74248 Image37 (4)

■ E^LEKTRO^^lKt^AP000

Od Redukcji: Ze względu na obecność wysokich napięć, nieletni i medo-świadc/cni elektronicy mogą wykonać i uruchomić urządzenie wyłącznie pod kierunkiem wykwalifikowanego opiekuna, iu przykład nauczyciela!

Rys. 1 Schemat ideowy

Do czego to służy?

W sierpniu 2000 roku na łamach EdW pojawił się projekt „Jonizatora powietrza”, mojego autorstwa. Zainteresowanych odsyłam do tego numeru Projekt wzbudził pewne kontrowersje u jednego z Czytelników i polemikę z nim na łamach kolejnych numerów EdW. Jednak wraz l upływem czasu o projekcie zrobiło się cicho Po paru latach postanowiłem jednak znowu powrócić* do tematu, gdyż uważam, że urządzenie to jest bardzo pożyteczne. Chłodne spojrzenie ua pierwszą wersję układu po pewnym czasie uzmysłowiło mi, że warto w nim dokonać istotnych modyfikacji Mają one na celu uproszczenie i podniesienie niezawodności. Upiuśzczenie w iąźe się m.in. ze zmniejszeniem wymiarów urządzenia. Równie istotnym celem była rezygnacja z kosztownych kondensatorów wysokiego napięcia, zastoso winie typowego transformatora oraz wentylatora wymuszającego obieg powietrza. Satys fakcja z otrzymanych efektów zachęciła mnie do wykonania projektu nowej wersji jon i zatoru. Opis działania i wykonania zamieszczam w niniejszym artykule.

Jak to działa?

Schemat jonizatora przedstawia rysunek 1. Nawet początkujący elektronik stwierdzi, że konstrukcja jest nieskomplikowana. W czasach, gdy niemal wszystkie urządzenia zawierają układy scalone, mniejsze wydaje się zabytkiem sprzed dwóch epok. Wbrew pozorom nawet dzisiaj wiele projektów można uprościć. bez zubożania ich funkcji.

Jonizatur to w rzeczywistości nic innego jak generator wysokiego napięcia, do którego dołączono elektrody, na których końcach występuje zjawisko jonizacji. Chemicznie rzecz

ujmując, dwuatomowy tlen zawarty w powietrzu w jonizatorze przekształcany jest w trójato-mowy, zwany ozonem. Ozon w nadmiarze jest szkodliwy dla zdrowia, o czym przypomina się niekiedy w komunikatach meteorologicznych informujących o aktualnych stężeniach szkodliwych składników zawartych we wdychanym przez nas powietrzu. Zadaniem jonizatora jest generowanie niewielkich ilości ozonu. Dopuszczalne stężenie ozonu w powietrzu wynosi 0,018 mg/dm³ {źródło: Encyklopedia Powszechna PWN). Ozon w śladowych ilościach korzystnie wpływa na zdrowie i samopoczucie. Ma także działanie bakteriobójcze. W praktyce jon.zator oczyszcza i odświeża powietrze z drobnoustrojów oraz drobin unoszącego się kurzu. Zjawisko jonizacji jest lekko wyczuwalne (zwłaszcza w pobliżu elektrod) i przypomina „zapach” powietrza w trakcie i tuż po burzy, która dc facto też działa jak jon i zator.

W niniejszym układzie rolę generatora pełni prosty, dwutranzystorowy multiwibrator symetryczny, współpracujący z transformatorem. Multiwibrator składa się z elementów R1 ...4, C1. C2, T1. T2.0 częstotliwości jego pracy decydują wszystkie elementy bierne, w szczególności kondensatory C1.C2 i rezystory R2,R3.

Multiwibrator kluczuje tranzystor MOS-EET T3. Ten ostatni cyklicznie włącza i wyłącza cewkę niskiego napięcia zastosowanego transformatora W transformatorze następuje indukcja, której efektem jest wytwarzanie wysokiego napięcia w uzwojeniu wysokiego napięcia. Do końców uzwojenia podłączono dwie elektrody. Pierwsza z nich to skrócona szpilka krawiecka. Drugą cieku odą jest miniaturowy magnes toroidalny. Ozon wytwarzany

jest na końcu szpilki umieszczonej pośrodku magnesu.

Kondensator elektrolityczny C3 filtruje napięcie zasilania doprowadzone z zewnętrznego zasilacza wtyczkowego nUstabilizowanego 12V/0,5A.

Montaż i uruchomienie

Rozmieszczenie wszystkich elementów na płytce przedstawia rysunek 2. Płytka drukowana została zaprojektowana tak, aby wentylator nie tylko zapewniał wymianę powietrza ulegającego jonizacji, ale jednocześnie chłodzi! wszystkie elementy składowe. Doty czy to zwłaszcza transformatora, w mniejszym stopniu MOSFET-a T3. Elementy te podczas długiej pracy nieco się nagrzewają, dlatego na ogół konieczne będzie ich chłodzenie.

Montaż rozpoczynamy od wlutowania w płytkę rezystorów. W dalszej kolejności lutujemy kondensatory Cl,C2. Następnie tranzystory T1-T3 oraz kondensator C3. Potem w punkty lutownicze oznaczone „Ml” przewody zasilające wentylator Ustalenie biegunowości jest proste, gdyż punkty „Ml ” bezpośrednio sąsiadują z otworami, w które lutuje się przewody zasilania jonizatora, na płytce oznaczone jako „+12V” i „CiND”. Prawidłowe lutowanie przewodów wentylatora ma istotne znaczenie. Odwrotna biegunowość zasilania wentylatora spowoduje uszkodzenie jego elektroniki. Niewtajemniczonym wyjaśniam, że zastosowany wentylator ma wbudowany prosty układ elektroniczny sterujący uzwojeniami. O wentylatorze warto wspomnieć, żc jest on często montowany przez producentów tzw. kieszeni na dyski twarde komputerów PC. Serwisanci stosują go też niekiedy do dodatkowego chłodzenia chipsetów kart graficznych.

Po wlutowaniu doprowadzeń wentylatora należy go pionowo przymocować do płytki w miejscu na to przeznaczonym i oznaczonym. Aby wentylator się nic przemieszczał, przez jego dwa otwory (pierwotnie przeznaczone do przykręcania) oraz cztery w płytce, należy przewlec

48 Listopad 2005 Elektronika dla Wszystkich