bożena wojtasik doradca zawodu stronax 79

być doradcami, dopóki nie będą kształceni w zakresie zawodoznawstwa ^{1 2 3 4}. Podobnie doradcę zawodu psychologa jako eksperta postrzegała wcześniej B. Iloroszowska dowodząc, iż zadaniem doradcy jest ocena i badanie przydatności zawodowej ucznia oraz ocena osobowości. Badania psychologiczne stanowią — zdaniem autorki — punkt wyjścia w poradnictwie zawodowym

Na temat konieczności przekazania sprawy wyboru zawodu w ręce osób kompetentnych (nauczycieli, wychowawców, psychologów, częściowo rodziców) pisze również K. Zielińska stwierdzając, że jest to konieczne, gdy uwzględni się niedojrzałość wielu uczniów do samodzielnego wyboru. Zauważa jednak, że te osoby kompetentne w większym czy mniejszym stopniu wyłączają ucznia z udziału w decyzji. Stwierdza tym samym, że obecnie takie podejście do spraw pomocy w wyborze zawodu jest niewystarczające. Ustosunkowując się krytycznie do pojmowania wyboru zawodu jako jednorazowego aktu, zwraca uwagę na orientację szkolną i zawodową jako długofalowy proces, a nic orzekanie, co powinien robić uczeń ze względu na stan, w jakim jest w określonym momencie -U

Posługując się podziałem cnót przedstawionym przez M. Ossowska²⁵¹, przypisałam doradcy dyrektywnemu (głównie ekspertowi) cnoty osobiste, czyli zdobiące, oraz cnoty praktyczne. Do cnót osobistych, które stanowią ozdobę ich posiadacza, autorka zalicza np. godność, odwagę, skromność.

M. Ossowska wyróżnia też cnoty praktyczne, zwane niekiedy instrumentalnymi. Nie mają one społecznego charakteru, ponieważ, aby je posiadać, nie jest wymagana obecność drugiego człowieka. Cnoty praktyczne są takimi, na których samemu się dobrze wychodzi: pracowitość, dokładność, mciodyczność, rzutkość, przezorność, umiarkowanie, zapobiegliwość, sumienność, wstrzemięźliwość ⁵.

W literaturze można znaleźć również próby określenia cech doradcy zawodu, które (moim zdaniem) charakteryzowałyby doradcę dyrektywnego (głównie eksperta). Jak podaje W. Graczyk są to: zaradność, energia, siła przebicia, konsekwencja w działaniu, zdolności organizacyjne. Zaliczyłabym je do cnót praktycznych (instrumentalnych), ponieważ takie wymagania stawiane przed doradcą uzasadnia autor koniecznością pracy „przy telefonie” i w terenie, nic wspominając nic o radzącym się uczniu⁶.

Niewielu autorów zajmuje się działalnością doradcy w wymiarze rna-krospołecznym. A. Kargulowa analizując poradnictwo dyrektywne przedstawia je również jako działalność instytucji i środowiska. Wobec tego działania doradcy w instytucji można określić w sposób następujący: „rejestracja zgłoszonych faktów, gromadzenie i doskonalenie metod oraz narzędzi pracy, przedkładanie ofert w środowisku” ⁷, natomiast działalność środowiska jako „dostarczanie środków' materialnych, informacji i wartości, stosowanie ekspertyz”⁸

Jeżeli przeniesiemy te spostrzeżenia na grunt poradnictwa zawodowego, wówczas doradca zawodu ekspert zobowiązany jest do rejestracji zgłoszonych faktów świadczących o występowaniu trudności w- zakresie wyboru zawodu, a także do gromadzenia oraz doskonalenia metod i narzędzi pracy oraz analizowania lokalnych możliwości i przedkładania ofert pomocy w wyborze zawodu. Doradca zatem pomaga nauczycielom, uczniom i rodzicom dostarczając szczegółowych informacji, a także dokonując ekspertyz i wydając orzeczenia o przydatności do zawodu.

2. PROREEM JAKO PRZEDMIOT DZIAŁANIA EKSPERTA

Jak pisałam wcześniej, doradca ekspert kieruje swą uw'agę głównie na problem, natomiast uczeń, osoba radząca się, jest na dalszym planie. Przedmiotem działania będzie zatem problem danej osoby. Ogólnie doradca ekspert rozwiązuje np. problemy bytowe dotyczące pracy zawodowej i sytuacji rodzinnej, problemy podstawowe, określając poziom zdrowia psychicznego i lepsze zrozumienie siebie, oraz integracyjne, zawierające się w określeniu filozofii życia, posłannictwie czy roli sukcesów i niepowodzeń ⁹. Natomiast głównym problemem, który musi rozwiązać doradca zawodu ekspert, jest w y b ó r zawodu dla radzącego się. Inne problemy osoby radzącej się przeważnie nie są brane specjalnie pod uwagę, choć trudności w wyborze zawodu mogą okazać się wierzchołkiem góry lodowej.

H. Franus. W'. Graczyk. B. Ś w i c b a d z i ń s k a. Psychologia poradnictwu zawodowego, Wyd. UJ, Kraków 1982. s. 45.

B. Iloroszowska. Problemy poradnictwa zawodowego w szkole. [w:J Materiały do nauczania psychologii, l. II. seria I. PWN. Warszawa 1966. s. 317.

K Z i c 1 i ń s k a, Preorientacja zawodowa w szkole, PWN. Warszawa—Poznań 1975,

s. 9.

²* M. Ossowska, Normy moralne. Próba systematyzacji. PWN. Warszawa 1985. s. 175-229.

Cnoty tc nic mają sjłotcczncgo charakteru w iym sensie, zc można jc uprawiać na bezludnej wyspie (ibidem, s. 224-229).

^,0 K. Franus. W. Graczyk. B. Świcbodzińska. op ci:.. $. 255.

⁵¹ A. K a r g u I o w a. op. ci:., s. 77.

Ibidem.

^J5 M. K u I c z y c k i. op. cit.