87893 PICT0046 (13)

Polska utraciła Morawy koło roku 1030, gdy książę-junior Brze-tysław zdobył Morawy i jeszcze za życia ojca otrzymał tu własną dzielnicę¹⁴*. Po odzyskaniu Moraw książęta czescy znaleźli wyjście kompromisowe z zawikłanej sytuacji kościelnej, scalając obie diecezje: praską i ołomuniecką pod jednym pastorałem Sewera¹⁶⁰.

Jest więc rzeczą możliwą, że w Czechach nie uznawano Wracena za biskupa ołomuniecłdego. I wobec tego wzmianka o dwu biskupach ołomunieckich przed Janem może dotyczyć ordynariuszy obe-diencji mogunckiej z lat 974 - 1003.

Na podkreślenie zasługuje jednak to, że przed Janem zapamiętano w Ołomuńcu istnienie dwu innych biskupów ołomunieckich. A zważywszy drugi fakt niewątpliwy, że biskup Sewer od początku swoich rządów w Pradze pasterzował równocześnie w Ołomuńcu, musimy przyjąć jako rzecz pewną, że owi dwaj biskupi ołomunieccy sprawowali tam swoje rządy przed rokiem 1031.

Sądzimy zatem, że Prochor i Prokulf byli biskupami ołomunieckimi i że co najmniej drugiego z nich zapamiętano w Pradze jako poprzednika biskupa Jana. Nie mają więc racji ci historycy, którzy chcieliby w diecezji ołomuniecldej widzieć tylko krótkotrwałą efemerydę, a w decyzji księcia Wratysława z roku 1063 lub 1067 przywracającej egzystencję samodzielną biskupstwa olomunieckiego tylko posunięcie taktyczne, mające na celu osłabienie pozycji swego młodszego brata Jaromira. Wszystko wskazuje na to, że biskupstwo ołomunieckie wiodło nieprzerwanie swój byt instytucjonalny w latach 974 - 1031.

^m O dyskusji tej zob. G. Labuda, Utrata Moraw przez państwo polskie w XI wieku, w: Studia z dziejów polskich i czechosłowackich, 1.1, Wrocław 1960, s. 93 i n.; B. Krzemieńska, Wann er/olgte der Aneohluee Móhrene on den bdhmieohen Staati, Historie*, 19 (1980), s. 195 i n. Zob. toż rozdz. VI.

^m Cosmac Pragensis (Ghroniea, lib. II cap. 21, s. 112), podaje: „Anno domin, ineamationis MUCVII, Id. Dccembris Soverus, sextus Pragensis eocleeie episoopus mi grat ab hoo mundo ... Hie for© omni tempor© sui prosulatus sine aliqua rofrogation© et sine omni contradictiono Boomie et Moravie quasi unum et individuum episoopium rexit et rexiseet, si non post obitum Zpitigneu nimia devictus sfllagitatione Wrstizlai ducia consensisset promoveri Johannem episeopum in Moravia”. Do scalenia biskupstwa praskiego i ołomuniecłdego doszło dopiero za rządów Sewera (1031 - 1067); przed nim biskupem praskim był lito (1023 - 1030); przed nim zaś piastował ten urząd Ekhsrd (1018 -1023).

Gdyby pójść za przypuszczeniem, iż tymi biskupami olomuniecki-mi w latach 974 - 1003? byli Pro chor i Prokulf, to nie ulega wątpliwości, iż byli oni biskupami,,łacińskimi” obediencji mogunckiej. Prokulf zaś byłby tym pasterzem ołomunieckim, który po wyodrębnieniu Krakowa z jego diecezji na synodzie gnieźnieńskim w roku 1000, przekazał tę część swej diecezji nowo ordynowanemu w Krakowie biskupowi Popponowi.

Ci dwaj pierwsi byli tylko biskupami w Krakowie, natomiast Poppo był pierwszym biskupem krakowskim, w dosłownym znaczeniu ^m.

W ten sposób skruszeniu uległ ostatni argument stale przytaczany na ,,dowód” istnienia w Krakowie kościoła słowiańskiego u schyłku X wieku.

Wobec tego pozostało nam do rozbioru ostatnie już ogniwo będące dziełem ks. Józefa Umińskiego, który na dowód istnienia obrządku słowiańskiego w Polsce przywiódł znany już nam przekaz o dwu metropoliach za czasów Bolesława Chrobrego. Celem oczyszczenia pola dla własnej metropolii słowiańskiej badacz ten wypowiada się przeciw mniemaniu bronionemu najmocniej przez S. Kętrzyńskiego, jakoby owym metropolitą miał być Bruno z Kwerfurtu i jakoby metropolia ta obejmowała wschodnie kresy kraju z siedzibą w Sandomierzu. Stwierdził on, że: „... po pierwsze ... w czasach Chrobrego (ba! i długo jeszcze później) nie było w Polsce potrzeby zakładania aż dwóch — odrębnych terenowo — prowincji kościelnych, z których jedna w dodatku musiałaby z konieczności mieć swój dyspozycyjny ośrodek z dala od stolicy panującego ..., — po wtóre — Kościół bardzo ostrożnie i bardzo

Zarówno Eklmrcl, jak i Izzo noszą tytuł biskupów praskich. Annales Quctllinbur-gtnses (MGH SS, t. III, s. 89, 1023) zapisały bowiem: Hiza sacerdotali officio ordinatus Egharrli Pragensis ecclcsie episcopi vice succossit. W tym czasie istniało więc biskupstwo olomunicckio. Dopiero po oponowaniu Moraw przez książąt czeskich, Udalryka i Brzetysława, oba biskupstwa mogły znaleźć się pod jednym pastorałem. Nie muszę osobno podkreślać, że objęcie przez biskupa Sewera rządów biskupich na Morawach pozwala równocześnie stosunkowo dokładnie oznaczyć datę opanowania Moraw przez księcia Brzetysława, to jest kolo roku 1030.

i»» Jest to zdanie, które w r. 1900 w innym kontekście w formie hipotezy sformułował W. Abraham; zob. przyp. 18.

161

U G, Labuda, Studia. .. tl