img109

Rys. 4.4. Typy urzęsienia bakterii: a - bezrzęse, b - jednorzęse, c - dwurzęse, d, e - czuborzęse, f - okołorzęse

występujące typy urzęsienia bakterie dzielimy na: bezrzęse - atricha, jednorzęse - monotricha, dwurzęse - ditrycha, czuborzęse - lofotricha, okołorzęse - peritricha (rys. 4.4).

Fimbrie (pile). Są to wypustki cytoplazmatyczne, krótsze niż rzęski, pozbawione spiralnej budowy i niekurczliwe. Zbudowane są z białka. Głównie występują u bakterii Gram-ujemnych Wyróżnia się dwa typy fimbrii: fimbrie zwykłe (pospolite) - odpowiedzialne za adhezję bakterii, i fimbrie płciowe. Fimbrie zwykłe mają zdolność zlepiania krwinek (hemoaglutyna-cja) i są wyznacznikiem chorobotwórczości bakterii, fimbrie płciowe ipilusy) biorą udział w procesie koniugacji.

Błona cytoplazmatyczna. Położona jest tuż pod ścianą komórkową i otacza cytoplazmę wszystkich bakterii. Zbudowana jest w 70% z białka i w 30% z fosfolipidów oraz śladowych ilości węglowodanów. W komórce pełni wybiórczą transportowo - wydzielniczą funkcję w komórce. Odbywa się to na dwóch szlakach: zgodnie z gradientem stężeń - np. dyfuzja wody, oraz wbrew gradientowi stężeń - przy użyciu energii za pomocą specjalnych białek, zwanych permeazami, funkcjonujących na zasadzie enzymów. Są one swoiste dla określonych substratów i wprowadzają je do komórki w postaci niezmienionej (cukrów prostych i aminokwasów). Błona cytoplazmatyczna spełnia wiele bardzo ważnych funkcji, do których m.in. należą: zapewnienie komunikacji komórki ze środowiskiem zewnętrznym, udział w transporcie elektronów za pomocą enzymów cytochromowych (dzięki czemu zachodzi zjawisko fosforylacji oksydacyjnej u bakterii tlenowych), udział w syntezie i transporcie prekursorów (enzymów i nośników) pepto-glikanów, kwasów tejchojowych i składników błony zewnętrznej, udział w wydzielaniu zewnątrzkomórkowych i periplazmatycznych enzymów i toksyn, wytwarzaniu układów transportowych (zdolnych do tysiąckrotnego zagęszczenia substancji odżywczych), udział w przenoszeniu receptorów i innych białek układu chemotaktycznego.

38