88066 str38 (14)

lrujj^reaux, od 1430 r. coraz częściej zastępowano wypchanymi po-duszeczkami, połączonymi z wałkiem obszywanym aksamitem. Ogromne czepce zakrywały zupełnie włosy i rozrastały się tak w górę, jak i na szerokość (251 a*c). Moda olbrzymich szerokich czepców, zapoczątkowana według współczesnego pisarza francuskiego, Jouzenala des Ursins, około 1417 r., była uciążliwa dla kobiet, które przy przejściu przez wąskie odrzwia musiały obracać się bokiem, a czasem i pochylać głowę.

Szerokie czepce są często widoczne na miniaturach angielskich i francuskich; szeroki zarys czepca znany jest nawet z obrazu hiszpańskiego pochodzącego z tego czasu, zc względu na temat jednak przypuszczać można, że malarz użył tego czepca w ubiorze Hcro-

Ż5I a. Zanikająca moda workowych rękawów przy houppelunde — kołnierz stojący o ściętych narożach, fryzura w siatce z wątkiem; b. biate kołnierze płócienne wyłożone na kołnierzach houppclawte, wysokie poduszki przy leinplcrres, włosy w siatkach wysoko upięte; c. szerokie i wąskie czepce połączone z bocznymi poduszkami — Kmplenes i zawicie z chust, wysokie i szerokie, około 1430 r.

252 u. Biała płócienna chustka z falbankami; b. fryzura okryta lekkim przejrzystym welonem, nad czołem ciemna pętla, około 1455 r,; c. wąski diadem metalowy o formie dostosowanej do wysoko upiętych w siatce włosów, hottppelaiuie z wyłożonym kołnierzem, 1432 r.

diady i Salome jako egzotycznego motywu (252 d, e). Przesadna moda szerokich czepców znana jest z niezbyt licznych przykładów miniatur i portretów dworskich około 1430 r. W portretach malowanych w latach trzydziestych przez malarzy flamandzkich przeważa już niezbyt wielki format upięcia (lempleltes) włosów nad uszami, na które narzucano miękką chustkę płócienną obszywaną

falbankami (250, 251 c). Drobno rurkowane rzędy falbanek czepca dostosowywały się do kształtu fryzury i stanowiły ostatnią końcową fazę modnego w XIV w. Kruselera.

Występujące obok tego upięcia ze sztywnych chust były bardzo często używane w formie zwężonej, lecz znacznie podwyższonej (252 a-e). Niezbyt często występuje w portretach ujęcie nakrytych siatką włosów sztywnym, cienkim złotym diademem, jednak wzmianki archiwalne wspominają o częstym w tym okresie przerabianiu dawnych diademów, które’ w latach trzydziestych XV w.

252 d, e. Czepce z płóciennymi falbankami na szerokich stelażach,, odmiana Kruselera, pocz. XV w.; / fryzura wysoko upięta w siatce, bez okrycia chustką lub czepcem

19!)