bożena wojtasik doradca zawodu strona 21

uczniów 6°. B. Suchodolski zllś podkreśla, iż akcja orientacyjna nie jest akcją jednorazową, ale towarzyszy rozwojowi człowieka^{1 2}. Takie ujęcie rozwojowe orientacji zawodowej prezentuje również S. Szajek, który opierając się na stadiach życia zawodowego dzieli proces przygotowania do wyboru zawodu na pięć etapów (podział ten determinuje terminologię przez niego stosowaną ³-). Pierwszy nazywa preorientacją, natomiast orientacją zawodową nazywa wszystkie działania podejmowane przez czynniki zewnętrzne i samych optantów w stadium rośnięcia i pedokresie zainteresowania (11-14 rok życia) oraz w stadium eksploracji w podokresic przejściowym (15-24 rok życia). Wynika z tego, że orientacja zawodowa przypada na okres pobytu optantów w wyższych klasach szkoły podstawowej i w szkołach ponadpodstawowych ⁴. Akceptując w zasadzie ten pogląd W. Rachalska podkreśla, iż orientacja zawodowa może być rozumiana jako:

,,a) proces wychowawczy, którego celem jest doprowadzenie do prawi dłowej decyzji zawodowej, lub

b) jako element procesu wychowawczego mającego na celu ukształtowanie osobowości przyszłego pracownika (osobowość zawodowa)” ⁵. Autorka zwraca również uwagę na inne bardzo ważne zagadnienia: osoby, które podejmują decyzję zawodową, nie poddają się biernie oddziaływaniom zamierzonym (wychowanie) czy przypadkowym (środowisko), ale biorą również aktywny udział w procesie wychowania ⁶.

Wszystkie wymienione wyżej definicje określają orientację zawodową w znaczeniu szerokim. Rzadziej natomiast autorzy definiują ten termin wąsko, utożsamiając go przede wszystkim z informacją zawodową (gru pa I)- Do tej grupy zaliczyłabym definicję, którą podaje Międzynarodowe Biuro Pracy w Genewie: „orientacja zawodowa ogólna, to udostępnienie młodzieży kończącej szkołę informacji o rynku pracy, istniejącym zapotrzebowaniu na pracowników, o stawianych im wymaganiach itp."⁷. Podobna definicją posługuje się S. Skrzypiec podając, że orientacja zawodowa ukierunkowuje młodzież na określoną grupę zawodów lub zawód ⁸. Zwolenniczką takiego podejścia jest również, moim zdaniem, K. Lelińska, która — uznając orientację za proces — eksponuje głównie kierunek zawodoznaw-czy, uważając za najważniejszy w wyborze zawodu czynnik informacji ^6s. Podobne stanowisko prezentuje także M. Czerwińska-Jasiewicz, traktując orientację zawodową jako określony proces wychowawczy, ale podkreślając te aspekty, które zasadzają się na dostarczaniu młodzieży doświadczeń dotyczących informacji o zawodach^{9 10}.

Niewielka grupa badaczy zwraca uwagę na pojmowanie orientacji zawodowej przede wszystkim jako zjawiska społecznego. A. Kargulowa, ujmując te działania jako „proces wychowawczy, który obejmuje masowe dorastanie do zadań młodego pokolenia*’, stwierdza, że orientacja zawodowa nie jest systemem wyizolowanym i autonomicznym, ale jest charakterystyczna dla danego społeczeństwa i polega na uspołecznianiu się jednostki pod wpływem zinstytucjonalizowanego systemu wychowawczego bądź przez uczestnictwo w życiu społeczeństwa ¹¹. Autorka zwraca również uwagę, że takie instytucje, jak rodzina, szkoła, przychodnie i inne, należą wprawdzie do systemu orientacji, ale również częściowo do innych systemów społecznych ¹². Złożony charakter orientacji zawodowej podkreśla także W. Rachalska —jednostka funkcjonuje w różnych środowiskach i one oddziałują na jej decyzje. Rozważając orientację zawodową w aspekcie socjologicznym ujmuje rolę pracownika z jednostkowego i społecznego punktu widzenia oraz eksponuje socjologiczny aspekt funkcjonowania zawodów w społeczeństwie ^{13 14}.

Problematyką zawodów aspiracji zawodowych ¹⁵, wyboru zawodu ¹⁶-\ selekcji szkolnych¹⁷, zajmują się również socjologowie. Uwzględniając społeczne uwarunkowania wymienionych wyżej procesów nic wyjaśniają jednak bliżej terminu „orientacja zawodowa", posługując się częściej określeniami „preorientacja zawodowa” bądź też „poradnictwo zawodowe".

A. J a w I o w s k a. op. cit.. s. 25.

R. Suchodolski, op. cit.

S. S z a j c k (Orientacja i poradnictwo...) używa również terminu „preorientacja zawodowa" (wstępna orientacja) — określa tak wszystkie działania podejmowane przez otoczenie do (0 raku życia dziecka.

⁶⁵ T C n ż c. Rola szkół zawodowych.... s. 14.

W. Kachalsk a. Poradnictwo zawodowe..., s. 352

Ibidem.

Podaję za I. J a n i S Z O w s k 4. op. cit.. s. 27.

S. S k r /. y p i c c, Kształtowanie postaw dzieci i młodzieży wobec pracy zawodowej. WSiP. Warszawa 1979. s. 36.

K. L c t i ń s k a. op. cit.. s. 22.

Czerwiński -Jasiewicz, Psychologiczna analiza cech decyzji zawodowych młodzieży szkolnej. Wyj UW. Warszawa 1979,’s. 31-32.

A. K a r g u I o w a. System onentacy. zawodowej a system pracy wychowawczej szkoły, [w:] Orientacja i poradnictwo zawodowe.... s. 20-21.

'¹ Ibidem, S. 24.

W. R a c h a t s k a. Problemy or.cntacji zawodowej, s. 130-145.

⁷⁷ Np. Socjologia zawodów.

■⁴ II. B c (t iu fi k i, Aspiracje zawodowe uczniów szkól podstawowych, BTN. SF/1, Poznań—Bydgoszcz 1971.

M.N i c z god 3,Społeczne detenninanty wyboru zawodu, Ossolineum, Wrocław 1975.

1. R c s z k c. Społeczne uwarunkowania wyboru szkoły zawodowej i odpływu uczniów ze szkół, Ossolineum, Wrocław 1972.