bożena wojtasik doradca zawodu strona$ 25

nie jest ono tylko indywidualnym wywiadem, podczas którego doradca diagnozuje i poleca wybranie pewnej drogi zawodowej, lecz powinno być integralna części:} planu szkolnego. Celem poradnictwa nie ma być diagnozowanie, ale stwarzanie możliwości i pomoc w rozwiązywaniu problemów ¹. Te oba stanowiska, W. Rachalskiej i A. G. Wattsa, zaliczyłabym do grupy II, która ujmuje poradnictwo zawodowe szeroko.

Podobne zdanie prezentowała znacznie wcześniej J. Mierzwińska twierdząc, iż „poradnictwo zawodowe [...] jest nie tylko zagadnieniem diagnostyki, lecz działaniem stanowiącym integralną część całego procesu kształcenia i wychowania”².

Również 13. Horoszowska podkreśliła, że „poradnictwo zawodowe jest systemem działań zmierzających do pokierowania losami zawodowymi młodzieży (i innych grup społecznych) zgodnie z przydatnością fizyczną i psychiczną jednostek oraz potrzebami społecznymi i gospodarczymi”³. Autorka uznała, że termin ten w szerokim rozumieniu obejmuje dwa działy: tzw. preorientację zawodową oraz właściwe poradnictwo zawodowe, które zajmuje się badaniem i ustalaniem przydatności zawodowej ⁴. Tak samo szeroko rozumiała poradnictwo zawodowe i. Budkiewicz, która wyróżniła trzy jego etapy:

— • uświadamianie zawodowe (preorientacja zawodowa),

— udzielanie porady (poradnictwo właściwe),

— etap postkonsultacyjny.

Pierwszy etap przebiega w kiasach I-1V (faza wcześniejsza) i dotyczy rozbudzania zainteresowań, wyrabiania stosunku do pracy, poznawania rodzajów pracy itp. oraz (faza późniejsza) w klasach V-VIII, w których uczniowie zapoznają się ze specyfika pracy w różnych zawodach, z podstawami właściwego wybom zawodu itp. Następny etap. zwany poradnictwem właściwym, będzie przebiegał w klasie VIII. Autorka wyróżniła w nim dwie fazy: kontynuację procesu wszechstronnego poznania ucznia oraz udzielenie mu porady właściwej. Ostatni, tr/eci etap poradnictwa zawodowego, dotyczy dwóch okresów: pomocy przy realizacji przedsięwzięć ucznia wyni-kujących z porady zawodowej oraz weryfikacji i kontroli wyników w nauce oraz pracy ⁵.

Takie szerokie spojrzenie na problemy poradnictwa jest zbieżne z przedstawionymi przez G. H. Neisesa zadaniami poradnictwa zawodowego. Autor wyróżnia cztery podstawowe zadania:

— orientacja zawodowa (Berufsorientierung) i uświadomienie, wyjaśnianie (Aufklarang) przez doradców zawodu, szczególnie w czasie zajęć szkolnych;

— indywidualne poradnictwo zawodowe, ewentualnie wspieranie, pomaganie (Unterstutzt) przez badanie uzdolnień;

— pośrednictwo w kształceniu zawodowym;

— indywidualna pomoc (dla upośledzonych) i przygotowanie ich do kształcenia zawodowego⁶.

Na długotrwały charakter procesu poradnictwa zawodowego zwraca również uwagę J. Kośco, definiujący ten termin jako fachową pomoc i działalność, która dokonuje się w ciągu życia człowieka w sferach jego pracy, zatrudnienia i zawodu⁷.

Najmniej definicji określa poradnictwo zawodowe w ujęciu systemowym (kierunek socjologiczny). Znalazłam tylko dwie definicje tego terminu, w których zwrócono uwagę na fakt, iż poradnictwo zawodowe jest systemem działań społecznych.

E. Franus określa poradnictwo zawodowe jako system kompleksowych działań szkoły, poradni wychowawczo-zawodowej i innych instytucji, zwracając uwagę również na kompetencje poszczególnych fachowców biorących udział w tym kompleksowym działaniu: nauczycieli, pedagogów, psychologów i lekarzy ⁸. Całościowe ujęcie tego terminu prezentuje także J. Budkiewicz: „poradnictwo zawodowe jest systemem działań społecznych, które ujęte w ramy instytucji publicznych danego kraju mają na celu pomagać w możliwie trafnym, to jest zgodnym z potrzebami społeczno-gospodarczymi oraz indywidualnymi, różnicowaniu zawodowym jego obywateli, a zwłaszcza młodzieży”⁹.

W najszerszym, dynamicznym kontekście ujmuje rolę poradnictwa zawodowego J. Kośćo: w dialektyce historyczno-społecznych zmian, a także

A. O Wall s. Bemfsberatung im Lehrptan. Educational and Vocolional Guidancc, 44. 1985. s. 38.

J. B i e r z w i ń s k a. Społeczna pozycja zawodów »«■ świcie badań psychologicznych nad młodzieżą klas VII szkół podstawowych w latach I9S7-I9Ó0, [w:] Socjologia zawodów, s. 262.

⁹⁵ R. H a r a s /. u w s k a. Problemy poradnictwa zawodowego u szkole, [w:] Materiały do nauczania psychologii, S. II. L I. PWN. Warszawa 2966, s. 298.

Ibidem, s. 290.

'• J. B u d k i e w i c Ogólna problematyka i perspektywy rozwojowe poradnicza zawodowego. Kwartalnik Pedagogiczny. 4. 1959, s. 123.

*** Taschenbitch Jer PiSdagogtk. red. G. Neiscs. H. Hicrdcis, cz. 1. Baltmannswcilcr 1978.

s. 52.

³' J. K o 3 £ o cl a]., Poradenskd psycltołógia, SPN, Bialislava 1987. s. 189.

** E. F r a n u s. W. G r a c z y k. 8. Ś w i o b o d z i ń s k a. op. cii., s. 24.

J. Budkiewicz, op. cii., s. 123.