73920 P1140719

KR/YSZTOt SZAMAŁEK 360 361 PRZEMIANY ŚRODOWISKA OROGRAFICZNI-. OO

wodnych. Transgresja wód. której ślady zostały zarejestrowane w vvynii_u 1 przeprowadzonych badań archeologicznych, palcohydrologicznych, malakolo. gicznych. palinologicznych oraz gleboznawczych, spowodowała duże zmianj w środowisku geograficznym badanego obszaru. Są one na tyle wyraźne, * możemy ocenić ich charakter i zasięg. Przede wszystkim nastąpiło znacaą podwyższenie poziomu wody w Gople (o ponad 3 m). Na podstawie anali* mapy hipsometrycznej (ryc. 1) Gopło na poziomie przekraczającym 83 m npm zalało znaczną część terasy środkowej. Po wschodniej stronie głównego koryta zalew był niemal zupełny i obejmował cały obszar po dawną odnogę jeziora. Po stronic zachodniej zalane zostały obszary w rejonie Kruszwicy i Racic. Całkowicie zniknęły pod wodą dawne wyspy, a obecne półwyspy, usytuowane w północnej części jeziora. Powierzchnia jeziora wzrośli kosztem zalanych terenów ponad dwukrotnie. Pod wodą znalazła się znaczni część osad niżej położonych, w tym wszystkie usytuowane bezpośrednio nad brzegami jeziora. Zasadnicze znaczenie miało jednak zalanie w około 50’j użytkowanych rolniczo w fazie III terenów, a zwłaszcza łąk stanowiących podstawę ówczesnej hodowli. Podwyższeniu uległ też poziom wód grunta, wych w strefie nie objętej zalewem. Nadmiar spływającej z wysoczyzny wody przyczynić się musiał do wzrostu powierzchni bagien w dolinach cieków Ślady takie zostały zarejestrowane w środkowym biegu Śmierni. Poważona I zakłóceniu uległy również stosunki wodne w glebach. Struktura czarnych ziem, ich podłoże oraz usytuowanie powodują, że podczas długotrwałych opadów nasiąkają one wodą. jak gąbka, proces ich wysychania zaś jen bardzo powolny. Wyklucza to skutecznie możliwość ich uprawy, a proces) gnilne spowodowane długotrwałym nadmiarem wilgoci niszczą już istniejące Przedstawione zmiany w środowisku geograficznym mikroregionu przyczyni} się generalnie do podcięcia podstaw gospodarczo-społecznego rozwoju zamieszkującej go społeczności.

W odniesieniu do kruszwickiego mikroregionu nie obserwujemy u schyłku okresu halsztackiego D intensyfikacji ekstensywnej eksploatacji środowisk naturalnego, powodującej naruszenie równowagi ekologicznej i jego dewastacji w wyniku kurczenia się stref eksploatacji (J. Ostoja-Zagorsk i 1976. s. 58-62) Najprawdopodobniej na przełomie VI i V w. p.n.e., w okresie poprzedzająca wielką transgresję jeziora, doszło do zmniejszenia liczebności populacji oni do jej znacznego osłabienia gospodarczego. Było to następstwem zbrojnego najazdu, którego ślady zarejestrowane w obrębie najważniejszych osad kras-wickiego zespołu są bardzo wyraźne. Gród na Ostrowie Rzępowskim zosuJ wówczas spalony. W rumowisku wału natrafiono na kości ludzkie, na majda* zaś znaleziono kościane grociki strzał, których część miała odłamane końce oraz dwa brązowe grociki strzał typu scytyjskiego (R. Jakimowicz 19fi s. 112: Z. Bukowski 1975. s. 291). Na osadach w Kruszwicy (stan. K-2# i Łagiewnikach (stan. Ł-5/7) w wypełńiskach kilku obiektów, w tym rów*¹ ziemianek, natrafiono na fragmenty szkieletów ludzkich. Układ kości zmarli wyklucza możliwość interpretacji tych znalezisk jako zwykłych pochó*io»

mK ślady, wiążące się z okresem niepokojów „politycznych", przyczyniły ,j₀ znacznego osłabienia demograficznego. Spośród kilkunastu użytkowa-* przed najazdem osad nadal zamieszkiwane są cztery, a wśród nich Rzępowski. aczkolwiek gród nic został tam już odbudowany, ^nic pobudowano na jego ruinach osadę otwartą. Trudno więc mówić Ji warunkach o dewastacji środowiska geograficznego, związanej z nasileni jego ekstensywnej eksploatacji, zapotrzebowanie na żywność było bowiem Jjjflnic mniejsze. Właściwych przyczyn zaniku kruszwickiego zespołu należy ^uywuć w zmianach zaistniałych w środowisku geograficznym mikroregionu. Wiązanych zc wzrostem wilgotności. Ich charakter i zasięg byl na tyle duży.

Izespól ten nie mógł w tych warunkach dalej funkcjonować.

WYKAZ CYTOWANEJ LITERATURY Wykaz skrótów

ihfcir - „Archeologia Polski". Warszawa

jjf - „Ponieś Archacologici Posnanienses". Poznań

wiń - Kruszwica. Zarys monograficzny. Toruń 1965

liłłKM' - .Kwartalnik Historii Kultury Materialnej". Warszawa

jfck* - „Przegląd Archeologiczny". Poznań

jftcći" - „Przegląd Geofizyczny". Warszawa

jdtp.' - „Przegląd Geograficzny". Warszawa

ftjlaiorii - Prahistoria ziem polskich. I. IV. Od środkowej epoki brązu do środkowego okresu lateńskiego. Wrocław—Warszawa- Kraków-Gdańsk 1979 JW - „Przegląd Zachodni". Poznań JU' - ..SIavia Antiqua~. Wafkzawa —Poznań Jgtak.' — „Sprawozdania Archeologiczne", Kraków .tt' - „Wiadomości Archeologiczne". Warszawa

Literatura

liloitliZ.

IW łużyckie osiedle obronne ir Sohiefitchach. pow. Żnin. „WA". I. XXVI. z. 3/4, s. 194-219 ¹ Nil Charakter osadnictwa kultury łużyckiej w fazie osiedli obronnych na przykładzie Śląska! Wielkopolski... WA". Ił XXXVI. z. 2, s. 155-177.

1973 Uwagi o badaniu osadnictwa kultury łużyckiej na terenie Wielkopolski I Kujaw. „SI. Ant", I. XX. s. 49-62.

mj Charakter osadnictwa kultury łużyckiej na Kujawach i we wschodnie‘j Wieikopolsce. „WAM.XXXIX.z. 3. s.275-296.

IWł Środowisko naturalne 1 jego zmiany, [w:] Prahistoria, s. 20-22.

IWk Ogólny rys procesów osadnictwa kultury łużyckiej, [w:] Prahistoria, $ 221-229. Wfc Zagadnienia demograficzne i problem gęstości zaludnienia w kulturze htiyckkl. |w:| Prahistoria, t. 246-253. ^c«ll« W

ml Właściwości chemiczne czarnych ziem kujawskich na ile środowiska geograficyiego, Poznań.

hfo-Broniewika A.

NB Przeszłość Kruszwicy w świetle badali 1959 roku, „Spr. Arch.". I XIV. £ 227-241 łh) Nawe odkrycia archeologiczne ir Kruszwicy w 1956 r„ ,.WA“. I XXIX. z. I. » 37-43 Kruszwica u starożytności i wczesnym średniowieczu, (w:) Kruszwica. 1 99-197