludzi możnych, którzy umysłem swym kierują republiką. I w ogóle rozkład budynków powinien być dostosowany do osób, które mają z nich korzystać.

Rozdział trzeci

Architektura obejmuje trzy dziedziny: budownictwo, konstrukcję zegarów i budowę machin. Samo budownictwo dzieli się na dwa działy: pierwszy z nich obejmuje budowę murów miejskich i budowli użyteczności powszechnej w miejscach publicznych, drugi budowę domów prywatnych. Publiczne budownictwo obejmuje z kolei trzy działy: budownictwo obronne, budownictwo sakralne i trzecie — użyteczności publicznej. Budownictwo-obronne polega na systemie murów, wież i bram tak obmyślonych, aby w każdej chwili móc odeprzeć ataki nieprzyjacielskie. Budownictwo sakralne obejmuje budowę świątyń i miejsc kultu bogów nieśmiertelnych, budownictwo użyteczności publicznej — budowę portów, placów publicznych, portyków, łaźni, teatrów,, promenad i wszelkich innych tym podobnych rzeczy przeznaczonych do użytku powszechnego.

Przy budowie należy uwzględniać: trwałość j/irmifos], celowość [utilitas] i piękno jvenu,sfas], Trwałość budowli osiągnie się wtedy, gdy fundamenty doprowadzi się do stałego gruntu i gdy spośród wielu materiałów budowlanych przeprowadzi się wybór starannie, nie kierując się skąpstwem. Celowość zapewni się budowli przez bezbłędne rozplanowanie przestrzeni, nie ograniczające możliwości użytkowania i uwzględniające strony świata odpowiednie do przeznaczenia budynków. Piękno będzie zapewnione, jeśli wygląd budowli będzie miły i wykwintny, a wymiary poszczególnych członów oparte będą na właściwych zasadach symetrii.

Rozdział piąty

Gdy w ten sposób ustali się zdrowotne warunki przy zakładaniu miasta i wybierze okolice, obfitujące w żywność dla ludzi, i gdy dobre drogi lądowe lub dogodna komunikacja rzeczna albo porty zapewnią łatwy transport do miasta, należy przystąpić do zakładania fundamentów, wież i murów; jeśli można, należy kopać aż do stałego gruntu, a nawet jeszcze głębiej, o ile to wydaje się wskazane ze względu na wielkość budowli; kopać zaś trzeba na większą szerokość niż mieć będą mury wzniesione nad ziemią, a miejsce wykopane należy wypełnić jak najbardziej solidną murarką. Również wieże powinny być wysunięte na zewnątrz, by kiedy nieprzyjaciel zechce w ataku podejść pod mur, miał flanki odsłonięte i był narażony z prawej oraz z lewej strony na pociski lecące z wież. Wydaje się, że przede