65836 IMGX72

42. Aniela Pająkówna Autoportret t córką, 1907

Wszystkie rodzaje dostępnego kobietom wykształcenia artystycznego -prywatne lekcje i szkoły, a zwłaszcza zagraniczne akademie i atelier -były kosztowne. Kolejne pytanie dotyczy zatem finansowych podstaw artystycznych karier kobiet. Jak powiedziano, większość z nich pochodziła z rodzin ziemiańskich, a część z inteligencji (co nie znaczy, że koszty edukacji, zwłaszcza zagranicznej, nie stanowiły problemu dla rodzinnych budżetów). Najbardziej dramatycznym, powieściowym niemal przykładem może być los zmarłej w wieku trzydziestu sześciu lat Anny BiUńskiej-Bohdanowiczowej, obok Boznańskiej niewątpliwie najbardziej utalentowanej i upartej w dążeniach artystycznych przedstawicielki tego pokolenia¹⁶. Córka lekarza praktykującego na Kijowszczyźnie, przez całą młodość borykała się ze skutkami jego finansowej upadłości. W warszawskiej szkole Gersona zawarła przyjaźnie z zamożnymi koleżankami (Klementyną Krassowską, Marią Gażycz, Zofią Stankiewiczówną), których pomoc pozwoliła jej odbyć zagraniczne podróże i podjąć studia w Academie Julian w Paryżu. Niepewna sytuacja materialna uniemożliwiła jej związek z Wojciechem Grabowskim, rysownikiem zmarłym na gruźlicę w 1885 roku. Szansę kontynuacji studiów paryskich zawdzięczała zapisowi testamentowemu młodo zmarłej przyjaciółki, Klementyny Krassowskiejr Od 1887 roku zaczęła odnosić sukcesy w Salonie Paryskim, otrzymywać zamówienia na portrety, sprzedawać obrazy, między innymi do londyńskiej prestiżowej Grosvenor Gallery. W1892 roku wyszła za mąż za doktora Bohdanowicza, lecz ten początek powodzenia zawodowego i osobistego już w następnym roku przerwała śmierć spowodowana chorobą, której nabawiła się w bardzo trudnych i ubogich latacFTparyśkich” studiów.

.    - r

Względna zamożność innych adeptek sztuk pięknych także nie oznaczała braku problemów finansowych. Oprócz sprzedaży obrazów (głównie portretów i pejzaży, tych najbardziej pokupnych gatunków tematycznych) źródłem dochodów były lekcje rysunku, praca w uczelniach artystycznych dla kobiet (Ironia Bierkowska, Stanisława Fijałkowska-Kędzierska, Maria Podiewska, Antonina Różniatowska, Barbara Rychter-Janowska, Broni-