Francuz10

90    PRAWDOPODOBIEŃSTWO I ZMIENNA LOSOWA

zjadaczy śniadań, konsumentów pączków itd. Zakres każdej populacji można w zasadzie dowolnie zawężać. Badacza niekoniecznie musi interesować potrzeba osiągania sukcesów u wszystkich ludzi. Dla niektórych ciekawsze jest mierzenie tej cechy u dzieci w młodszym wieku szkolnym, siedzących w klasie z reguły przy oknie.

TYPY POPULACJI W BAZIE Psyclnfo

W dobie powszechnej komputeryzacji i standaryzacji nie ma większego trudu ze znalezieniem badania, które dotyczyłoby jakiejś szczególnie Ciebie interesującej populacji. Na przykład w przedstawionej przez nas wcześniej bazie Psyclnfo opisy wszystkich eksperymentów zawierają też informacje dotyczące populacji, z jakiej pochodziły badane obiekty. W tabeli 4.1 podajemy listę tych populacji, tak jak są przedstawione w wersji oryginalnej, a także polskie tłumaczenia wszystkich terminów. Jeżeli więc interesują Cię jedynie badania, w których brała udział młodzież, wystarczy w odpowiednim miejscu ograniczyć przeszukiwanie bazy danych tylko do tych eksperymentów, które dotyczą populacji określonej jako ADOLESCENCE.

Tabe:a 4.1. Populacje w Psyclnfo

Humań

Animal

Małe

Female

Inpatient

Outpatient

Childhood (birth-12 yrs) Neonatal (birth-1 mo)

Infancy (2-23 mo)

Preschool Age (2-5 yrs) School Age (6-12 yrs) Adolescence (13-17 yrs) Adulthood (18 yrs & older) Young Adulthood (18-29 yrs) Thirties (30-39 yrs)

Middle Age (40-64 yrs)

Aged (65 Yrs & older)

Very Old (85 yrs & older)

Ludzie

Zwierzęta

Mężczyźni

Kobiety

Pacjenci hospitalizowani Pacjenci niehospitalizowani

Dzieciństwo (od urodzenia do 12 r.ż.) Noworodki (od urodzenia do 1 m.ż.) Wczesne dzieciństwo (od 2 do 23 m.ż) Wiek przedszkolny (od 2 do 5 r.ż.)

Wiek szkolny (od 6 do 12 r.ż.)

Okres dojrzewania (od 13 do 17 r.ż.) Okres dorosłości (od 18 r.ż. do starości) Wczesna dorosłość (od 18 do 29 r.ż.) 30-latkowie (od 30 do 39 r.ż.)

Wiek średni (od 40 do 64 r.ż.)

Osoby starsze (od 65 r.ż. i starsze) Seniorzy (od 85 r.ż. i starsze)

-'ROBA LOSOWA PRÓBA PROSTA

Jak łatwo się domyślić, próba to część populacji podlegająca badaniu ze ' *■■■ ■'    względu na daną cechę. Na przykład dla populacji osób o wysokiej potrzebie

sukcesu próbą będzie grupa takich osób biorąca udział w eksperymencie psychologicznym. Najlepiej oczywiście jest wtedy, gdy żadna ze zmiennych ubocznych mogących mieć wpływ na wynik eksperymentu nie ma wpływu na to, jakie obiekty dostaną się do badanej próby. Warunek ten jest spełniony, gdy dobór do badanej grupy ma charakter losowy. Mówimy wtedy, że badana próba jest próbą losową.

•Zob np. Greń. J. 11987) w W statystyce matematycznej funkcjonuje pojęcie próby prostej*. Jest to ta-tysnkamatematyczna Potir^c:- ^ sytuacja, w której każdy element populacji jest losowany z całej popula-

nik proeramonanv. Warszawa:    ...,    ......

_PWN    cji, indywidualnie 1 niezależnie od innych. Ponieważ jest to sytuacja mode

lowa, rozwińmy tę definicję.

•    Po pierwsze, każdy obiekt musi być losowany bezpośrednio z całej populacji, czyli bez żadnych stopni pośrednich.

•    Po drugie, obiekty losowane są pojedynczo, a nie np. w grupach.

•    Po trzecie, wynik każdego losowania powinien być całkowicie niezależny od innych.

Ten trzeci warunek gwarantuje tzw. losowanie ze zwracaniem. To, że wylosowany został pewien obiekt „X”, nie powinno mieć wpływu na prawdopodobieństwo wylosowania jakiegokolwiek innego obiektu. Sytuacja taka ma miejsce wtedy, gdy obiekt „X” po wylosowaniu jest „zwracany” do populacji, czyli prawdopodobieństwo wylosowania tego obiektu i każdego innego jest za każdym razem takie samo. Przy losowaniu bez zwracania po wylosowaniu każdego obiektu zwiększa się prawdopodobieństwo wylosowania innych obiektów, ponieważ zmniejsza się badana próba.

PRÓBA ZŁOŻONA - PRÓBA WARSTWOWA - LOSOWANIE GRUPOWE

W praktyce stosunkowo rzadko stosuje się próby proste. Inne próby noszą nazwę prób złożonych i mamy z nimi do czynienie wtedy, gdy w doborze obiektów nie został spełniony któryś z warunków próby prostej.

Typowym przykładem próby złożonej jest tzw. próba warstwowa. Jest to rodzaj próby często wykorzystywany w badaniach opinii publicznej. W takiej próbie nie losuje się obiektów badanych bezpośrednio z całej populacji, ale z pewnych jej podgrup, zwanych warstwami. Celem podziału populacji na warstwy jest zagwarantowanie, że skład próby będzie jak najbardziej zbliżony do składu populacji. Na przykład wykształcenie jest taką cechą, która może mieć wpływ na opinie wyrażane przez ludzi. Jeżeli więc badacze chcą, aby opinia badanej próby była reprezentatywna dla opinii całej populacji. to powinni najpierw podzielić całą populację na grupy, czyli warstwy, w zależności od wykształcenia. Jeżeli więc w danym społeczeństwie jest 9" o osób z wyższym wykształceniem, to także w badanej próbie powinno być 9° i, osób pochodzących z tej warstwy.