85201 s gli!

mniejsze od 5pm (0,005 mm). W gruntach spoistych dominują trzy grupy minerałów ilastych kaolinit, illit, smektyt. Udział składników poszczególnych grup mineralnych w istotny sposób wpływa na właściwości fizyko-mechaniczne podłoża zbudowanego z gruntów spoistych.

Minerały z grupy kaolinitowej (AJ2O3 • 2SiOj * 2H2O) są uwodnionymi glino-krzemianami. Tworzą silnie związaną sieć krystaliczną o charakterze cztero* lub ośmiościanów. Blaszkowate cząstki kaolinitu o pokroju sześciobocznym mają zazwyczaj wymiary 5-1 pm, Nasiąkliwość kaolinitów dochodzi do 100% masy suchego materiału.

Minerały z grupy illitu (KAh (Si, Al^Oio (OJH)i • nHjO) są również uwodnionymi glinokrzemianami, przy czym w osłabioną sieć krystalograficzną wchodzą kationy potasu lub sodu. Wymiary poszczególnych cząstek mineralnych zmieniają się w znacznym zakresie od < 1 pm do 20 pm. Nasiąkliwość illitów przekraczać może o 100% masę suchego minerału.

Minerały z grupy smektytu (AI1O3 * 4SiOj ■ 3H2O * nHjO), są uwodnionymi glinokrzemianami, których powiązania sieci krystalizacyjnej są poważnie osłabione. Następować może wymiana cząstek glinu przez cząstki magnezowe, zaś krzemu przez cząstki glinowe. Minerały te silnie absorbują kationy wapnia, sodu, potasu: Najbardziej typowym przedstawicielem tej grupy mineralnej jest montraoriilonit. Cząstki minerałów mają wielkości zmieniające się od poniżej ł pm do powyżej 20 pm. Nasiąkliwość smektytu jest bardzo duża i przekraczać może o 500%j masę suchego minerału. Konsekwencją występowania w gruntach spoistych smektytu jest zjawisko silnego pęcznienia (lub kurczenia się) gruntu, rozwoju wysadzin mrozowych, podatności na proces tiksotropii. Minerały z tej grupy charakterystyczne są przede wszystkim dla ilastych gruntów trzeciorzędowych (oligoceńskich, mioceńskich, plioceńskich).

4.4.2. Grunty nieskaliste organiczne

Grunty te zawierają w swym szkielecie powyżej 2% roślinnych szczątków organicznych. Wśród tej grupy gruntów wydziela się grunty próchniczne, namuły, gytie, torfy.

Grunty próchniczne (H) zawierają 2-5% części organicznych pochodzących z wegetacji roślinnej oraz z obecności mikroflory i mikrofauny. Cechy fizyko-mechanicznd tych gruntów zbliżone są do typowych gruntów nieskalistych mineralnych.

Namuły (Nm) składają się zwykle z 5 - 30% roślinnej substancji organicznej. Cechują się powstawaniem w środowisku wodnym, zmiennym składem szczątków roślinnych i różnym stopniem ich rozłożenia. Pozostała część szkieletu gruntowego stanowi materiał mineralny, typowy głównie dla gruntów spoistych (rzadziej sypkich).

Torfy (T) zawierają powyżej 30% roślinnych części organicznych (drewno, trzciny, turzyce, trawy, mchy), o różnym stopniu rozłożenia.

Namuły i torfy pod wpływem obciążenia ulegają odkształceniu i wypieraniu. Po odwodnieniu, gdy są wystawione na oddziaływanie czynników atmosferycznych, podlegają szybkiemu procesowi utleniania (murszeniu) powodującemu spopielenie szkieletu organicznego gruntów. W efekcie następuje zdecydowana zmiana cech wyjściowych podłoża gruntowego.

Niekiedy w podłożu budowlanym jako grunt nieskalisty występują licznie zgromadzone luźne okruchy węgli, które same zaliczane są do gruntów skalistych. W niektórych częściach Niżu w podłożu budowlanym występuje węgiel brunatny (WB). Jest to osad trzeciorzędowy charakteryzujący się znacznym stopniem uwęglenia szkieletu gruntowego. Grunty te wystawione na bezpośrednie oddziaływanie czynników atmosferycznych ulegają szybko procesowi utleniania, łącznie ze zjawiskiem samozapalenia.

Na Wyżynie Śląskiej w podłożu budowlanym występować może węgieł kamienny (WK). Jest to skała karbońska, której głównym składnikiem są zwęglone na drodze biochemicznej i geochemicznej szczątki roślinne. Pod wpływem czynników atmosferycznych samoistnie podlegają utlenieniu i samozapaleniu

Niezależnie od wymienionych powyżej gruntów organicznych w szeregu miejsc na Niżu Polskim występują gytie (Gy), które stanowią materiał utworzony na dnie zbiorników wodnych. Powstał on z przemieszania obumarłych szczątków planktonu z piaszczysto-pylasto-ilastym materiałem mineralnym oraz wytrąconym z roztworu wodnego węglanem wapnia. Zazwyczaj gytie zawierają więcej niż 5% węglanu wapnia. S. Markowski (1980) dzieli gytie na: A - organiczne (glonowe, grubo detrytusowe, drobno detrytusowe), B - węglanowe (kreda jeziorna, gytia wapienna, gytia detrytusowo-wapienna, gytia ilasto-wapienna), C - mineralne bezwapienne (ilaste, piaszczysto-ilaste, okrzemkowo-ilaste). W niniejszej pracy jako gytie traktuje się utwory zaliczane do grupy A i C. Natomiast materiał grupy B określany jest jako kreda jeziorna.

4.4.3. Grunty nasypowe

Jeżeli człowiek uformował podłoże z gruntów mineralnych lub organicznych, określa się je jako podłoże nasypowe zbudowane z gruntów naturalnych. Nasypy formowane mogą też być z gruntów pochodzenia antropogenicznego (np. odpady gospodarczo-komunalne, odpady przemysłowe).

Grunty nasypowe traktowane są jako nasyp budowlany (nB), gdy zostały celowo i w sposób kontrolowany wykonane przez człowieka dla spełnienia określonego zadania budowlanego i mają dzięki temu parametry zgodne z założeniami tego zadania. Jeśli nasyp powstał w efekcie przypadkowego ich nagromadzenia określany jest jako nasyp nie-budowlany (nN). Działalność inżynierska człowieka na obszarach zbudowanych z nasypów niebudowlanych wymaga szczegółowych badań w celu określenia rodzaju materiału, z którego zbudowany jest nasyp, oraz właściwości, jakimi się to podłoże cechuje (szczególnie jak jest ono skomprymowane, jakie ma właściwości chemiczne, biologiczne, które mogą wpływać na wykonanie i eksploatację budowli).

41