File0008

142 Struktura ludności według płci, wieku i stanu cywilnego

Tablica 4.9

Prawne minimum wieku zdolności zawierania małżeństw w wybranych krajach Europy w 1975 r.

Kraj	Wick w latach ukończonych		Kraj	Wick w latach ukończonych
	mężczyźni 1	kobiety		mężczyźni	kobiety 1
Belgia	18	15	NRD	16	16
Czechosłowacja	18	18	Polska	21	18
Dania	20	18	RFN	21	16
Finlandia	18	17	Rumunia	18	18
Francja	18	15	Szwajcaria	20	18
Hiszpania	14	12	Wielka Brytania	16	16
Norwegia	“ 1	16	ZSRR-	18	16—18

■* Zróżnicowany wiek dla kobiet w różnych republikach.

Źródło: 1974 Raport on t/ia World Social Sltuation, UN. New York 1975. p.24.

Badając strukturę stanu cywilnego ludności w Polsce trzeba pamiętać, iż w różnych okresach odmienny był sposób interpretacji pojęcia małżeństwa. W Polsce międzywojennej, jak pisze S. Fogelson, obowiązywały cztery różne prawa małżeńskie. W byłej Kongresówce i w województwach wschodnich prawo uznawało tylko małżeństwa religijne; małżeństwa religijne zawarte między osobami wyznań chrześcijańskich miały pełną moc prawną, parafie bowiem miały uprawnienia urzędów stanu cywilnego; małżeństwa religijne osób wyznań niechrześcijańskich, aby nabrać mocy prawnej, musiały być rejestrowane w specjalnym urzędzie stanu cywilnego. W województwach północnych, obok małżeństw zawieranych w urzędach parafialnych (dla chrześcijan), moc prawną miały-rów-nież małżeństwa „cywilne”, zawierane w urzędach stanu cywilnego, bez uprzedniego małżeństwa religijnego, natomiast w województwach zachodnich — tylko małżeństwa zawarte w urzędzie stanu cywilnego¹.

Po drugiej wojnie światowej na terenie całej Polski powstały urzędy stanu cywilnego i prawnie uznanymi małżeństwami są tylko małżeństwa zawarte w tych urzędach. Śluby wyznaniowe nie mają mocy prawnej

1    zawierane są wyłącznie przez osoby, które sobie tego życzą.

Do 1959 r. występowały jednak przypadki zawierania związków małżeńskich wyznaniowych bez legalizowania ich w urzędach stanu cywilnego. Liczbę takich związków trudno określić. Dopiero ustawa z dnia

2    XII 1958 r. zabroniła ostatecznie udzielania ślubów wyznaniowych bez uprzedniego zawarcia związku małżeńskiego, zgodnego z obowiązującym prawodawstwem, w urzędzie stanu cywilnego².

Polskie spisy powszechne, jak wiadomo (zob. podrozdz. 1.2), dostarczają informacji o faktycznym (nie prawnym) stanie małżeńskim, co z kolei powoduje pewną nieporównywalność danych bieżącej sprawozdawczości z wyjściowym stanem spisowym.

Strukturę ludności Polski w stanie małżeńskim, ustaloną na podstawie danych spisowych, obrazują dane tabl. 4.10. Na uwagę zasługuje powojenny wzrost odsetka osób w stanie małżeńskim w młodszych grupach wieku.

i

Tablica 4.10

ludność Polski w wieku 15 i więcej lat według stanu cywilnego

I		Ogó-	W wieku lat
Wyszczególnienie	Rok	lem	15—19	20—24	25—29	30—34	35—39	40-49	50—59	60 i więcej
		w	odsetkach ogółu mężczyzn lub				kobiet danej grupy wieku
Kawalerowie	1960'	25,0	99,1	72,1	28,6	11,4	6,2	4,3	3.7	3,1
	1970	31,3	99,6	75,1	27,6	13,3	7,5	4,5	3,3	3,1
	1974	31,5	99,5	75,5	27,1	12,4	8,1	4,7	3,0	3,0
Panny	1960	21,1	91,7	41,1	15,7	11,1	10,2	9,4	9,2	9,0
	1970	24,7	95,5	46,6	14,1	7,4	6,2	7,2	8.1	8.9
	1974	24,5	95,6	48,5	15,4	7,5	5,5	6.0	7.4	8,5
Żonaci	1960	71,7	0,8	27,5	70.6	87.5	92,4	93,8	92,4	81,0
	1970	62,5	0,4	24,1	71,2	84,9	90,1	92,6	92.8	83,8
	1974	64,8	0,5	24,2	71.7	85,5	89.4	92,0	92,6	83.4
Zamężne	1960	62,5	8,4	57,9	82,2	85,7	84,5	78,0	65,4	34,9
	1970	59,7	4,5	52,5	83,1	88,4	88,1	83,6	70,6	39,8
	1974	59,3	4,4	50,4	81,5	87,6	88.1	84,0	72,8	39,7
Wdowcy	1960	2,5	0,1	0.0	0,1	0,2	0,3	0,8	2.7	14,7
	1970	2,2	0,0	0,0	0,1	0,1	0,3	0,7	2,1	11,7
	1974	2,3	0,0	0,0	0,1	0,1	0.3	0,8	2.2	12.7
Wdowy	1960	14,8	0,0	0,2	0,6	1,4	3,1	10,2	23,3	54,9
	1970	13,4	0,0	0,1	0.5	1.1	2,1	5,5	18.4	49,8
	1974	13,6	0,0	0,1	0,5	1,1	2,0	5,4	16,3	50,2
Rozwiedzeni i separowani	1960	0,8	0,0	0,2	0,6	0,9	1,0	1,1	1.2	1.1
	1970	1,3	0,0	0,2	1,1	1,7	2,1	2,2	1.8	1,4
	1974	1,4	0,0	0,3	1.1	2.0	2,2	2,5	2,2	1.5
Rozwiedzione i separowane	1960	1,5	0,1	0,7	1,4	1,8	2,1	2,2	2.0	1,0 I
	1970	2,2	0,0	0,8	2,3	3,1	3,6	3,7	2.9	1,5
	1974	2.6	0,0	1,0	2,6	3,8	4,4	4,6	3,5	1,6

Źródło: Rocznik Demograficzny 1945—1966. s. 63 oraz Rocznik Statystyczny 1976, s. 38.

1

S. Fogelson, Ludność ..., jw., s. 679.

2

^ł „Dziennik Ustaw” 1958, nr 72, poz. 358.