Image 64 (2)

Tabela 16. Dobra niezależne, substytuty i komplementarne

	Dobra X i Y są niezależne		Dobra X i Y są substytutami		Dobra X i Y są komplementarne
Cena dobra X	t	1	t	i	t
Popyt na dobro Y	=	=	t	4	i	t
Przykłady	chleb-samochody		masło-margaryna		mieszkanie-meble
	piwo-czołgi		wino-wódka		auto-benzyna
	mydło-komputer		jabłka-pomarańcze		podróże-walizki

ZAŁOŻENIE DOSKONAŁEJ WIEDZY KONSUMENTA

W analizie zachowania się konsumenta przyjmowaliśmy założenie, że konsument dążący do optymalizacji wyboru kupowanych produktów i usług posiada doskonałą (pełną) informację o dobrach - o cenach relatywnych dóbr, o ich jakości, a także o dostępności dóbr. W rzeczywistości trudno byłoby znaleźć tak doskonale poinformowanego konsumenta.

Konsument ma do wyboru ogromną i ciągle rosnącą ilość różnorodnych dóbr. Równocześnie ceny dóbr są zróżnicowane i często ulegają zmianom nawet w krótkich okresach czasu. Współczesne rynki są coraz bardziej skomplikowane i kupujący musi wiedzieć nie tylko co kupić, ale także gdzie kupić (w jakim miejscu i od jakiego sprzedawcy). Wszystkie te informacje są niezbędne dla dokonania wyboru optymalnego, czyli maksymalizującego korzyści konsumenta. W celu zdobycia takich informacji konsument ponosi określone koszty nazywane kosztami transakcji.

Jeżeli chcemy kupić telewizor kolorowy okazuje się, że napotykamy na dużą i zróżnicowaną ofertę, nawet przy takiej samej lub bardzo podobnej cenie telewizora. Przed dokonaniem wyboru musimy zapoznać się z różnymi markami telewizorów i zorientować się w ich właściwościach techniczno-jakościowych. Następnie właściwości te należy odnieść do cen telewizorów oraz do ilości pieniędzy, które jesteśmy gotowi przeznaczyć na kupno telewizora.

Zdobycie informacji pociąga za sobą koszty faktyczne oraz alternatywne. Zapoznając się z ofertą telewizorów kupujący musi udać się do sieci sklepów sprzętu radiowo-telewizyjnego, ponosząc w związku z tym określone koszty transportu. Równocześnie na zdobycie informacji należy poświęcić pewną ilość czasu, rezygnując z wykorzystania go w innych celach - powstaje koszt alternatywny wykorzystania czasu konsumenta.

Rozmiary kosztów transakcyjnych zależą m.in. od:

-    liczby różnorodnych transakcji dokonywanych w ciągu określonego czasu,

-    ilości dóbr będących przedmiotem transakcji,

-    liczby stron zaangażowanych w transakcję.

Występowanie kosztów transakcji oznacza, że konsument faktycznie płaci za dany produkt więcej, aniżeli wynosi jego cena rynkowa.

Założenie, iż konsument posiada pełną informację niezbędną dla optymalizacji decyzji zakupu oznacza, że konsument działa w sposób pewny. W rzeczywistości gospodarczej tak nie jest. Ten sam produkt jest często sprzedawany przez różnych sprzedawców po różnej cenie. Sprzedawcy detaliści mogą stosować różne marże handlowe, np. w zależności od lokalizacji sklepu. W takim wypadku mamy do czynienia z rozproszeniem cen, a konsument podejmuje wówczas decyzje w warunkach niepewności - nie jest pewien, gdzie może kupić dany produkt po najniższej cenie. Ograniczenie niepewności wymaga od konsumenta poszukiwania informacji o cenach produktu, a to pociąga za sobą koszty.

Ponieważ czas konsumenta jest zasobem ograniczonym, dlatego poszukiwanie informacji o produkcie nie może odbywać się w nieskończoność. Każda dodatkowa jednostka czasu (np. godzina) poświęcona na szukanie niższej ceny produktu stanowi dla konsumenta koszt marginalny (koszt faktyczny oraz alternatywny). Z drugiej strony znalezienie ceny produktu niższej, aniżeli spotkana dotychczas, przynosi konsumentowi określoną korzyść marginalną. Konsument postępujący zgodnie z zasadą optymalizacji powinien tak długo szukać informacji o cenach produktu, jak długo korzyść marginalna ze znalezienia niższej ceny jest większa od kosztu marginalnego poszukiwania.

PODSUMOWANIE

1.    Popyt konsumenta zależy od jego preferencji wyrażonych w formie krzywych obojętności oraz od danych ograniczeń ekonomicznych - dochodu konsumenta i relatywnych cen rynkowych dóbr.

2.    Funkcje popytu są zależnościami między wielkością popytu na dane dobro a zmianami czynników wpływających na popyt. Funkcje popytu są funkcjami jednorodnymi stopnia zerowego.

3.    Popyt konsumenta wzrasta, ceteris paribus, (spada) wraz ze wzrostem (spadkiem) dochodu pieniężnego konsumenta.

4.    Biorąc pod uwagę reakcje popytu na zmiany dochodu konsumenta wszystkie dobra można podzielić na dobra normalne i podrzędne. Dobra normalne to takie, na które popyt wzrasta wraz ze wzrostem dochodu konsumenta. Dobra podrzędne to takie, na które popyt spada wraz ze wzrostem dochodu konsumenta.

5.    Zależności między poziomem dochodu a wielkością popytu na poszczególne rodzaje produktów i usług przedstawiają krzywe Engla. W miarę wzrostu dochodu zmienia się struktura konsumpcji - konsument wydaje relatywnie mniej na produkty podstawowe (żywność, odzież, itp.) i stosunkowo coraz więcej na dobra wyższego rzędu (mieszkanie, usługi, kultura itp.).

6.    Popyt rynkowy jest sumą popytów indywidualnych konsumentów, którzy chcą kupić dane dobro. Jeżeli ceny na dane dobro są takie same dla wszystkich konsumentów, wówczas można dodawać do siebie popyty indywidualne, niezależnie od różnic w gustach i dochodach konsumentów.

129