File0006

1

1

138

Struktura ludności według płci, wieku i stanu cywilnego

R y sunek 4.4.

Struktura ludności Polski według: pici i wieku w latach 1950, 1960, 1970

	1950
wiek
85*	M II	K
80-84
75-79	I	1
70-74	I	1
65-69	I	J,
65-64	r	JL
55-59	J_	n,
50-54	r
45-49	i
40-44
35-39	i	i
30-34	i	i,
75-79	i
70-74	i
15-19	i
10-14	i
5- 9	i	i
0- 4	i

0

1970

0

W tatach

1960

o

wiek

85* 80-84 75-79 70-74 65 -69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 75-79 70-74 15-19 10-14 5- 9 0- 4

min osób

Źródło: Rocznik Demograficzny lSiS—lBBO, s. 49; Rocznik Demograficzny 1971, s. 87.

ślonych grup wieku w ogólnej liczbie ludności. W zależności od przyjętej klasyfikacji grup wieku rozporządzać możemy większą lub mniejszą liczbą owych mierników.

W przypadku gdy dążymy do maksymalnie syntetycznego opisu badanej populacji, zachodzi często konieczność obliczenia jednej ogólnej charakterystyki liczbowej. Ze względu na bardzo częste występowanie, otwartych przedziałów wieku, możliwości obliczania np. średniej arytmetycznej są ograniczone. Najczęściej stosowaną charakterystyką ogólną por—^ pulacji jest mediana wieku, obliczana na podstawie wzoru interpolacyjnego, który może być stosowany nawet wówczas, gdy pierwszy i ostatni przedział klasowy wieku są otwarte (np. poniżej 15 lat lub 60 i więcej lat).

Wyróżniamy zazwyczaj trzy etapy analizy zmian struktury wieku ludności: *

1)    analizę zmian struktury wieku dziecięcego (problem żłobków, przedszkoli, miejsc w szkołach),

2)    analizę zmian struktury wieku produkcyjnego lub struktury wieku rozrodczego kobiet (na ogół w pięcioletnich grupach wieku),

3)    analizę zmian struktury wieku ludności starszej, tj. będącej w wieku 60 i więcej lat.

Związki istniejące między tymi trzema grupami badane są na ogół na podstawie współczynników wyrażających, ile osób w wieku 0—14 lat

Struktura ludności według płci i wieku

139

i 60 lub 65 lat i więcej (a więc w wieku nieprodukcyjnym) przypada na 100 osób w wieku 15—59 lub 64 lat (wiek produkcyjny). Jest to podział formalny często stosowany w porównaniach międzynarodowych. O formalnym charakterze takiego podziału decyduje to, że określony wiek nie może stanowić kryterium podziału ludności na produkcyjną i nieprodukcyjną lub utrzymywaną i utrzymującą, czynną i bierną zawodowo (zob. s. 42 i dalsze).

Szczegółowe obliczenia wymagają na ogół uwzględnienia odpowiednich tospółczynników aktywności zawodowej, które pozwalają wtedy dopiero uzyskać faktyczną ocenę np. proporcji ludności czynnej i biernej zawodowo.

W celu liczbowego wyrażenia formalnych proporcji stosuje się współczynnik obciążeń demograficznych:

Lp-u + W ._{10Q =} Lo^_i_._10Q+ JW_._100>    (4.1)

Ljs_s₈    1^15-59    Lis_59

gdzie:

L„_,₄ — liczba dzieci w wieku 0—14 lat,

L_Bo+ — liczba osób w wieku 60 lat i więcej,

Ł13-59 — liczba ludności w wieku 15—59 lat.

We wzorze (4.1) górną granicę wieku produkcyjnego i dolną granicę wieku poprodukcyjnego może stanowić 64 rok życia (można także przyjąć odmienny wiek).

Zmiany, jakim uległy odpowiednie współczynniki obliczone dla ludności ziem polskich, ilustrują liczby zawarte w tabl. 4.7.

W problematyce badania zależności między trzema podstawowymi grupami wieku ludności niepoślednią rolę odgrywa analiza procesu (demograficznego starzenia się społeczeństwa, tj. stałego zwiększania się udziału ludności w wieku poprodukcyjnym w ogólnej liczbie ludności. Głównymi czynnikami powodującymi takie zmiany są:

1)    zmniejszająca się corocznie liczba urodzeń,

2)    stałe przedłużanie się przeciętnej długości trwania życia,

3)    przesuwanie się, przez kolejne grupy wieku ludności, roczników wyżowych i niżowych.

Im wyższy stopień rozwoju społeczno-gospodarczego, im wyższy poziom opieki społecznej, tym wyższe stadium procesu starzenia się ludności.

Ocenę procesu starzenia się społeczeństwa należy przeprowadzać, opierając się na dynamicznych szeregach danych, bowiem dopiero uwzględnienie zmian zachodzących w czasie pozwala na wysnucie właściwych wniosków.

Iz danych tabl. 4.7 wynika, że udział osób w wieku 60 i więcej lat jest obecnie w Polsce ponad dwa razy większy niż na początku stulecia