img151 (10)

28" (' Należy bmlm' /mówiło c/m ic /mmn, juk i ciepła, ponieważ /wiązane są one z różnymi leeeploiiimi

Czucie wibracji ocenia mc pi/y użyciu slioikn, ua.jlepiej o częstości drgań 128 Hz. Stroik przystawia się zwykle na wymosloiii uh Ii kostnych, np. na kostkach dłoni lub kostkach nóg i określa mc czas zanikania czucia wibracji, który następnie porównuje sic z czasem /anikania czuciu wibiacji u osoby badającej.

Czucie głębokie, czyli proprioccplywne ocenia się w ten sposób, że osoba badająca zmienia położenie iiajczęściei palców nóg lub rąk poprzez odgięcie ich w kierunku grzbietowym lub podes/wowym i poleca osobie badanej, aby przy zamkniętych oczach określiła położenie palców. Pacjent z zaburzeniami czucia pozycji stawów będzie miał w tej części badania 50% błędnych odpowiedzi. Gdy ilość błędnych odpowiedzi jest konsekwentnie wyższa niż 50% - wynik badania należy oceniać bardzo sceptycznie. Sprawdzenie czucia położenia w stawach bliższych wykonuje się polecając badanemu złączyć czubki palców wskazujących przy wyprostowanych ramionach i zamkniętych oczach. Osoby bez zaburzeń czucia położenia wykonują to polecenie z błędami mniejszymi niż I cm.

Badanie korowych funkcji czucia obejmuje ocenę różnicowania odczucia dwóch punktów, lokalizacji dotyku, zdolności do odczuwania kierunku głaskania skóry, rozpoznawania liczb lub liter pisanych na skórze (grafestezja) oraz stereognozji, czyli rozpoznawania powszechnie znanych przedmiotów poprzez dotyk. Badanie czucia korowego należy przeprowadzać porównując analogiczne miejsca po obu stronach ciała, ponieważ uszkodzenia kory ciemieniowej są najczęściej jednostronne.

Różnicowanie odczucia dwóch punktów bada się poprzez jednoczesne zadziałanie bodźca dotykowego na dwa różne punkty. Badanie to przeprowadza się przy użyciu specjalnego cyrkla, którego ramiona rozstawiane są na odległość od 2 mm do kilku centymetrów. Na opuszkach palców osoba zdrowa rozróżnia dwa bodźce działające na punkty odległe o 3 mm. W innych okolicach ciała, np. na ramieniu lub plecach odległość ta może sięgać kilku centymetrów. Lokalizację dotyku ocenia się w ten sposób, że osoba badająca lekko uciska palcem ocenianą okolicę i poleca osobie badanej, aby nie patrząc, określiła miejsce działania bodźca.

Przy badaniu grafestezji najczęściej wykorzystuje się dłoniowe części rąk. Rysowane cyfry powinny być duże i zajmować większą część powierzchni dłoni.

Stereognozję bada się dając osobie badanej do jednej ręki na raz znany przedmiot, np. monetę, małą gumową piłkę, spinacz do papieru. Badany powinien zidentyfikować przedmiot i materiał, z którego jest on zrobiony. Jeśli badany nie potrafi zidentyfikować przedmiotu w jednej ręce, należy dla porównania umieścić go w drugiej.

II. Narząd smaku

Receptory smakowe są zlokalizowane w kubkach smakowych znajdujących się na brodawkach językowych, na podniebieniu miękkim i twardym, w gardle, na nagłośni i w górnej części przełyku. Wyróżnia się trzy rodzaje brodawek językowych związanych z kubkami smakowymi. Są to brodawki grzybkowate leżące na przednich 2/3 języka, z których każda ma około 8-10 kubków smakowych, brodawki okolone ułożone w kształcie litery V na granicy grzbietu języka i jego podstawy, zawierające około 200 kubków smakowych każda i brodawki liściaste położone wzdłuż bocznego brzegu języka. Wyróżnia się jeszcze brodawki mechaniczne, które nie zawierają receptorów smakowych, ale mogą brać udział w rozdrabnianiu cząstek pokarmu. Kubki smakowe mają kształt zbliżony do kulistego i zbudowane są z komórek ułożonych podobnie jak cząstki owocu cytrusowego. W górnej części kubka znajduje się zagłębienie zwane porem smakowym, do którego wystają mikrokosmki komórek receptorowych. Substancje smakowe po rozpuszczeniu w ślinie wnikają do porów smakowych, gdzie powodują pobudzenie komórek receptorowych i wystąpienie potencjału receptorowego. Depolaryzacja komórek smakowych jest wywoływana w rozmaity sposób w zależności od charakteru substancji smakowej. Komórki smakowe tworzą synapsy z zakończeniami włókien czuciowych, które należą do kilku nerwów. Struna bębenkowa będąca gałązką nerwu twarzowego (VII nerw czaszkowy) unerwia przednie 2/3 języka, nerw językowo-gardłowy (IX nerw czaszkowy) unerwia tylną 1/3 języka, nagłośnia i górna część przełyku unerwiona jest natomiast przez gałązki nerwu błędnego (X nerw czaszkowy). Pierwszy neuron drogi smakowej kończy się w pniu mózgu, w jądrze pasma samotnego. Następnie droga smakowa prowadzi do jąder mostu, skąd biorą początek dwie rozbieżnie skierowane drogi nerwowe. Jedna poprzez wzgórze podąża do kory wyspy, a druga do brzusznej części przodomózgowia. Korowym obszarem odbiorczym dla smaku, oprócz kory wyspy, jest prawdopodobnie obszar czuciowej kory zaśrodkowej.

Wyróżnia się cztery podstawowe smaki: słodki, gorzki, słony i kwaśny, których odczuwanie związane jest z określoną lokalizacją receptorów na języku. Koniec języka jest najbardziej wrażliwy na smak słodki, tył języka na gorzki, przednie części obu bocznych powierzchni języka na smak słony, a tylne części bocznych powierzchni języka na kwaśny.

Określone neurony smakowe związane z poszczególnymi grupami receptorów reagują najsilniej na jeden rodzaj substancji smakowych, ale mogą być także pobudzane przez inne ich rodzaje. Ze zjawiskiem tym związana jest teoria dotycząca kodowania wrażeń smakowych we włóknach nerwowych. Uważa się, że kodowanie to może wiązać się z pobudzeniem konkretnej drogi neuronalnej i ten rodzaj pobudzenia jest istotny dla podstawowego rozróżniania smaków, natomiast odróżnianie substancji o podobnych smakach związane jest z generowaniem określonego wzorca pobudzeń we włóknie nerwowym.

5