czacha230003

gosłupa. Chrząstki podskrzelowe łączą się ze sobą parami za pośrednictwem chrząstek sprzęgłowych (basibranchialia).

Łuk gnykowy najstarszych ryb, gnykoskrzelców — Aphetohyoidea, nie różnił się niczym od właściwych łuków skrzelowych; tylko łuk żuchwowy przystosował się u nich do innych czynności, nie oddechowych. U ryb spodoustych każdy z obu łuków pierwszych, tzw. żuchwowy i gnykowy, składa się tylko z dwu części, które odpowiadają prawdopodobnie obu skrzeloncśnym odcinkom właściwych łuków skrzelowych. Przytacza

Rys. 105. Łuk skrzelowy u Lae-margus borealis BI. a —    część gardzielowa,    b    —

część    skrzelonośna górna,    c    —

część    skrzelonośna dolna,    d    —

część podskrzelowa, e — sprzęgło skrzelowe, p    — promienie

skrzelowe. (Wg White’a z Schim-kewitscha)

się jednak argumenty na korzyść innego pochodzenia. Łuk gnykowy ma, według nich, odpowiadać części gardzielowej i skrzelonośnej górnej łuku skrzelowego.

Łuk żuchwowy spodoustych zamienił się w narząd służący do zdobywania pokarmu, a gnykowy wiąże go w różny sposób z mózgoczaszką. Łuk żuchwowy składa się z dwu części: górnej — podniebienno-kwadrato-wej — palatoąuadratum i dolnej — żuchwowej — mandibulare; łączą się one ze sobą stawowo. Ścięgna spajają mocno oba przednie końce odcinków podniebienno-kwadratowych i części żuchwowe. Ponieważ na przednim brzegu obu odcinków łuku żuchwowego sterczą dobrze rozwinięte zęby, może on, otwierając się i zamykając jak nożyce, ciąć lub miażdżyć pokarm.

Łuk gnykowy różni się zasadniczo od żuchwowego brakiem zębów. Ponadto tylko końce dolnych jego odcinków łączą się ze sobą pod czaszką za pomocą osobnej chrząstki (basihyale). Górny odcinek łuku (hyomandi-bulare), przymocowany jest silniej lub słabiej do mózgoczaszki. Odmienne jest też zadanie łuku gnykowego; polega ono w zasadzie na podtrzymywaniu przy czaszce łuku żuchwowego.

Znanych jest kilka typów połączeń łuku żuchwowego z mózgoczaszką: amfistyliczny, hyostyliczny i autostyliczny. Najpierwotniejszy typ połączenia (amfistyliczny) występuje u starszych spodoustych (rys. 104-B). Część górna łuku żuchwowego posiada na brzegu zwróconym ku mózgo-czaszcze dwa wyrostki: przedni — oczodołowy i tylny — skroniowy. Wyrostki te wchodzą w odpowiednie zagłębienia w czaszce mózgowej, a ścięgna umocowują je w tym położeniu. Łuk gnykowy, bardzo smukły, nie łączy się bezpośrednio z lukiem żuchwowym, nie dźwiga więc żuchwy.

132