File0007

140 Struktura ludności według pici, wieku i stanu cywilnego

Tablica 4.7

Szacunkowa struktura ludności ziem polskich w latach 1900—1975 według podstawowych grup wieku

(stany z 31 XII)

Wick w latach	1900	1921	1931	1939 ^! 1950	1960	1975 |
				Ludność
Ogółem	25 107	27 176	31 916	35 090 25 035	29 731	34 184 ;
0—14	9 865	9512	13 007	U413i 7 374	9 976	8 163 !
15—59	13 668	15 762	16 421	20 870 15 587	16 938	21 324 ^:
60 i więcej	1 574	1 902	2 487	2 807 | 2 074	2817	4 697
			Mierniki struktury (w odsetkach)
Ogółem	100,0	100,0	100,0	100,0 1 100,0	100,0	100,0
0—14	39,3	35,4	33,4	32,5 29,4	33.2	23,9
15—59	54,4	57,4	58,8	59,5 62,3	57,3	62,4
60 i więcej	6,3	7,2	7,8	8,0 | 8,3	9,5	13,7
		Nr	100 osób w wieku 15—59 lat przypadu
Dz-ieci i osób w wieku 60 lat		.		•
i więcej	84	72	94	68 1 60	76	60
Dzieci w w ieku 0—14 lat	72	60	79	55 47	59	38
Osób w^r wieku 60 lat i więcej	12	12	15	13 13	17	22

Źródło: J. Holzcr, A. Józefowicz; Dynamika rozwoju liczby ludności ziem polskich yr lalach 1870—1959, „Biuletyn IGS" 1960, s. 75, roczniki statystyczne GUS oraz obliczenia własne.

Tablica 4.8

Szacunkowa struktura ludności świata, regionów i Polski według podstawowych grup wieku w latach 1965 i 1975

Regiony	Mierniki struktury w %						Na 100 osób w wieku 15—64 lata 1 przypada osób w wieku
	0—14 lat		15—64 lut		65 i więcej lat		poniżej 15 oraz 65 i więcej lat	pon.	15 lat	65 i więcej lat
	1965	1975	1965	1975	1965	1975	1965 I 1975	1965	1975	1965	1975
Świat	37	36	58	58	5	6	74 71	65	61	9	10
Afryka	43	44	54	53	3	3	86 1 89	81	84	5	5
Ameryka	•	35		58		7	71	•	60	• •?	11
Północna	31	25	60	64	9	10	37 56	52	40	15	16
Łacińska	42	42	54	54	4	4	85 85	78	78	7	7
Azja	•	38	•	57		4	74	.	67	.	7
Wschodnia	37	33	59	62	4	6	69 62	63	53	7	9
Południowa	43	43	54	54	3	3	85 86	80	80	5	6
Europa	25	24	64	64	11	12	56 56	40	37	16	19 |
Oceania	33	31	60	61	7	7	67 63	55	51	12	12 ^:
ZSRR	31	26	62	65	7	9	61 54	49	40	12	14
POLSKA	31	26	62	63	7	11	60 58	49	41	11	^17

Źródło: Demographlc Yearbouk 1975. UN, New York 1976, p. 141 oraz The Determinants and Conscąucnccs of Por pulalion Trends. W serii „PopuLuion Studies", No 50, 1973, p. 265 i obliczenia własne na podstawie Rocznika Demograficznego 7976,5. 8.

_na ziemiach polskich. Przewiduje się dalsze istotne zwiększanie się udziału ludzi starszych w ogólnej liczbie ludności Polski. (Szczegółowo mowa o tym w rozdz. 9.)

W tyłn miejscu warto zwrócić uwagę, że udział ludzi w wieku 60 i więcej lat w ogólnej liczbie ludności w szeregu krajach Europy osiągnął 14% wiele lat temu. We Francji osiągnięto na przykład ten poziom już w 1931 r., w Szwecji w 1948 r., a w Wielkiej Brytanii w 1938 r.

Wśród wielu miar procesu starzenia się społeczeństw warto zwrócić szczególną uwagę na współczynnik wyrażający stosunek liczby dzieci w wieku 0—9 lub 10—14 lat (kwestia umowy) do liczby osób w wieku 60 lub 65 i więcej lat; mówi on, ilu wnuków przypada na jednego dziadka. Miernik ten bardzo dobrze charakteryzuje młodość lub starość demograficzną społeczeństwa.

4.4. Struktura ludności według stanu cywilnego

Trzecią z kolei cechą wchodzącą w skład spisowego minimum demograficznego jest stan cywilny (wolny, małżeński, wdowi, rozwiedziony i separowany). Spisy powszechne dostarczają szczegółowych danych o stanie cywilnym osób spisywanych w momencie krytycznym spisu, a odpowiednio prowadzona statystyka bieżąca powinna umożliwić dokonanie szacunków w okresach międzyspisowych.

Znaczenie informacji o strukturze ludności według stanu cywilnego wypływa przede wszystkim z faktu, że zdecydowana większość urodzeń, która decyduje o procesie reprodukcji ludności, w poszczególnych krajach pochodzi ze związków małżeńskich. W Polsce, urodzenia pozamałżeńskie stanowią zaledwie 4—6% rocznej liczby urodzeń. W tej sytuacji jak najbardziej celowe jest analizowanie rodności w grupie kobiet zamężnych.

Struktura ludności według stanu cywilnego musi być, z natury rzeczy, rozpatrywana w ścisłym związku z wiekiem i płcią ludności. Zawieranie małżeństw zależne jest przy tym od obowiązujących przepisów prawnych (dolna granica wieku prawnej zdolności do zawierania małżeństw jest różna w poszczególnych krajach) i panujących obyczajów (na ogół regionalnych). Obecnie w Polsce związki małżeńskie zawierać mogą kobiety w wieku ukończonych lat 18, a w poszczególnych przypadkach w wieku ukończonych lat 16, mężczyźni zaś w wieku ukończonych lat 21.

Zróżnicowanie wieku zdolności do zawierania małżeństw w wybranych krajach Europy, w 1974 r., obrazują dane tabl. 4.9. Przytoczone w niej wielkości wskazują jak mało porównywalne są mierniki struktury i wskaźniki natężenia obliczane dla poszczególnych kategorii stanu cywilnego w łącznej grupie wieku 15—19 lat.