CCF20091110006

I. jYotce fermy kontroli 27

I

samochodzie, sprzęcie hi-fi, wielopoziomowym mieszkaniu,¹ wyposażeniu kuchennym. Zmienia się sam mechanizm -wiążący¹ jednostkę ^!z'jej społeczeństwem, a społeczna kontrola ^akófzenia się¹'w ‘nowych potrzebach, które

wytworzyła.⁵- ? • •:    • ■■ '

\ ;

Panujące formy kontroli społecznej są forma tui technologicznymi w -nowym sensie.; Z^: pewnością techniczna struktura i skuteczność aparatu produkcyjnego stanowiły, w. okresie nowożytnym, główny instrument podporządkowywania ludzi ustanowionemu, społecznemu podziałowi pracy. Co więcej, takiej integracji zawsze towarzyszyły bardziej jawne formy przymusu: utrata środków do życia, wymiar sprawiedliwości, policja; siły zbrojne, lak jest nadał. Jednak w obecnym okresie kontrpla-tccfinolo-giczna jawi się jako samo ucieleśnienie Rozumu dla dobra wszystkich^społecznych grup i interesów —- w takim zakresie, że wszelki sprzeciw wydaje się irracjonalny a jakiekolwiek przeciwdziałanie — niemożliwie.

Nic zatem dziwnego, że w' najbardziej rozwiniętych obszarach tej cywilizacji społeczna kontrola podlega in-trojekcji tak głęboko, że nawet indywidualny protest jest już skażony u swych-źródeł. Intelektualna i emocjonalna odmowa tego, by- „iść razem”, jawi się jako neuroza i niemoc. Jest to społecznopsychologiczny aspekt politycznego wydarzenia, które cechuje współczesność: odchodzenia sil historycznych, które w poprzednim etapie rozwoju społeczeństwa przemysłowego reprezentowały', jak się.. wydawało,- - możliwość nowych " form istnienia.

Jednak termin „introjekcja” nie opisuje już, być może, " sposobu, 'w jaki sama jednostka odtwarza i"‘Utrwala zewnętrzna-I kontrole'-'j«j opotcCŁCilStWO.

Mintaja Sugeruje różnorodność względnie sporitanicz-nych procesów, poprzez które Jaźń (Ego) przekształca „zewnętrzne” w „wewnętrzne”. Tak więc introjekcja implikuje istnienie wymiaru wewnętrznego, różniącego się od wymagań zewnętrznych, a nawet antagonistyczncgo wobec nich — implikuje istnienie indywidualnej świadomości i podświadomości niezależnie od opinii publicznej i zachowania społecznego ¹. Idea „wewnętrznej wolności” posiada tutaj swą rzeczywistość: oznacza ona prywatną przestrzeń, w której człowiek może stać się „sobą” i „sobą” pozostać.

Dzisiaj rzeczywistość technologiczna wdarła się do tej prywatnej przestrzeni i pomniejszyła ją. Masowa produkcja i masowa dystrybucja zgłaszają pretensje do całej jednostki, a psychologia pracy już od dawna przestała ograniczać się do fabryki. Wydaje się, że różnorodne pro-/ ccsy inlrojckcji skostniały w prawic mechanicznych jreak-ćjacłi. Rezultatem nic jest dostosowanie się, lecz [mimesis: bezpośrednia identyfikacja jednostki z jej społeczeństwem, a przez, nie — ze społeczeństwem jako całością.

Bezpośrednia, automatyczna identyfikacja (która mo-' gła być charakterystyczna dla prymitywnych form wspólnoty) pojawia się na nowo w cywilizacji wysoko uprzemysłowionej ; jednakże jej nowa „bezpośredniość” „jest produktem wyrafinowanego, naukowego zarządzania i organizacji. W tym procesie „wewnętrzny” wymiar umysłu, w którym opozycja wmbec status quo może mieć swoje źródło, zostaje zniszczony. Utrata tego wymiaru,

1

Zmiana w funkcji rodziny odgrywa tutaj decydującą rolę: jej „socjalizujące” funkcje są w coraz większym stopniu przejmowane przez zewnętrzne grupy i media. Patrz mój Eros and Civil!zalion (Boston, Beacon Press, 1955), s. 96 i n.