79832 P1060522

60 Wśród zjiakózo i struktur

niem właściwym tej ostatniej jest hodowla roślin, to przecież zbliża się ona do sztuki, a nawet staje się sztuką w warunkach, gdy architektura wymaga dostosowania otoczenia przyrodniczego do budownictwa. Dlatego szczególny rozkwit sztuki ogrodniczej obserwujemy zwłaszcza w cpoc^Jzasafcu. i rokoka, kiedy z jej pomocy korzystało budownictwo pałacowe (Le Nótre w Wersalu); w epoce współczesnej z udziałem sztuki ogrodniczej liczą się przede wszystkim koncepcje urbanistyczne rozwiązujące cały układ przestrzenny miasta według jednolitego planu. Można tu wspomnieć na przykład plan „Viłic radleusc” Le Corbusiera, gdzie „domy i drapacze chmur na palach przywracają cały teren komunikacji, zwłaszcza pieszej: cały obszar miasta zamienia się 4 w park”. (K. Teige, Nejmensi byt, Praga 1932, s. 142)

Dołączamy wreszcie wzmiankę o dwóch jeszcze, śpećfalnych przypadkach zaliczonych tu do wspólnej kategorii nie ze względu na ich pokrewieństwo — o którym nie na naowy — ale ze względu na to, że różnią się od nmńjiinaprfc gn unii arh 1 i Ł Chodzi ojkult^sliaja^.

• i gekga p”T"nilT ^najczęściej krajobrazu) oraz ich stosunek do sztuki. Jest rzeczą znaną, że kult rrjigijny zawiera z regały    dawkę f4p*nentów estetycznych; w wielu

magaam eśtecyzacja kultu idzie tak daleko, że sztuka staje się iego integralną częścią (por. katolicką i prawo-sławną sztukę kościelną) Kult bywa częstokroć tak estetyczni rf—bjiwli 1 nu sny, że teoretycy nie wahają się uważać go za sztukę, zwłaszcza w epokach kiedy właściwy, religijny aspekt kultu bywa osłabiony (na przykład renesans religijności u romantyków, m. in.

• Chateaabrianda, po okresie ateizmu Rewolucji Fran-odacj). Dla Kościoła jednak dominującym aspektem hnlm jest funkcja religijna. Jeśli pomimo to dopuszcza ■C smrftę jako integralna część kultu, dzieje się to pod ^•^■k***. że podporządkuje się ona przepisom obcym 1*1 tswcae i normom dotyczącym nie tylko tematyki datia. ale i jego artyst ycznej kom trakcji (por. na przy-

kład niebieską szatę średniowiecznych madonn). Celem tych przepisów jest spiętrzenie na drodze funkcji estetycznej przeszkód, które jednak nie mają na celu jej stłumienia lub podporządkowania, a tylko uczynienie x niej funkcji bliźniaczej wobec funkcji innej. Można powiedzieć, że w sztuce kościelnej (a w pewnej mierze i w całej sferze odnośnego kultu) istnieją równocześnie i dwie f unkcje d o m j r » j ''^i z których jedna — rehgijna, czyni z drugiej estetycznej, środek swej realizacji; chodzi więć~faczej o kontami nację, a nie hierarchi- ^# zację funkcji. Jeśli chodzi o średniowieczną sztukę religijną, należy pamiętać, że środowisko, z którego wyrastała, nie znało — podobnie jak do dziś dnia środowisko folkloru — ścisłego zróżnicowania funkcji. Wypadek drugi, o którym chcemy wspomnieć, to piękno przyrody. Przyroda sama w sobie jest zjawiskiem pozaartysrycz- -nym, jeśli nie dotknęła jej ręka człowieka prowadzona estetycznym zamiarem. Pomimo to krajobraz może oddziaływać jaka dzieło artystyczne. Rozwiązanie zagadki, którą u nas na przykład postawił Hostinsky w rozprawie Co jest malebneł (wydanie Zd. Nejedlego, Praga 1912), a wyraźnie sformułował Ch. Lalo (/ntroducłion & testbe-tique, Paryż, s. 131), jest proste: „U ludzi wyrobionych sztuka odbija się w przyrodzie, udzielając jej swego blasku/* Dominacja funkcji estetycznej zostaje tu na-1 rzucona z zewnątrz!    _#

Przykłady zgromadzone w poprzednich akapitach miały jeden cel: ukazać wielokształtność przejść między sztuką a dziedziną pozaartystycznych zjawisk estetycznych ~ oraz dziedziną pozaestetyczną. Okazało się, że sztuka nie tworzy obszaru zamkniętego; nie mą ostrych granic ani jednoźnacżnych kryteriów swojej tożsamości. Całe dziedziny wytwórczości mogą znajdować się na granicy między sztuką a innymi zjawiskami estetycznymi, ewentualnie - pozaestetycznymi. W trakcie rozwoju sztuka nieustannie zmienia swój obszar: poszerza go i znowu zawęża. Pomimo to — i właśnie dlatego — niezmniejszoną