84469 Obraz (2279)

30 PSYCHOLOGIA MOTYWACJI

30 PSYCHOLOGIA MOTYWACJI

ciekań teoretycznych. Zgodnie z nią, ludzie i zwierzęta postępują tak, a nie inaczej, nie po to, aby zapewnić sobie przetrwanie, lecz aby przekazać swoje geny (np. Buss, 1994). Na przykład powodem zachowań seksualnych zwierząt i ludzi jest potrzeba czy pragnienie wydania na świat potomstwa, które będzie miało nasze geny. Odczuwana podczas takich kontaktów przyjemność jest jedynie mechanizmem wspomagającym naszą chęć podejmowania kontaktów seksualnych, a tym samym reprodukowania swoich genów.

TEORIA POTRZEB

Według zwolenników teorii uczenia się indywidualne różnice między ludźmi są właśnie efektem uczenia się. Jak jednak powstają te różnice? Czy nasz los wynika z tego, że znaleźliśmy się we właściwym czasie we właściwym (lub niewłaściwym) miejscu? Niewątpliwie porządek tego świata jest zasługą czegoś więcej niż kaprysów wzmocnienia. Weźmy przykład skrajnie różnych członków jednego rodzeństwa. Jak mogą się różnić, skoro wzrastali w jednej rodzinie, podlegali podobnym wzmocnieniom, otrzymywali podobne informacje?

Różnice indywidualne najłatwiej wytłumaczyć, twierdząc, że są wrodzone. U podłoża teorii potrzeb tkwi założenie, że energia i kierunek działania, a także wytrwałość w dążeniu do celu wynikają z potrzeb. Odrzucając myśl, że z każdym zachowaniem wiąże się jakiś instynkt, zwolennicy teorii potrzeb twierdzą, że rodzimy się z pewnym zestawem potizeb, które można modyfikować za pomocą uczenia się.

Murraya teoria potrzeb

Zdaniem Henry’ego Murraya (1893-1988) (1938) człowiek charakteryzuje się tym,

Warto pamiętać, że słowo „instynkt” oznaczało różne rzeczy nie tylko dla przedstawicieli różnych dyscyplin, lecz również w obrębie jednej dyscypliny w różnym czasie. Dla biologów instynkty są przede wszystkim wzorcami zachowania powstałymi wskutek takiej, a nie innej struktury mózgu, podczas gdy dla psychologów są one przede wszystkim źródłem motywacji. Może dlatego psychologowie przestali się posługiwać tym pojęciem, .zastępując je takimi wyrazami, jal< potrzeby, popędy czy pragnienia.

że ma ograniczony zestaw potrzeb (tabela 1.1). Różnice między ludźmi wynikałyby zatem z sity potrzeb. Myśl ta ostro kontrastowała z poglądem, że różnice indywidualne wynikają z uczenia się.

Murraya nie interesowało, czy potrzeby są wrodzone, czy nabyte; bez oporów godził się z koncepcją, że mogą być nabyte. Interesowało go przede wszystkim to, czy wszystkie zachowania ludzkie można wyjaśnić za pomocą ograniczonej liczby potrzeb.

Tabela 1.1 zawiera listę raczej potrzeb psychicznych niż fizycznych, takich jak potrzeba pożywienia czy wody. Murray spędził większość życia, usiłując zmierzyć ich siłę. Opracował w tym celu Test Aper-cepcji Tematycznej, test projekcyjny, polegający na tym, że ludziom pokazuje się obrazki i prosi o ułożenie opowiadania na temat każdego, z nich. Opowiadania te poddaje się następnie szczegółowej analizie, aby ustalić, w jakim stopniu wyrażają się w nich zaproponowane przez Murraya potrzeby.

Obecnie głównym rzecznikiem teorii potrzeb jest David McClelland, który przez ponad 40 lat prowadził badania nad potrzebą osiągnięć oraz - w mniejszym stopniu - nad potrzebą przynależności i po-

	■—------—:— Wykaz podstawowych potrzeb ludzkich w ujęciu Murraya : M
Potrzeba	Charakterystyka
upokorzeń	Uległość. Czerpanie przyjemności z obrażeń ciała, poczucia winy, krytyki, kary. Samoponiżęnie. Masochizm, i . .....
osiągnięó..	Pokonywanie przeszkód i osiąganie wysokich standardów. Rywalizacja z innymi, wygrywanie. Dążenie do czegoś, doskonalenie. ,
przynależności .	Nawiązywanie znajomości i przyjaźni. Kontakty z innymi ludźmi, wspólne życie. Współpraca, . towarzyskie rozmowy z Innymi, j . .. ■
agresji	Bicie innych, zadawanie Im ran. Walka. Gwałtowny sprzeciw. Poniżanie, obwinianie, krzywdzenie, oskarżanie kogoś. Mszczenie się za doznane obrażenia. ■ |
autonomii	Przeciwstawianie się naciskom. Przekraczanie zakazów. Niezależność i wolność działania zgodnie z własnymi impulsami:;
j przeciwdziałania	Podejmowanie kolejnych prób mimo doznanej porażki. Przezwyciężanie słabości. Zachowywanie honoru, . dumy i szacunku do siebie: ■ - y . i
J obrony	' Bronienie się przed oskarżaniem, krytyką, poniżaniem. Tłumaczenie się 1 usprawiedliwianie. Opieranie /.się śledztwu. '/"’.■' ". •;>';/ fy i."' -; ; ^v ; V '^;:'."-V'-' ■
okazywania komuś szacunku [podległości]	Podziwianie osoby dominującej w swoje] grupie, podążanie za nią. Współpraca z liderem. Chwalenie ' Śj(ÓQOŚ;'ciczenie, rozsławianie ' •-* ż - ' -
dominacji pokazywania się ■ i . unikania obrażeń-; unikania porażki	"Wywieranie wpływu na Innych i kierowanie nimi. Przekonywanie, zakazywanie, nakazywanie, rozkazy- I wame. Ograniczanie. Organizowanie działań grupy. /, „ C-~ Przyciąganie uwagi innych; Robienie wrażenia. Ekscytowanie, rozśmieszanie, zaskakiwanie, zadziwianie. J Intrygowanie, szokowanie lub przerażanie Innych, ’ - ' Unikanie bólu, obrażeń dala’ choroby 1 śmierci. Uchanie, gdy sytuacja staję się niebezpieczna, podej-'-mcwanie kroków zapobiegawczych. -r- ... ■■)■■■ ;jz. . ..:. y;.--- , . ;. - Unikapie porażki, wstydu, upokorzenia, śmieszności. Powstrzymywanie się od dziaiań z obawy przed porażką. •"
opiekowania się	Zapewnienie środków do życia bezbronne! istocie, pomaganie i chronienie jej. Wyrażanie współczucia. Opiekowanie się dzieckiem. Karmienie, pomaganie, wspieranie, pocieszanie, pielęgnowanie, leczenie. 9
■ porządku ' - 'f*	Porządkowanie, organizowanie, odkładanie przedmiotów na swoje mie|sce! Zachowywanie czystości 1 :• 1 porządku. Drobiazgowa precyzja, skrupulatność// '• '
. zabawy	Odprężenie, zabawianie się, .szukanie rozrywki i oderwania! Granie w gry. Śmiech, żarty, wesołość. . Działanie dla zabawy, bez żadnego Innego celu. -'
| odrzucania . ■	Lekceważenie, ignorowanie, odrzucanie kogoś. Obojętność i powściągliwość w stosunku do Innych. 9 Skłonność do dyskryminowania określonych ludzi.,- -r-Zr-ż'.;-'• j
i wrażeń zmysłowych I	Czerpanie przyjemności z Wrażeń zmysłowych.’ . ' ■ • - . - •
seksu ,	Nawiązywanie 1 podtrzymywanie, kontaktów erotycznych. Prowadzenie aktywnego życia seksualnego.
doznawania opieki '.-	. Szukanie pomocy, obrony lub współczucia. Wolanie o pomoc. Błaganie o miłosierdzie. Lgnięcie do ujawniającego uczucia, opiekuńczego rodzica. Bycie zależnym, otrzymywanie wsparcia.
rozumienia	Analizowanie doświadczeń, myślenie abstrakcyjne, rozróżnianie pojęć, definiowanie relacji, synletyzo- j Wanię myśli. r. '
Źródło: Murray, H A. (1938). Explorallons ip Ptrsooalily. Copyright 01938, renewed i 966 by Heniy A. Murray. Used by permission ol Oirlord UniversityPress.IncJ r' ■' ■