89690 Zeskanowany dokument 19

Rozdział 1. Pojęcie pomocy społecznej

ustawy stanowił, że obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej mają prawo dó ochrony zdrowia oraz pomocy w razie choroby lub niezdolności do pracy. Urzeczywistnieniu tego prawa służyły: rozwój ubezpieczenia społecznego robotników i pracowników umysłowych na wypadek choroby, starości i niezdolności do pracy oraz rozbudowa różnych form pomocy społecznej. Z kolei Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.¹ nie wspomina o pomocy społecznej, jedynie w art. 67 stanowi, że obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia społecznego określać ma ustawa. Jednocześnie obywatel pozostający bez pracy nie z własnej woli i niemający innych środków utrzymania ma prawo do zabezpieczenia społecznego, którego zakres i formy ma określić ustawa. Dodatkowo w kilku innych przepisach Konstytucji wspomina się o prawach przysługujących Obywatelom, które W szerokim ujęciu będą powiązane z pomocą społeczną. Do takich regulacji należy zaliczyć prawo do ochrony zdrowia z zobowiązaniem władz publicznych do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku². Osoby niepełnosprawne, w zakresie określonym ustawą, otrzymują pomoc w zabezpieczeniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji społecznej³. Do szczególnej pomocy ze strony władz publicznych mają prawo rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, zwłaszcza rodziny wielodzietne i niepełne. Także matka przed i po urodzeniu dziecka ma prawo do szczególnej pomocy władz publicznych, których zakres określi ustawa⁴. Jak podnosi się w literaturze, postanowienia Konstytucji RP mają znaczenie dla wielu sfer życia regulowanych materialnym prawem administracyjnym^{5 6}. Konstytucja w tym zakresie pełni rolę aktu wskazującego na główne prawa przysługujące jednostce, natomiast ich konkretyzacja następuje w drodze ustawy zwykłej.

Prawo do świadczenia z pomocy społecznej posiada swoje regulacje także w aktach rangi międzynarodowej. Z tego powodu konieczne jest

przypomnienie, że stosownie do postanowień art. 91 ust. 1 Konstytucji ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jest to uzależnione od wydania ustawy⁶. Umowa taka, za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie, ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową międzynarodową⁷. Wśród wskazanych aktów prawnych należy wyodrębnić dwie grupy: pierwsza z nich odnosi się do regulacji związanych z członkostwem Polski w Unii Europejskiej, a druga związana jest z umowami międzynarodowymi ratyfikowanymi przez Polskę.

W przypadku pierwszej grupy aktów w szczególności należy zwrócić uwagę ńa traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską⁸. Zgodnie z nim pomoc społeczna nie jest w nim eksponowana i swoje umiejscowienie znajduje w Europejskiej Karcie Społecznej uchwalonej w Turynie 18 października 1961 r. oraz we Wspólnotowej Karcie Socjalnej Praw Podstawowych Pracowników z 1989 r.⁹ W przypadku Europejskiej Karty Społecznej¹⁰ w art. 13 reguluje się prawo do pomocy społecznej i medycznej, a w art. 14 prawo do korzystania ze służb opieki społecznej. Skuteczne wykonywanie prawa do pomocy społecznej sprowadza się do zapewnienia każdej osobie, która nie posiada dostatecznych zasobów i która nie jest zdolna do zapewnienia ich sobie z innych źródeł, szczególnie poprzez świadczenia z systemu zabezpieczenia społecznego, odpowiedniej pomocy. Korzystanie z takiej pomocy nie powinno stanowić dla tych osób ograniczenia ich praw politycznych lub społecznych. Chodzi też o to, by każdy mógł otrzymać od właściwych służb publicznych lub prywatnych taką poradę i osobistą pomoc, jaka może być konieczna dla zapobieżenia lub usunięcia stanu potrzeby lub ulżenia sytuacji osobistej albo rodzinnej, co w konsekwencji doprowadza do przekonania, że przepis ten daje osobom będącym w potrzebie prawo podmiotowe do świadczeń pieniężnych¹¹. Z kolei zapewnienie skutecznego

53

1

Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.

2

W Zob. art. 68 Konstytucji.

3

   Zob. art 69 Konstytucji.

4

   Zob. art 71 Konstytucji, zob. także R. Michalska-Badziak (w:) Materialne..., s. 209-210.

5

   Z. Leoński, Konstytucyjne podstawy materialnego prawa administracyjnego (tezy referatu) (w:) Prawo

6

administracyjne w okresie transformacji ustrojowej, pod red. E. Knosali, A. Matana, G. Łaszczycy, Zakamycze 1999, s. 416.

7

¹⁵⁴ J. Oniszczuk, Samorząd Terytorialny w orzecznictwie Trybunatu Konstytucyjnego, Warszawa 2002, s. 90.

Na taki sposób regulagi prawnej wskazywał już J. Langrod, Instytucje 'prawa administracyjnego. Zarys części ogólnej, Zakamycze 2005, s. 80; zob. również K Nowacki, Umowa międzynarodowa jako źródło prawa (w:) ‘Współczesne problemy administracji publicznej i prawa administracyjnego..., s. 37-42.

8

   Traktat Rzymski z 25 marca 1957 e

9

   Zob. art. 136 TWE.

10

   Dz. U. z 1999 r. Nr 8, poz. 67.

11

   A.M. Świątkowski, Prawo socjalne Rady Europy, Kraków 2006, s. 167; tenże: Karta Praw Społecznych Rady Europy, Warszawa 2006, s. 393-420.