bożena wojtasik doradca zawodu stronah 69

i .

li i

5. TYPY UCZNIÓW KADZĄCYCH SIĘ CO DO WYBORU ZAWODU A MODELE DZIAŁALNOŚCI DORADCY ZAWODU

W przedstawionej analizie zwróciłam większą uwagę na doradców zawodu, mniejszą zaś na radzących się uczniów. W literaturze nie ma terminu określającego jednoznacznie osobę, która korzysta z porady (informacji, wskazówek, sugestii itd.). Używa się następujących terminów: pacjent ⁷⁵, klient⁷⁶, radzący się⁷⁷, użytkownik⁷⁸, wspomagany⁷⁹, optant⁸⁰, lub unika się ich, uznając je za niezręczne, w zamian stosując opisową formę ich określenia ⁸¹. Jak podaje E. Sujak, termin „klient” kojarzy się niestety z interesantem, kupującym czy petentem, termin „pacjent” wybierany jest przez autorów, którzy nie oddzielają poradnictwa od psychoterapii ⁸². Natomiast „użytkownik” zdaniem A. Kargulowej sugeruje bierne przyjmowanie porady, korzystanie z niej raczej, aniżeli współtworzenie⁸³.

W swojej pracy posługuję się zatem określeniem „radzący się”, chociaż i ono nie oddaje istoty zagadnienia, ponieważ również sugeruje pasywny stosunek ucznia przy wyborze zawodu, ale to właśnie określenie (po selekcji negatywnej innych terminów) wydaje się najbardziej przydatne. Czasem stosuję także termin „wspomagany” jako szerszy od „radzącego się".

Obecnie rozważę, czy określonemu modelowi działania doradcy zawodu będzie odpowiada? określony typ ucznia. W literaturze niejednokrotnie funkcjonowania doradcy: l) wdania interwencji: indywidualne, wstępna grupa, instytucja lub społeczność; 2) cele interwencji: wstępne pośredniczenie, zabezpieczenie, rozwój; 3) metody interwencji: bezpośrednia obsługa, konsultacja, trening, środki.

” Np. M B c i s e r r. Wpływ osobowości i przygotowaniu doradcy na interakcję lekarz-pacjent, [w:] Wybrane zagadnienia poradnictwa matżeiiskiego i rodzinnego, red. M. Kozakiewicz, PZWL, Warszawa 1985, czy tez S. KralochvII, op. cif., również J. Cza p-lińska. Osobowość pracou nikdw poradni, Zagadnienia Wychowawcze w Aspekcie Zdrowia Psychicznego, 2, 1962.

^?fi Np. E. Sujak. op. ci:. Również ccnnin używany w literaturze anglojęzycznej.

⁷⁷ Ten termin jest stosowany m.m. przez autorów uczestniczących w ogólnopolskich seminariach dotyczących poradnictwa, organizowanych przez Uniwersytet Wrocławski.

M. Jędrzejczak, Poradnictwo wychowawcze stosowane wobec rodziców i wychowawców dzieci z upośledzonym słuchem (maszynopis piacy doktorskiej). Wrocław 1971.

I.. M. B r a m m c r. Kontakty służące pomaganiu Procesy i umiejętności, Studium Pomocy Psychologicznej PTP. Warszawa 198-i.

^Ku Optant — „wybierający przyszłą drogę życiową”. Termin utworzony przez S. S z a j -k a. Orientacja i poradnictwo zawodowe. PWN. Warszawa 1970. s. 55 (p. tez inne publikacje tego autora).

^8j A. K a rg U 1.0 w a, Poradnictwo wychowawcze w świetle teorii i praktyki. Wyd. UWr.. Wrocław 1980. s.ló. także E. S u j a k. op. cit.

⁸⁷ E. S u j A k. op. cit., s. 8.

⁸³ A. Kargulów a. op. cit.. s. ló.

dokonywano podziałów na grupy osób radzących się w wyborze zawodu. S. Szajek np. dokonuje takiego podziału uczniów szkół zawodowych ze względu na motywację w zakresie wyboru zawodu. Są to następujące podstawowe grupy:

— zdecydowani,

— niezdecydowani, niezorientowani,

— zawiedzeni,

— przypadkowi H

W inny sposób dokonują podziału grupy młodzieży zgłaszających się po poradę zawodową E. Franus, W. Graczyk i B. Świebodzińska:

— młodzież, która podjęła już decyzję, ale chce uzyskać aprobatę psychologa,

— młodzież, która zgłasza się z własnej inicjatywy lub jest kierowana wówczas, gdy występuje niezgodność życzeń zawodowych lub istnieją przeciwwskazania,

młodzież nie mająca skrystalizowanych planów zawodowych ^{1 2}.

Typologię młodzieży startującej w zawodzie przedstawia również A. Kargulowa. Analizując sytuacje decyzyjne określa typ wybierającego zawód:

— zdecydowany wykonawca,

— zdecydowany, czasowo bierny,

— aspołeczny wykonawca,

— inercyjny,

— niezadowolony wykonawca,

— poszukiwacz,

— negaty wista.

Jak twierdzi autorka, przyjęta typologia ma tę wadę, że jest wytworem abstrakcyjnym, modelowym, i w praktyce nie występują (lub występują bardzo rzadko) typy czyste. Zaletą tego podziału jest ukazanie zmian w sytuacji decyzyjnej, które wpływają na podejmowanie bądź niepodejmowanie decyzji zawodowych Autorka przedstawia interesująco również pracę poradni w stosunku do określonego typu ucznia; ze względu na cel (a nie na rodzaj czynności) można określić działania doradcy jako: akceptację

S. S 7. a j c Ir, Rola szkół zawodowych *v orientacji zawodowej. WSjP. Warszawa 1980. s. 52-53.

⁴⁵ H. Franus, W. Graczyk. B. Świebodzińska, Psychologia poradnictwa zawodowego, Wyd. UJ. Kraków 1982. s. 206.

A. Kargulowa, Optymalizacja startu zawodowego młodzieży. Kultura i Społeczeństwo, 3/4. 1982.