80748 str 176 177

nosił miesięcznie 9 zł 15 groszy, za co można było kupić w Warszawie 70 kg pszenicy lub 90 kg żyta.

7.    Na dzienne wyżywienie i żołd skoszarowanego żołnierza (szeregowca) przeznaczano w Królestwie Polskim od 15 do 16,5 groszy, za co można było kupić w Warszawie w 1820 roku: i kg chleba lub 1,5 funta mięsa wieprzowego.

8.    Podczas powstania listopadowego. Już 6 grudnia 1830 roku Bada Administracyjna powołała do życia intendenturę, która miała zajmować się zaopatrywaniem wojska w żywność, między innymi przez zakładanie magazynów żywnościowych, których dotąd nie było. Pierwszym intendentem generalnym był Konstanty Wolicki, a od końca lutego 1831 roku senator-kaszte-lan Aleksander Bniński; po jego śmierci (15 czerwca) Marcin Badeni.

9.    Ze skarbu królewskiego i z podatków. Skarb królewski czerpał największe dochody z dóbr ziemskich, czyli królewszczyzn, ale za ostatnich Jagiellonów, w związku z rozdawnictwem królewszczyzn, dochody te radykalnie się zmniejszyły. Gdy próby rewindykacji królewszczyzn nie dały rezultatu, uchwalono w 1563 roku wprowadzenie kwarty: jedna czwarta dochodów ze wszystkich królewszczyzn przeznaczona została na utrzymanie niewielkiego stałego wojska kwarcianego (skarb rawski, gdyż w Bawię wpłacano kwartę). Ponadto skarb królewski czerpał dochody zcdi mennicy. Uchwalane przez sejm i sejmiki podatki były bezpośrednie i pośrednie (czopowe, monopol solny). Podatki bezpośrednie obciążały wyłącznie chłopów, mieszczan, Żydów. Szlachta była od nich zwolniona, podobnie jak kościół (duchowieństwo uchwalało niekiedy dobrowolną ofiarę, tzw. subsidium charitativum).

10.    Oficerowie pułku ułanów Księstwa Warszawskiego musieli sami sprawiać sobie mundury ściśle odpowiadające określonym wzorom. Natomiast szeregowcy i podoficerowie (do wachmistrza włącznie) otrzymywali co roku potrójną zmianę bielizny osobistej (zimowej i letniej), dwie pary obuwia, co dwa lata jeden mundur służbowy i płaszcz, a co trzy lata mundur galowy z płaszczem.

23. ZDROWIE. I NIE ZDROWIE

1.    Jan Frycz — na wniosek hetmana Tarnowskiego mianowany przez Zygmunta Starego królewskim chirurgiem polnym. Zadaniem jego było kierowanie służbą zdrowia w obronie potocznej. Po śmierci Frycza chirurgiem polnym został w 1544 roku Wojciech Trzcieński.

2.    Chodzi o cześnika Wojsława, który przy zdobywaniu Międzyrzecza nad Obrą (Zielonogórskie) „taki znak męstwa zyskał na głowie — pisze anonimowy kronikarz zwany Gallem — że zaledwie uratował go umiejętny zabieg lekarski, polegający na wyciągnięciu kości”. Miało to miejsce w 1098 roku, gdy młody Bolesław Krzywousty wysłany został przez ojca, księcia Władysława Hermana, przeciwko Pomorzanom.

3.    Owszem. Leczenie ran za pomocą plastra z Chleba i pajęczyny polegało na podobnych procesach chemicznych, jak stosowanie wynalezionej w 1929 roku penicyliny.

4.    W 1564 roku naturalizowany w Polsce lekarz szwajcarski, Antoni Schneeberger (1530—1581), wydał w Krakowie łacińską książeczkę O zachowaniu żołnierzy w dobrym zdrowiu (De bona militum oaletudine), a w 1863 roku, podczas powstania styczniowego, ukazała się w Krakowie Instrukcja dla lekarzy palowych, której autorem był lekarz, Władysław Stankiewicz (1837—1929).

5.    Za Jana III Sobieskiego w 1673 roku utworzono urząd „generalnego chirurga wojskowego”, powołując na to stanowisko wybitnego lekarza Wawrzyńca Brauna. Podlegali mu wszyscy chirurdzy, felczerzy i cyrulicy w jednostkach wojskowych oraz gospodarka medykamentami.

6.    Za Stanisława Augusta, w siedemdziesiątych latach XVIII wieku. Były to lazarety pułkowe, w których oficerów leczono odpłatnie (z wyjątkiem ran odniesionych na wojnie), a podoficerów i szeregowców bezpłatnie (z żołdu potrącano im niewielką opłatę „na medycynę”); leczenie chorób wenerycznych było odpłatne, ale przymusowe.

177

12 500 zagadek o dawnym wojsku