80918 Obraz3

90 X. Państwo - natura, wartości i prawo

kretnym państwie (lecz nie o kraju, ludziach, terytorium, narodzie, społeczeństwie), mamy na uwadze przede wszystkim jego organizację i ustrój. A jeśli tak, to zwracamy się głównie w kierunku konstytucji - aktu, który tę organizację tworzy. Opisując na przykład państwo francuskie, mówimy, że istnieją tam takie to a takie organy, instytucje mające pewne kompetencje, że obowiązują tam określone procedury decyzyjne, istnieją ujęte prawnie relacje między elementami struktury państwa. Prawo nie jest oczywiście zespołem zdań opisujących rzeczywistość. Ma ono charakter normatywny, jest zwrócone ku przyszłości, mówi o tym, co być powinno (sollen), a nie o tym, co jest (sein). Bardzo często jednak przepisy prawne traktuje się jako przynoszące opis pewnej rzeczywistości. Postrzeganie państwa poprzez obowiązujące normy prawne - choć przydatne - prowadzić jednak może do uproszczeń i zwichnięcia perspektywy. Należy zatem na państwo patrzeć nie tylko okiem prawnika. To zaś pociąga za sobą konieczność wyjścia poza normy i ich systemy. Rzeczywiście, państwo istnieje również dzięki prawu i poprzez prawo, posługuje się narzędziami prawnymi, działa, a przynajmniej działać winno, w ramach prawa. Ale jest czymś więcej niż systemem prawa, jest psychologiczną, polityczną, ekonomiczną realnością społeczną, mającą dla ludzi wartość niezależną od wartości, jaką przedstawia samo prawo.

120.    Inną nader ważną strukturą społeczną jest naród. Czym jest naród? Jak kształtują się powiązania i zależności między państwem a narodem? Różnie na to pytanie odpowiadano. Jedni istoty narodu upatrują w więzach krwi, w bliskości biologicznej łączącej ludzi. To etniczna, czasami rasistowska koncepcja narodu. Gotowe są ją przyjmować różne ruchy nacjonalistyczne, niekiedy radykalnie skrajne (np. hitlerowski faszyzm). Przynależność do narodu - w ujęciu tych koncepcji - ma charakter obiektywny. Przynależności narodowej (tj. narodowości) się nie wybiera. Do danego narodu należy się przez fakt urodzenia z rodziców, którzy do tego narodu należą (tak jak rodziców ma się przez fakt urodzenia, a nie przez wybór). Nikt nie może wejść do wspólnoty narodowej (Gemeinschąft), jeśli nie urodził się jej członkiem. Inni uważają (i takie podejście również i my przyjmujemy), że naród to zjawisko głównie kulturowe. Podstawową więzią łączącą jednostki w naród jest więź kulturowa opierająca się na kilku, czasami kilkunastu elementach, wskaźnikach.

121.    Niektóre kulturowe elementy (wskaźniki) więzi narodowej łatwo zidentyfikować. Takim wskaźnikiem jest na przykład posługiwanie się przez ludzi wspólnym językiem (jeśli grupa ludzi mówi up. po polsku, to znaczy, że mamy do czynienia z Polakami, jeśli po hiszpańsku, to z Hiszpanami). Może ktoś jednak powiedzieć, że języka polskiego można się nauczyć; hiszpańskim posługują się nie tylko I liszpanie, lecz również na przykład Argentyńczycy, Meksykanie czy Boliwijczycy. Sam fakt wspólnoty językowej nie jest tu więc wskaźnikiem wystarczającym. Bywają przypadki, że wiele narodów posługuje się tym samym (lub wyrastającym z tej samej gleby) językiem.