65745 Strona166

mas, a ponadto masy pirotechniczne w postaci luźnej palą się niezwykłe gwałtownie, co może spowodować wybuch. Szczególnie wrażliwe są mieszaniny chloranowe z dużą ilością chloranu. Dlatego operacje mieszania mas pirotechnicznych prowadzi się w oddzielnych budynkach Iub przy malej ilości mieszanej masy (do • kilkudziesięciu kilogramów), w oddzielnych pomieszczeniach budynku elaboracji. Pomieszczenie do mieszania mas powinno mieć trzy grube betonowe wytrzymałe ściany, czwarta zaś ściana i dach powinny być lekkie. W razie wybuchu lub gwałtownego spalania się mieszaniny główny impuls kieruje się ku słabszej ścianie. Komora wydmuchowa od strony lekkiej ściany powinna być •-otoczona walem; przestrzeń przed komorą na znacznej odległości powinna być wolna od budynków i niedostępna dla ruchu załogi. Grubość ścian komory należy określić doświadczalnie (można ją również z pewną dokładnością przewidzieć i obliczyć).

Komora mieszalnicza zawiera jedynie urządzenia służące do mieszania. Silnik napędowy i urządzenia sterujące umieszcza się za ścianą komory. Odpowiednie sygnały powinny ostrzegać przed wejściem do komory w czasie mieszania. Drzwi komory powinny otwierać się do wewnątrz komory, być odpowiednio masywne i zbrojone grubą blachą.

W niektórych przypadkach stosuje się dotąd ręczne mieszanie mas pirotechnicznych (mas smugowych, mas gwiazd nabojów sygnalizacyjnych). Wtedy jest szczególnie ważne, aby ograniczyć ilość mieszanych materiałów do minimum (do 10 kg) oraz ograniczyć liczbę robotników (1—2 osób). Drzwi powinny otwierać się w stronę korytarza, a stąd powinno być bezpośrednie wyjście na zewnątrz. Mieszanie mas niebezpiecznych należy prowadzić w kurtkach azbestowych z kapturami ewentualnie za tarczą ze szklą nie dającego odłamków.

y' Prasowanie .mas pirotechnicznych jest również ^ operacją niebezpieczną. Operację prasowania dużych elementów , należy wykonywać w pomieszczeniach wydmuchowych, a obsługa j, pras powinna znajdować się na zewnątrz. Obserwacja pras może . być prowadzona za pomocą peryskopów. Jeżeli prasowane elementy są mało niebezpieczne lub bardzo małe (smugacze), można po-przestać na otoczeniu pras automatycznie zamykającymi się osłonami.

Suszenie elementów. Zaprasowane elementy (gwiazd-! ki, segmenty) lub niektóre masy, na przykład smugowe, poddaje się przed dalszymi operacjami suszeniu. Te operacje, podczas któ-:    rych gromadzą się wielkie ilości materiału poddanego działaniu

temperatury do 50°C, powinny być bezwzględnie przeprowadzały

no w oddzielnym budynku, zabezpieczonym walami podobnie jak magazyny materiałów wybuchowych.

Bezpieczeństwo pracy

Z punktu widzenia bezpieczeństwa pracy najkorzystniejszy jest układ budynku elaboracyjnego przedstawiony na rysunku 89. Bu-

_/_/_/_/___/_/_,

Montaż środków pirotechnicznych i operacje o stateczne. Szereg operacji ostatecznych przy wyrobie elementów pirotechnicznych oraz montaż środków pirotechnicznych przeprowadza się z reguły w jednym budynku. Należy zwrócić uwagę na to, że spośród operacji ostatecznych znaczne niebezpieczeństwo przedstawia malowanie (zwłaszcza natryskowe) elementów pirotechnicznych, ponieważ obecność lotnych par rozpuszczalników może być przyczyną pożaru lub wybuchu. Operację tę należy wykonywać w oddzielnych i doskonale wentylowanych (wyciągi) pomieszczeniach, a najlepiej — w oddzielnych budynkach.

\ \ V k L

Rys. 89. Układ budynku elaboracyjnego

dynek posiada z jednej strony szereg pomieszczeń, a z drugiej — korytarz. Niektóre pomieszczenia stanowią komory wydmuchowe. Drzwi z pomieszczeń zwykłych otwierają się do korytarza, przy czym na zewnętrznej ścianie korytarza znajdują się drzwi bezpieczeństwa (zwykle nie używane), przez które można szybko opuścić budynek.

Taki układ budynku pozwala na traktowanie jednej strony przed budynkiem jako strony bezpiecznej, na której można przeprowadzić drogi komunikacyjne.

Jest rzeczą zrozumiałą, że proces wyrobu środków pirotechnicznych bardzo często nie pozwala lub czyni nieekonomicznym wykorzystanie podobnego układu budynku; na przykład niektóre operacje montażu dużych bomb oświetlających wymagają dużych przestrzeni. Czasem stosuje się rozmieszczenie pomieszczeń produkcyjnych po obu stronach korytarza, z tym że tylko po jednej stronie lokalizuje się czynności niebezpieczne. Często również zachodzi konieczność przystosowania procesu do istniejących już budynków. Dlatego przedstawiony układ i omówione zasady należy stosować twórczo w dostosowaniu do realnych warunków.

833