89826 soc 23

-    utraty dochodów z godzin nadliczbowych i pracy dodatkowej,    *    • .

-    stałej lub okresowej utraty pracy zarobkowej (przejście na rentę)

-ograniczenia lub rezygnacji z pracy zarobkowej (zwykle okresowo) przez współmałżonka na skutek konieczności sprawowania opieki nad osobą chorą.

W rodzinach rolniczych ograniczenie dochodów w konsekwencji chorowania wynika z konieczności zmian w strukturze upraw na mniej intensywne. Uprawy są dostosowane do możliwości produkcyjnych chorego lub jego współmałżonka zmuszonego do samodzielnego prowadzenia gospodarstwa.

W miejskich rodzinach pracowniczych najczęściej występowała pierwsza kategoria przyczyn i obejmowała u 86 % badanych łącznie utratę prawa do nagrody, premii motywacyjnej oraz „trzynastki”. Ponadto część badanych (32 %) musiała zrezygnować z powodu choroby z nadgodzin i dodatkowego zatrudnienia. Zmniejszenie aktywności zawodowej współmałżonka wymieniane jest przez 25 % chorych onkologicznie,

W tej grupie badanych ograniczenie dochodów następuje z powodu:

-    rezygnacji z nadgodzin lub dodatkowego zatrudnienia, -korzystania z urlopu bezpłatnego lub zwolnień na opiekę

nad chorą osobą,

-    utraty prawa do premii i nagrody.

I w tym względzie inna jest sytuacja w rodzinach rolniczych. Połowa badanych rolników (7 z 13 badanych) podaje, że współmałżonek nie ma możliwości wykonywania wszystkich dotychczasowych prac w gospodarstwie, ze zrezygnowano z upraw, hodowli, budowy domu, rozbudowy gospodarstwa, zakupu maszyn.

W rodzinach pracowniczych zdarza się, że następuje kompensujący wzrost aktywności zarobkowej zdrowego współmałżonka (w 2 rodzinach) lub rodziców (także w 2 rodzinach). Są to jednak przypadki jednostkowe. W rodzinach rolniczych kompensacyjna aktywność zarobkowa zdrowych członków rodziny bywa znacznie trudniejsza niż w rodzinach pracowniczych.

Równolegle ze zmianą dochodów następuje wzrost wydatków, co łącznie powoduje znaczne reperkusje w materialnym standardzie życia rodziny.

Wzrost wydatków w rodzinach osób z chorobą nowotworową objął 80 % badanych rodzin, w rodzinach osób chorych psychosomatycznie - 75 %. W rodzinach niepełnych, w których choroby miały charakter krótkotrwały, incydentalny, wydatki związane z chorobą wzrosły w 34 % badanych rodzin. Choroba nowotworowa, wrzodowa i choroby układu krążenia mają charakter przewlekły, co tłumaczy różnice liczebności rodzin, w których wydatki wzrosły.

Szczegółowa analiza zmian wydatków w rodzinach osób z chorobą nowotworową potwierdza takie wyjaśnienie. W analizie poszukiwano zależności między cechami społeczno-demograficznymi i zdrowotnymi a wzrostem wydatków. Wśród analizowanych zmiennych tylko okres leczenia okazał się znamienny statystycznie na poziomie istotnym (p<0.001). Wśród leczących się krócej niż 3 miesiące 45 % badanych nie zauważa wzrostu wydatków i 37 % stwierdza znaczny ich wzrost. Natomiast wśród leczących się 1 rok lub dłużej nie dostrzega wzrostu wydatków tylko 10 %, zaś 57 % badanych odczuwa znaczny wzrost wydatków.

3» Siole rodzinne w sytuacji choroby a zmiany w funkcjach rodziny

Wprawdzie truizmem jest stwierdzenie, że choroba wywołuje zmiany w realizacji większości funkcji rodziny, to jednak zakres i charakter tych zmian nie jest dotychczas rozpoznany.

Zmiany zachodzące w badanych rodzinach analizowano na podstawie wypowiedzi respondentów. Poszczególnym funkcjom rodziny przyporządkowano odpowiednie czynności .codziennego życia. Zadaniem respondentów było określenie, czy w związku z chorobą wykonywanie danej czynności uległo ograniczeniu, czy w ogóle zrezygnowano z niej, czy też przeciwnie nastąpił jej wzrost. Oceny te stanowiły podstawę analizy zmian w zakresie poszczególnych czynności w badanych rodzinach oraz porównań zmian między badanymi rodzinami.

97