Image005201

43

buntownicze, podsycane i wyzyskiwane przez Lejbę.

Rostworowski, starając się o możliwie pełną prawdę, oddał w dramacie nie tylko klęskę Antychrysta, ale odsłonił również te czynniki, które wiodą na pokuszenie. Exempla trahunt, więc oficer winien być dla żołnierza zawsze dobrym przykładem. Przemysłowcem i pracodawcą Józefa jest człowiek typu amerykańskiego, który i sam dochodzi do stanowiska przez pracę i umie uszanować niższych. Antagonizm więc reakcji i radykalizmu zostaje rozwiązany w duchu zdrowej demokracji, która żąda, by każda energia miała pole do popisu, a każda życiowa dzielność możność wybicia się. Natomiast stanowisko twarde, prawie bezkompromisowe zajął autor w kwestii żydowskiej i wykazał, że pomiędzy fanatycznym Lejbą, postępowym Lazarem, a dystyngowanym Grynsztajnem różnice są problematyczne.

Z punktu widzenia czysto dramatycznego można dostrzec w sztuce pewne usterki, które ujawniły się na scenie. Akt drugi i trzeci, rozgrywający się równolegle z wypadkami rewolucyjnymi, mają za mało dynamiki. Usterki te jednak zbyt ostro osądza np. Pappee *.

1 F. Pappee, Teatr współczesny. Poznań 1931 s. 93.