66578 P1240356

U wzglądu na oryginalną foraą, ukształtowaną w warunkach rtlatywnU większego nil w innych częściach Europy lzolacjonizmu geograflczno-kulturowego. Ościenny nabywca docenia! zapewne wysoką Jakość wyrobów oraz szerokość asortymentową oferty sprzedażnej. Frapowała go rzucająca się w oczy odmienność stylistyczna. Niewykluczone, li brązy nordyJakie Jako produkt masowy („przemysłowy") konkurowały skuteczni# w „cenie" na zagranic sny oh obszarach zbytu z innymi „importami". Pośrednim potwierdzeniem rozległości popytu zewnętrznego są liczna repliki, imitacje czy transformacje, wykonywane w wielu centrach lokalnych Europy środkowo-wschodniej, a oparte na prototypach nordyJskich. Zaspokojenie popytu zewnętrznego nie było chyba główrqrm motorem wytwarzania, Jaś 11 zważyć, że ludność kultury nordyJ-aklej dysponowała innymi niż brąz zamiennikami w wymianie dalekosiężnaJ (por. wyżej), regulującej podstawowe (obiektywne) i drugorzędne potrzeby zaopatrzeniowe. Przyjąwszy taki punkt widzenia stymulatora rozwoju metalurgii wypada upatrywać raczej w popycie wewnętrznym.

Kategorią źródeł najlepiej określającą Jago parametry są skarby. E. Bsn-dou sumuje dla kultury nordyJsklej z okresów IV - VI EB zespoły, z których aż 232 odpowiada V EB, oznaczającemu czas bezdyskusyjnej kulminacji depozytów, również wziąwszy pod uwagę starszą epokę brązu. Nasycenie skarbami poszczególnych krain opanowanych przez kulturę nordyjską Jest bardzo zróżnicowane, także w aspekcie chronologicznym. Obserwuje się przemieszczenie punktu ciężkości depozycjl skarbów w obrębie omawianych trzech okresów z zachodu ku wschodowi 1 północy (IV EB - Jutlandia i Szlezwik-Holsztyn, V EB - w*-spy duńskie, południ owo-zachodnia Szwecja, VI EB - wschodnia Szwecja i południowo-wschodnia Norwegia). Skład ilościowy zespołów, traktowany oddzielnie, cechuje warlantowośó (od dwóch do kilkunastu przedmiotów), nie nosząca cech prawidłowości, prócz ewentualnie parzystości. Po korelacji ze składem asortymentowym ujawniają się wszak pewne reguły, rządzące doborem składowych w depozycie. Tą metodą wyróżnia się najmniej dwie, może trzy grupy zestawów, różniące się przypuszczalnie funkcją społeczną.

Pierwsza z nich, najliczniejsza, to domniemane dary wotywne (Opferfunde), o dość umownej atrybucjl męskiej 1 kobiecej (w odniesieniu do depozytariu-mzów, c*y do panteonu bóstw ? - J.P.). Skarby tej grupy zawierają przedmioty na ogół nie uszkodzone pierwotnie, niekiedy sprawiające wrażenie kompletu przygotowanego dla jednej osoby. Z zasady miejscem ukrycia tychże skarbów Jest środowisko akwatyczne (zbiornik wodny, bagno, torfowisko), którą to okolicznością konwenlują z główną masą „luksusowych” znalezisk pojedynczych. Zs zestawy (kombinacje) męskie uważa się te, w których powtarzalną dominantę stanowi okazałe broń (mlecz 1 grot oszczepu) bądź broń i narzędzia (siekierki), w reprezentacji po^9dyncze^ lub wielokrotnej# Dominanty zastawów kobiecych mają słabszy walor dystynktywny. Na plan pierwszy wysuwają się blaszane naczynia (HHngegeftsse) oraz ozdobne tarczki (Cflrtelbuckmln), a kompleks towarzyszący tworzą naszyjniki, bransolety, zapinki, noże i sierpy (elementy kompleksu znane także niekiedy w zestawach męskich). Inna, prawdopodobnie kobieca kombinacja składa się wyłą-

— U

-watoj rŁ C

z* at:mwt5w •o    z«s^aw<Sw

Asy f IIcaoJ 3_    p

&I.0I1    XSM

^ n«3t»Tr1xl<J

<3 A.

¹—ifiafi^^f

k«*i»w^°‘^ci    ™5

B    ~    «rr

j _w    '""^C*^mAo*»« *^łpSybS2i'^^,t^

^ ^wot~°    -    —a.«=^

^a*^cy*i aię    «*-upy pi«n,-

_CrnUuu^ ~tI°*^{OŁ (}^^ak»

^    «~ • ^{W icl}» P*-*yp««aieu Mosło^bl^

•    J    tiowmrdw_v przeznaczonych do

t^ow^ J F>0 s    1 (l>x*y rf M±o-fcy nie uszlcodzonę> l\al>    po

^ px*Zd^op z iomu ) » Fi i ii w 1 11 t ■■ ■■ wy 1 enlony cli    dzio^od

sJondXrx7 bflL»clXaz*z₉ Jak rzecznik jakiejś wapólnoty -    _ow^^₀ w2z^o±cleXe d<5tox- x-ucbo*ydi •    Oteod

^y    ;___^    _wr.oat:    z ^iconjróieia «»*“«

lez«). to ^dedJ!^6

_A „ j^*rr

¹"^-—

-3 otoc»«°* *    p<^,«*acłwor ^gwy°^X*^J

Ki

^    t:;x*ac«^t>c,w ^ «r«mndLki m * ^K    _    w^a^^c

w

¹ <=>» x

o« X>

T>°

> -

cj

^nl«3 .

urn®

rw^ni^

S-*«

po:

0. >* 3

2-1 T

«*• J

o

eta

*    »B«*.    «*•*•    -

!■■■■■■ ■ nliB — r ■ nlt^

— nn mndejren S«reXl