79016 strona (95)

W temperaturze pokojowej jest ono bliskie promieniowaniu podczerwonemu lub z nim tożsame. Dzięki niemu można obserwować, nawet w ciemności, przedmioty odróżniające się temperaturą od otoczenia. Do takich obserwacji służą urządzenia noktowizyjne.

W medycynie efekt promieniowania cieplnego wykorzystuje się w diagnostyce termograticznej. Na lermogramie, czyli na zdjęciu wykonanym termografem, można odróżnić okolice o różnej temperaturze, np. lepiej lub gorzej ukrwione, zmienione zapalnie.

Termometry pirometryczne reagują na elektromagnetyczne promieniowanie podczerwone i świetlne, dzięki temu mogą mierzyć temperaturę na odległość, np. wnętrza pieca hutniczego lub ciała ludzkiego.

Od ilości energii cieplnej zawartej w danej substancji zależy jej stan skupienia. Rozróżniamy stan: stały, płynny i gazowy. Przejście do innego stanu skupienia wiąże się zawsze z wydzieleniem lub pochłonięciem znacznej ilości ciepła. Do przejścia 1 ml wody w parę (przy 100°C) potrzeba 2260 dżuli, a w temperaturze ciała ludzkiego 2400 dżuli.

3.2. Podstawy fizjologiczne

(Zdzisław Zagrobelny i Jan Łazowski)

3.2.1. Rozkład ciepła w ustroju człowieka

Rozkład temperatury człowieka dzieli organizm na:

-    część wewnętrzną, tzw. jądro cieplne,

-    część zewnętrzną, tzw. płaszcz cieplny.

Część wewnętrzna, czyli jądro cieplne, ma cechy stałocieplności. W jego obrębie temperatura u zdrowego człowieka wynosi około 37°C, wahając się o 0,5°C. Część ta obejmuje ośrodkowy układ nerwowy (oun) i narządy wewnętrzne tułowia oraz ich najbliższe otoczenie. Temperaturę jądra cieplnego można mierzyć pod pachą, u człowieka zdrowego wynosi ona 36,6°C, w ustach - 36,9°C i w odbytnicy - 37,1°C. W czasie pracy wątroby i mięśni wytwarzają się duże ilości ciepła, wówczas temperatura podnosi się. Temperatura wątroby ma od 38 do 39°C, a mięśni od 37 do 40°C, lecz może dochodzić do 42°C. Znaczne ilości ciepła wytwarzają się w czasie pracy mózgu, lecz temperatura w nim jest stała - od 37,2 do 37,3°C. Temperatura jądra cieplnego zmienia się w cyklu okołodobowym, jest najniższa nad ranem, a najwyższa po południu, różnice mieszczą się w granicach jednego stopnia. Zmienia się również w cyklu miesięcznym kobiety i w okresie owulacji jest wyższa o około pół stopnia.

Część zewnętrzna organizmu, zwana osłonową lub płaszczem cieplnym, wykazuje cechy zmiennocieplności, wyodrębnia się przy niedoborze ciepła i obejmuje około 65% masy ciała. Temperatura płaszcza cieplnego waha się najczęściej od 20 do 34°C. W częściach dystalnych kończyn może obniżyć się do 16°C i mniej, bez szkody dla organizmu. Grubość zmiennocieplnej warstwy osłonowej zależy od warunków termicznych otoczenia (ryc. 3.1). Do części osłonowej, zmiennocieplnej, na-

95