img276 (8)

88 Druidzi

Mary Condren zauważyła:

Jednym z głównych problemów, przysporzonych Kościołowi chrześcijańskiemu przez te religijne kobiety, było odmienne pojmowanie Boga. Tak jak Izraelici obalili bóstwa Kananejczyków, gdy rozwinęli patriarchalne formy organizacji społecznej, tak też kapłani chrześcijańscy sformułowali pojęcie Boga odpowiadające i wzmacniające poczucie patriarchalności. W pierwszym okresie Kościół musiał przeciwdziałać władzy wojowników, ale w wielu przypadkach dochodziło do zjednoczenia męskiej świadomości. Chrześcijański Bóg sprawował władzę nad całą naturą, ale głównie zajmował się abstrakcyjnymi regułami i pojęciami - sprawiedliwością, prawem i praworządnością.

Żywoty niektórych wczesnych świętych irlandzkich wskazują na rodzący się konflikt płci w obejmowaniu pozycji społecznych. Fakty z życia Maedoca lub Aidana z Ferns (zmarł w 626 r.), którego relikwiarz przechowywano w Dublinie do jedenastego wieku, ujawniają ciekawe szczegóły wrogości wobec kobiet. Konflikty ujawniają również Żywoty Kevina (Coemgen), „świętego z Glen-dalough”, Declana, Molasiusa, Molinga, a nawet Kolumby. Wśród wczesnych irlandzkich świętych pojawiła się typowa dla Rzymu mizoginia. Na przykład Enda z Wysp Aran (ok. 530 r.) rozmawiał ze swoją siostrą, świętą Faenche, jedynie poprzez zasłonę, natomiast Maighenn, opat Kilmainham, nigdy nie spoglądał na kobietę, obawiając się ujrzenia diabła. Ciaran (późniejszy opat Clonmacnoise) studiował w szkole Finiana z Clonard. Według Vita Ciarani, wśród uczniów była też piękna córka wodza, ale Ciaran nigdy nie pozwolił sobie spojrzeć na nią ani na jakąkolwiek inną niewiastę.

Według jednej z możliwych interpretacji „prawo niewinnych”, zaproponowane przez Adomnana i przyjęte przez Synod z Birr w 697 r., wyzwalało cletyckie kobiety od konieczności brania udziału w walce. Z całą pewnością lex innocentium Adomnana miało chronić w przypadku wojny starszych, kobiety, dzieci, a także duchownych. Jeszcze raz prawo wyrosłe na gruncie celtyckim przewyższało zwyczaje panujące w innych społecznościach europejskich. Prawo zabraniało również kobietom pełnienia funkcji wojskowych. Według żywotu Adomnana, projekt nowego prawa, znanego jako Cain Adomnin, powstał pod wpływem prośby jego matki, Ronnat. Pewnego razu przekraczali razem pole bitwy i ujrzeli ciało kobiety pozbawione głowy, z małym dzieckiem wciąż ssącym jej pierś, po jednym policzku dziecka spływało mleko, po drugim krew. Opis kobiety towarzyszącej w walce mężowi przedstawił już Ammian Marcellin¹. Jednakże według innej interpretacji, celem lex innocentium było pozbawienie kobiet elementów władzy i autorytetu.

Rola kobiet w społeczeństwie celtyckim uległa drastycznej zmianie w dziesiątym wieku, gdy za czasów Hywela Dda skodyfikowano system prawa walijskiego². Według Dafydda Jenkinsa i Morfydd E. Owen, redaktorów The Welsh Law of Women (Walijskie prawo kobiet, 1980):

Prawo walijskie jest znacznie mniej wspaniałomyślne w stosunku do kobiet niż prawo irlandzkie i daje im równy status jedynie tak długo, jak nie różnią się od mężczyzn.

Powyższy fragment znaczy, że równość płci obowiązywała do wieku dojrzewania, czyli dwunastu lat. W rozwijającym się systemie patriarchalnym, umacnianym przez Kościół Rzymski, prawo walijskie traktowało kobietę inaczej niż [starsze] prawo irlandzkie. Nie znaczy to jednak wcale, że w świetle prawa walijskiego kobiety osiągnęły tak niską pozycję społeczną, jak w innych kulturach europejskich. Nie były traktowane jak własność, ciągle mogły uważać się za gwraig hriod (kobiety posiadające własność), a w przypadku rozwodu miały prawo do połowy dobytku, co angielskie prawo zapewniło kobietom dopiero pod koniec dwudziestego wieku! Podobnie jak w prawie irlandzkim, kobieta owdowiała lub rozwiedziona miała prawo do utrzymania przywilejów, jakimi cieszył się mężczyzna, z którym poprzedąio zamieszkiwała. Jednakże w systemie patriarchalnym zaczęła pojawiać się nierówność. Rola kobiet celtyckich ulegała zmianie.

Pewne echo zanikającej niezależności celtyckich kobiet można odnaleźć w opowieści dotyczącej Machy, bogini o trzech postaciach. Pojawia się ona, w różnych formach, w wielu irlandzkich mitach. Bywa także identyfikowana z królową Machą Mong Ruadh, siedemdziesiątym szóstym władcą Irlandii, sprawującą rządy w roku 377 p.n.e., ale w tym przypadku chodzi prawdopodobnie o pomyłkę w imionach lub pomieszanie legend i tradycji. Według roczników, Macha Mong Ruadh założyła pierwszy irlandzki szpital Bron-Bherg (dom bólu), i wybudowała Ard Macha (Wzgórze Machy), późniejsze miasto Armagh, które Patryk uczynił stolicą kościelną Irlandii. Nie sposób tej tradycji połączyć z „boginią wojny” i dlatego uważam, że tradycje bogini Machy i królowej Machy Mong Ruadh należy traktować odrębnie.

Dokładna analiza mitów, w których występuje bogini Macha, wskazuje na jej przemianę z bogini matki w boginię wojny. W sadze Słabość Ulsteru³ Macha pojawia się jako tajemnicza żona Crunnchua mac Agnomana, z którym jest w ciąży. Podczas jarmarku w czasie święta Samhain król Ulsteru chełpił się, że jego konie są najszybsze, ale Crunnchua oświadczył, że jego żona biega jeszcze szybciej. Usłyszawszy te słowa rozwścieczony król nakazał sprowadzić Machę

1

Ammian Marcellin, który pisał w IV wieku n.e. przedstawił w swojej Historii (XV, 12) następujący obraz walczących kobiet galijskich: „Cały zastęp obcych nie zdoła sprostać jednemu Galowi, jeśli przyzwie on na pomoc żonę, która jest zazwyczaj bardzo silna i niebieskooka - zwłaszcza gdy wyprężywszy kark, zgrzytając zębami i wymachując swymi białymi a olbrzymimi rękami, zaczyna wymierzać ciosy, do których dołącza kopnięcia, niby lawinę pocisków miotanych z katapulty”. Cyt. za M. Dillon, N. Chadwick, op. cit., 148 (przyp. tłum.).

2

   Hywel ap Cadell, zwany Dda (Dobrym), rządził Walią w latach 910-950. Za jego czasów skodyfikowano prawo walijskie, nazwane później Prawem Hywela Dda. Obowiązywało ono do momentu Unii Walii z Anglią w roku 1536 (przyp. tłum.).

3

   Saga Cm Noinden Ulad, znana jest też jako Nowenna U ładów, tj. Ulsterczyków, lub Męka Ulsteru. Fragmenty tej opowieści znajdują się w niektórych wersjach eposu Tain (przyp. tłum.).