img221 (16)

czerwienia. Odwrotnie u robotnic, gdzie występuje więcej rurek jajnikowych (5-10), niż u pszczół europejskich. Także rozwój jajników robotnic w rodzinie z matką jest silniejszy, niż u naszych pszczół. W przypadku straty matki, trutówki rozpoczynają składanie jaj już po 2-3 dniach i czerwią dość intensywnie. Mimo to można wychowywać matki pszczele powszechnie stosowanymi metodami, do przekładania należy używać jednak miseczek matecznikowych o 8 mm średnicy.

Kojenie się pszczół i ich zachowanie jest bardzo podobne jak u pszczół europejskich, poza tym, iż ich masa jest mniejsza i wynosi średnio 1,0 kg (11.500 pszczół). Liczba zakładanych mateczników wynosiła 2-29, jedynie kształt mateczników jest bardziej krępy niż u A.mellifera, z bardzo szeroką podstawą. Zakładane mateczniki są w połowie zagłębione w plastrze, czasami więc można dziwić się, że z tak małego, ledwo widocznego matecznika, wygryźć się może wcale niemała matka. Średnio są one o 12% mniejsze, w porównaniu do krainek. Mimo to można je dość łatwo unasieniać, gdyż inaczej zbudowany fałd zastawkowy, ułatwia wprowadzenie igły do pochwy (Woyke 1973a, 1973b i 1975a).

W niektórych krajach rodziny A.cerana wydają stosunkowo dużo rojów. Koeniger w Pakistanie naliczył siedem. Ostatni był tak słaby, iż mieścił się na dłoni. Na północy Chin i w Japonii nastrój rojowy jest znacznie słabszy.

Specyficzną cechą tej pszczoły są wędrówki rodzin. Roje wędrowne nie mają z rozmnażaniem nic wspólnego. W przygotowaniu się do wędrówki nie są budowane żadne mateczniki, rodzina przestaje wychowywać czerw i najczęściej zwleka z opuszczeniem gniazda, dopóki nie wygryzie się ostatni czerw. Ze względu na przyczynę ich występowania można wyróżnić 2 rodzaje zachowań:

—    Wędrówki sezonowe. Rodziny przemieszczają się podczas suszy w wilgotniejsze rejony górzyste, a w czasie deszczów — na równiny. Jak wszystkie tropikalne gatunki i rasy pszczoły miodnej, także południowe populacje A.cerana nie są osiadłe na stałe. Opuszczanie przez rodziny terenów po zakończeniu pożytku w niektórych rejonach jest całkiem regularną czynnością, która powoduje sporo trudności w długotrwałym użytkowaniu tych pszczół. Opuszczanie gniazda następuje po całkowitym zjedzeniu zapasów.

—    Ucieczka rodzin po zadziałaniu czynnika zakłócającego. Zakłócenia powodowane rabunkiem lub działaniem pszczelarza, namnażaniem się motylicy, czy dokuczliwym upałem, są przyczyną ucieczek. Różnicę pomiędzy wędrówkami sezonowymi należy upatrywać w tym, iż ucieczki nie są związane tak ściśle z porą roku i nie mają jednolicie wskazanego kierunku. Zaniepokojone pszczoły ponadto przed ucieczką zjadają czerw, pozostawiając miód w plastrach. W północnych rejonach zachowanie takie nie odgrywa poważniejszej roli - rodziny nie miałyby szans przeżycia ze względu na surowe zimy. Rodziny A.cerana z Północnych Chin, utrzymywane przez wiele lat w Niemczech, nie wykazywały nawet najmniejszej ochoty opuszczania gniazda i przemieszczania się tym sposobem.

W obecnych czasach, z wielkim trudem pszczelarząc z A.cerana należy pamiętać o zabiegach umożliwiających stosunkowo stałe osiedlanie się rodzin. Szczególnie efektywny jest techniczny zabieg w gospodarce pasiecznej, polegający na wycinaniu części plastra w ramce pracy i natychmiastowe karmienie, po zakończeniu wziątku. Zachęca to pszczoły do budowy plastra i jego zaczerwienia.

Do innych charakterystycznych cech tej pszczoły zalicza się sposób kopulacji. W Sri Lance Koeniger i Wijayagunasekera (1976) stwierdzili, iż trutnie każdego miejscowego gatunku pszczół latały w innym czasie. Nie mogą więc sobie wzajemnie przeszkadzać w powietrzu. Loty trutni A.cerana ograniczone były do jednej godziny i odbywały się między 16.15 a 17.15 (Ryc. 2.1.2.2.d.).

W Europie jednak trutnie tego gatunku pochodzące z Chin i Pakistanu latają w tym samym czasie co trutnie kraińskie, to jest między godziną 11.15 a 16.15. Oba gatunki nie nauczyły się jeszcze żyć ze sobą w tym samym rejonie.

% loty trutni

Wyodrębnienie czasu lotu trutni

as 30

.v.v.

JO 10 10 e

o

czas

Ryc. 2.1.2.2.d .: Czas lotu trutni A.koschevnikovi (Ak) jest wyraźnie wyodrębniony od tej cechy u A.cerana (Ac), a z A.dorsata (Ad) jest wspólny jedynie przez 15 minut, (Aa) A. andreniformis. (wg Ruttnera)

Czas odbywania lotów godowych u matek A.cerana jest podobny do pory lotów ras europejskich. Matki wylatują na nie między 4 a 6 dniem życia. Loty orientacyjne trwają 1-8 minut, zaś te, w których dochodzi do kopulacji 15-40 minut (Woyke 1975a).

Według Woykego (1973a, b) istotna różnica między tymi gatunkami dotyczy niewielkiej ilości nasienia produkowanego przez trutnia (około 1 min). Do zbiorniczka nasiennego matki A.cerana wędruje od 1,0-3,5 min plemników, musi