81361 KUIVASAARI5

wieku przy współpracy z firmą Bofors (wspólne testy na Óro) przystąpiono do produkcji własnej amuniqi.

W okresie wojny zimowej 1939/1940 wieża nie miał okazji do wykazania swej przydatności. W tym też okresie zdemontowano pozostałe armaty 10-calowe i przeniesiono je na inne fortyfikacje, głównie na front lądowy. Podczas wojny „kontynuacyjnej" 1941-1944 przeciw ZSRR wieża miała okazję dwukrotnie prowadzić ogień, lecz tylko jeden raz w kierunku nieprzyjaciela. Stało się to w 1941 roku, kiedy sowiecki garnizon opuszczał drogą morską półwysep Hanko. Dowódca wieży twierdził, że uzyskał trafienie, lecz inne źródła tego nie potwierdzają. Bezsporny sukces osiągnęła natomiast obsada podobnej wieży z Makiluoto, trafiając 12-calowym pociskiem radziecki transportowiec „Józef Stalin". Uszkodzony, pozbawiony sterowności okręt wpadł następnie na miny, a jego dowódca, ratując go przed zatopieniem, wyrzucił go na brzeg. Z 5000 żołnierzy (1/5 garnizonu Hanko), znajdujących się na jego pokładzie, zginęło ok. 600, pozostali dostali się do niewoli.

Po zawarciu pokoju z ZSRR, na mocy układów moskiewskich, Finlandia miała zdemontować wszystkie działa artylerii nadbrzeżnej o kalibrze większym niż 152,4 mm (6 cali). W związku z tym wieżę rozmontowano i przewieziono do składów artylerii, mieszczących się w Hameen-linna. W wyniku nowego traktatu pokojowego, zwanego traktatem paryskim, zawartego w 1947 roku, zniesiono powyższe ograniczenia. Jednakże z podjęciem decyzji o ponownej reinstalacji wieży na Kuivasaari zwlekano jeszcze kilkanaście lat. Dokonano tego dopiero w latach 1960-1961.

Plan zamknięcia Zatoki Fińskiej w przededniu wybuchu II wojny światowej. Czarne obwódki oznaczają do-nośności dział 12 calowych. Z brzegu fińskiego: Kuivasaari 2 x 305 mm (42 km); Makiluoto 2 x 305 mm (42 km), 2 x 203 mm (27 km). Z brzegu estońskiego Aegna 4 x 305 mm (42 km), 4 x 15 cm (20 km); Naissari 2 x 305 mm (42 km) - w budowie, linie przerywane, 7 x 152 mm (20 km), Suurup 3 x 234 mm (24 km). Zaznaczono też stałą przegrodę minową między Niassari i Maskiluoto oraz pozycje fińskich i estońskich okrętów podwodnych, mających za zadanie topić te sowieckie okręty, którym udało by się przedrzeć przez zaporę. [J. Chorzępa na podstawie J. Leskinen, op. cit.]

Mapa Kuivasaari z okresu I wojny światowej -1918 rok. Legenda: 1 - bateria armat 10 calowych; 2 - główna siłownia; 3 - schron reflektora; 4 - stacja kontroli ognia; 5 - stanowisko dowodzenia z pancerną kopułą; 6 - stanowisko reflektora; 7 - centrala telefoniczna; 8 - centrala minowa; 9 - bateria przeciwlotnicza; 10 - magazyn amunicji; 11 - koszary; 12 - kwatery oficerów; 13 - sauna; 14 - stołówka; 15 - piwnica; 16 - siłownia pomocnicza; 17 -budynek warsztatowy;

18    - betonowy budynek warsztatowy;

19    - stajnia; 20 - szopa; 21 - magazyn i stolarnia; 22 - stajnia; 23 - magazyn; 24 - warsztat szewski; 25 - magazyn; 26 - piekarnia (magazyn żywności); 27 - szopa ze sprzętem gaśniczym; 28 -biuro i kwater

W roku 1961 12-calowe armaty przemówiły po raz pierwszy od czasu wojny. Oficjalne przejęcie wieży przez Suomenlinnski Pułk Artylerii Nadbrzeżnej nastąpiło w 1962 roku. Wieża ta pozostawała w służbie do roku 1970, kiedy to przeniesiono ją do rezerwy. Powodem tej decyzji stał się z jednej strony fakt, że Finlandia posiadała już przeciwokrętowe pociski rakietowe i nowoczesne nadbrzeżne systemy artyleryjskie, z drugiej zaś zadecydowały czynniki ekonomiczne - brak funduszy na pełną renowację i modernizację do wymogów współczesnego pola walki. Wieżę przekazano pod administrację Muzeum Wojskowego. Jednocześnie przystąpiono do instalacji na wyspie nowoczesnych baterii nadbrzeżny kal. 100 mm 56 TK, bazujących na konstrukcji wieży czołgu T-55, lecz z całkowicie przebudowa-

Rys. Piotr Wawrzkiewicz

78 MILITARIA