73162 kupisiewicz dydaktyka ogólna 7

196 Dydaktyka ogólna

zmierzające do zlikwidowania lub przynajmniej ograniczenia braków i luk ujawnianych na bieżąco w wiadomościach i umiejętnościach uczniów. Przyczyną i zarazem przejawem tych braków jest rozbieżność między założonymi do zrealizowania celami dydaktycznymi - wyrażonymi w kategoriach umiejętności, które uczniowie powinni opanować na lekcji - a faktycznym przyswojeniem sobie przez nich tych umiejętności.

Sposoby ujawniania wspomnianej rozbieżności mogą być różne. Do najczęściej stosowanych należą:

•    ustna, wyrywkowa kontrola stopnia opanowania przez wybranych uczniów materiału nauczania przerobionego podczas lekcji;

•    tzw. kartkówka, polegająca na pisemnym sprawdzeniu, pod koniec lekcji, wiadomości i umiejętności wszystkich uczniów w klasie za pomocą identycznych zazwyczaj pytań;

•    test dydaktyczny, który różni się od kartkówki tym, że zawarte w nim pytania są pytaniami zamkniętymi, ograniczającymi swobodę wypowiedzi ucznia i sprowadzającymi je bądź do wypełniania luk zawartych w tekście, bądź też do wyboru poprawnej odpowiedzi spośród kilku lub nawet kilkunastu odpowiedzi niepełnych albo wręcz fałszywych;

•    prace mające na celu sprawdzenie praktycznych umiejętności uczniów, jak np. montaż określonego urządzenia z gotowych elementów według schematu poznanego na lekcji, przeprowadzenie doświadczenia chemicznego lub fizycznego zgodnie z opracowaną uprzednio instrukcją, wykonanie pomiarów za pomocą odpowiednich przyrządów' itp.

Ustna, wyrywkowa kontrola realizacji celów sformułowanych w planie lekcji jest z konieczności fragmentaryczna i nie pozwala stwierdzić, czy wszyscy uczniowie danej klasy cele te osiągnęli, ani nawet sprawdzić, czy zrealizowali je uczniowie odpytywani. Pytania bowiem, na które odpowiadają, odnoszą się jedynie do określonych fragmentów materiału przerobionego na lekcji, tych wiaśnie, z opanowania których zdawali nauczycielowi sprawę, a nie do jego pełnego zakresu. Chcąc więc uzyskać bardziej wszechstronny obraz opanowania przez wszystkich uczniów danej łdasy materiału przerobionego na lekcji, stosuje się krótkie sprawdziany pisemne oraz testy dydaktyczne. Analiza tych prac przez nauczyciela, zwłaszcza analiza prowadzona w formie tabelarycznego zestawienia popełnionych przez uczniów błędów, ujawnia z jednej strony niedo-statM w opanowaniu materiału przez poszczególnych uczniów, z drugiej zaś pozwala stwierdzić, jakie błędy są typowe dla uczniów danej Masy. Dzięki znajomości tych dwóch kategorii błędów' nauczyciel może następnie stosować zabiegi korektywne, zmierzające do ich zlikwidow'ania lub ograniczenia.

Znaczne usługi jako jedno z ważniejszych narzędzi bieżącej kontroli wyników nauczania oddaje analiza prowadzona w formie tabelarycznego zestawiania popełnionych przez uczniów błędów.

Na czym ta analiza polega? Aby odpowiedzieć na to pytanie, posłużymy się

Jeżeli nauczyciel chce sprawdzić stopień opanowania przez uczniów materiału programowego z jakiegoś działu matematyki, języka polskiego itd., stosuje ^wiadomości lub inny sprawdzian wyników nauczania. Każdy uczeń odpowia-{a na pytania sprawdzianu, a następnie oddaje go nauczycielowi, który czyta uważnie poszczególne odpowiedzi i odpowiednio je ocenia. Równocześnie na od-jzielnej kartce papieru notuje rodzaje błędów popełnionych przez uczniów.

Pewien nauczyciel, który oceniał odpowiedzi uczniów na pytania sprawdzianu wiadomości z języka polskiego, zanotował następujące rodzaje błędów:

1)    nieznajomość części mowy (rzeczownik, przymiotnik, czasownik);

2)    nieznajomość liczby pojedynczej i mnogiej;

3)    nieznajomość przypadków (mianownik, dopełniacz, celownik, narzędnik, miejscownik - biernika i wołacza nie wymieniono, ponieważ w sprawdzianie nie było rzeczowników w tych przypadkach);

4)    nieumiejętność tworzenia wyrazów pochodnych;

5 nieznajomość części zdania (grupa podmiotu, grupa orzeczenia);

6) nieumiejętność obrazowego przedstawienia treści utworu Adama Mickiewicza pt. Pani 'Fluardowska.

Stosownie do wymienionych rodzajów błędów sporządził odpowiednie rubryki tabeli, nadając jej ostatecznie następującą postać:

Nazwisko i imię ucznia:	Błędy	Razem błędów
Nieznajomość części mowy	rzeczowniki
	przymiotniki
	czasowniki
Nieznajomość liczby	pojedynczej
	mnogiej
Nieznajomość przypadków'	mianownik
	dopełniacz
	celownik
	narzędnik
	miejscownik
Nieumiejętność tworzenia Wyrazów pochodnych
Nieznajomość części zdania Błędy w zakresie „obrazowania" treści utworu	grupa podmiotu grupa orzeczenia
Ogółem błędów'
Ocena

Do tej tabeli nauczyciel wpisał odpowiednie dane, Izn. liczbę błędów każdego rodzaju dla poszczególnych uczniów, oraz zliczył błędy poziomo i pionowo. Suma błędów zliczonych poziomo i plonowi odzwierciedla niedociągnięcia poszczególnych uczniów 1 stanowi podstawę wystawianych im ocen. Natomiast suma błędów zliczonych pionowo wyraża stopień

opanowania danej reguły, pojęcia, prawa, zasady itp. przez całą klasę i jest równocześnie ‘ * -