74422 img265 (9)

76 Druidzi

został pokonany przez rzymskiego zarządcę prowincji Petilliusa Cerialisa ok. roku 72 n.e.

Na czele celtyckich plemion udających się z Galii do Iberii stała Onomaris, a o innych galijskich kobietach pełniących ważne funkcje wspominają autorzy starożytni. Zarówno Tacyt, jak i grecki historyk Plutarch (ok. 46-120 n.e.), opisują Galijkę Eponinę. Jej imię związane jest z Eponą, galijską boginią płodności, której świętym zwierzęciem był koń. Eponina prawdopodobnie była jej kapłanką. Jej mąż, Juliusz Sabinus z plemienia Lingonów, brał udział w antyrzymskim powstaniu galijskim w 69 r. n.e.⁵ Po upadku powstania Sabinus, by ujść rzymskim prześladowcom, upozorował swoje samobójstwo. Eponina ukrywała go, przez dziewięć lat dostarczając mu pożywienie, i cały czas starała się o jego ułaskawienie. Wybrała się w tym celu nawet do Rzymu. Jednak gdy Sabinus wpadł w ręce Rzymian, cesarz Wespazjan kazał go zgładzić razem z Eponiną.

Plutarch opowiada także o spotkaniu historyka Polibiusza z Chiomarą, żoną Ortagiona, wodza Tolistobogów (Tolistobogii), który zjednoczył plemiona Celtów galijskich przeciwko rzymskim najeźdźcom w 189 r. p.n.e. Chiomara dostała się do niewoli rzymskiej, a jeden z centurionów zgwałcił ją. Gdy później odkrył, że pochodzi ona ze szlachetnego rodu, zażądał okupu, który Ortagion niezwłocznie dostarczył. Wymiana następowała na brzegu rzeki, znaczącym miejscu w tradycji celtyckiej. Gdy centurion zabierał złoto, Chiomara kazała go ściąć, a głowę, wedle zwyczaju celtyckiego, zabrała i zawiozła mężowi. Plutarch tak opisał ich rozmowę:

Kobieto, dobrą rzeczą jest wierność.

Jeszcze lepszą, gdy żyje tylko jeden mężczyzna, który mnie miał.

Według H. Rankin, przytoczona wymiana zdań zachowuje w wersji greckiej „specyficznie celtycki, gnomiczny charakter”.

Plutarch opowiada także historię Cammy, celtyckiej bohaterki z Galacji. Camma, rodowa księżniczka, była najprawdopodobniej druidką i kapłanką bogini Brigit. Brigit, po galijsku Brigantu, była celtycką odpowiedniczką Artemidy. Mąż Cammy, wódz Sinatos, został zamordowany przez Sinoryksa, który zmusił następnie Cammę do zamążpójścia. W trakcie uroczystości zaślubin nowożeńcy mieli wypić z tego samego pucharu. Camma postanowiła otruć Sinoryksa i wsypała do pucharu truciznę, a żeby zmylić podejrzenia niedoszłego męża, sama się najpierw napiła, wybierając śmierć.

Z rozprawy Plutarcha O cnocie kobiet dowiadujemy się, że celtyckie kobiety niejednokrotnie mianowano na stanowiska ambasadorów. Kobiety brały udział w zawieraniu traktatu między wielkim wodzem kartagińskim Hannibalem,

¹⁵ Imię bogini Epony nawiązuje do galijskiego słowa epos - „koń”, natomiast Lingonowie (Lingones) to „ci, co dobrze skaczą (na koniach)” - (przyp. tłum.).

a celtyckim Wolkami (Yolcae). Rzym już wcześniej zażądał od Wolków neutralności na wypadek, gdyby Hannibal chciał ze swoimi wojskami przejść przez ich terytoria. Celtowie nie akceptowali żądań Rzymu, wiele plemion celtyckich popierało Hannibala. Plutarch wspomina także o kobietach biorących udział w celtyckich zgromadzeniach i łagodzących swą ostrożną dyplomacją różne spory.

Według tradycji irlandzkiej, Macha Mong Ruadh (Macha o rudych włosach), córka Aed Ruadh, rządziła Irlandią od 377 do 331 r. p.n.e. Władczynie pojawiają się zarówno w źródłach irlandzkich, jak i walijskich, również w postaci doskonałych królowych Zaświatów, co według profesora Markale, autora La Femme Celte (Kobieta celtycka), dobitnie świadczy iż: „patriarchat nie mógł powstać na gruncie starożytnej duchowości celtyckiej”.

W irlandzkiej mitologii występują ^iczne boginie, kojarzone zwłaszcza z południowo-zachodnią prowincją Irlandii, Munsterem. Prawdopodobnie bierze się to stąd, iż Mumham (stara irlandzka nazwa prowincji; przyrostek -ster jest pochodzenia skandynawskiego) opisywany zazwyczaj bywa jako pierwotna kraina, miejsce, do którego przybywali mityczni najeźdźcy, i miejsce, w którym zbierali się zmarli, by odbyć podróż do Zaświatów. Mug Ruith, bóstwo słoneczne upersonifikowane w postaci druida, pochodzi z Munsteru, jego córka Tlachtga, przedstawiana najpierw w postaci bogini, również staje się druidką. Według późniejszych pisarzy chrześcijańskich, zgwałcili ją trzej synowie Szymona Maga. Tlachtga urodziła jednocześnie trzech synów i umarła w czasie porodu. Pochowano ją na Wzgórzu Tlachtga, zwanym teraz Hill of Ward (irl. Cnoc an Bhaird - „wzgórze barda”), niedaleko Athboy w hrabstwie Meath, miejscu, które później związało się z tradycją święta Samhain i świętych ognisk druidów.

Tacyt wspomina w Rocznikach z nieskrywanym zaskoczeniem, że Celtowie nie widzieli nic dziwnego w pełnieniu przez kobiety funkcji przywódców. Powtarza później w Żywocie Agrykoli, że „w Brytanii płci nie rozróżniają ani w dowództwach, ani przy dziedziczeniu”. Jak wykazuje dr Rankin:

W wysoce zorganizowanych strukturach politycznych greckich i rzymskich miast--państw nie było miejsca dla kobiet. Dlatego też względna wolność i przywileje kobiet celtyckich wprawiały Greków i Rzymian w osłupienie.

Pauzaniasz z kolei zwraca uwagę na wyjątkową odwagę celtyckich kobiet.

Według systemu prawa irlandzkiego (prawo Brehon), w czasach gdy w większości społeczeństw europejskich kobiety traktowano na równi z dobytkiem, pozycja kobiet irlandzkich była wyjątkowa. Wykonywały one różne zawody, również sędziów, jak na przykład słynna Brigh, miały prawo do sukcesji, spełniały, jak już wspomnieliśmy, funkcje dowódcze, choć w okresie historycznym władza w królestwie należała przeważnie do mężczyzn. Kobieta mogła dziedziczyć własność i pozostawała właścicielem rzeczy wniesionych do