0000045

O wrażliwości tego układu świadczy życie psychiczne młodzieży {Baley). Nic dziwnego, że odchylenia od normy mogą tu być bardzo częste, prowadząc od banalnych „dziwactw” do ciężkich schorzeń psychicznych o typie schizofrenii, histerii, nerwicy itd.

Wzmożone napięcie jest udziałem nie tylko układu centralnego Układ wegetatywny, regulujący¹ pracę narządów wewnętrznych, staje się również nadmiernie pobudliwy w okresie dojrzewania; prowadzi to np. do objawów ze strony narządów krążenia, wywołać może zaburzenia trawienne i wydzielnicze (biegunki, wymioty, zaparcia na tle bodźców psychicznych, zaburzenia w oddawaniu moczu itd.). „Nerwowość” dziecka wyrażać się może pod postacią różnych nałogów, przyzwyczajeń, grymasów, tików, lęków itp.

Wreszcie wymienić należy zaburzenia gruczołów wydzielania wewnętrznego. Tutaj uwzględnimy tylko schorzenia najpospolitsze. Do najczęstszych zaburzeń gruczołów dokrewnych zaliczyć należy zaburzenia w działalności tarczycy, zwłaszcza u dziewcząt. Będziemy tu mieli bogatą skale zaburzeń z niedomogą lub nadczynnością tarczycy aż do krańcowych typów kretynizmu i obrzęku śluzakcwatego z jedne] strony — choroby Basedowa, względnie basećowizmu, z drugiej Do pierwszej grupy należeć będą dzieci otyłe, jakby obrzęk nięte, blade, ospale, wolno rosnące, o ch^!odnych kończynach skąpym, twardym owłosieniu, powolne, szybko męczące się itd Drugi typ — to dzieci nerwowe, pobudliwe, żywe, chude, z błyszczącymi oczyma, szybką akcją serca, często z lekkim wytrzeszczem oczu, z wyraźnie powiększoną tarczycą itd. Objawy powyższe u dziewcząt ulegają nasileniu w okresie miesiączkowania. Zarówno u chłopców, jak i u dziewcząt niedomoga gruczołów płciowych prowadzić może do daleko sięgających zmian w budowie zewnętrznej, przy czym często stwierdzamy opóźnienie lub słabo zaznaczone wystąpienie drugorzędnych cech płciowych, czasem nawet zmiana cech zewnętrznych płciowych — a więc „maskulinizm” u dziewcząt, „feminizm” u chłopców „Infantylizm”, czyli dziecięctwo rysów i postaci u osobnika, który chronologicznie już wyszedł z okresu dziecięctwa i powinien był wejść w okres dojrzewania, może być wy w olany nie tylko niedomogą gruczołów płciowych, ale i innych gruczołów wydzielania wewnętrznego. Podobnie karłowatość — „nanizm” — czyli przedwczesne zahamowanie wzrostu w wymiarach, bardzo odbiegających od normy — też ma swą przyczynę przede wszyst kim w niedomodze gruczołów dokrewnych.

Przeciwieństwem „infantylizmu” i „karłowatości” mogą być „przedwczesna dojrzałość” (pubertas praecox) na tle przedwczesnej działalności gruczołów płciowych — „przedwczesna starość”, progeria na tle zaburzeń opartych o nadczynność różnych gruczołów dokrewnych, i „gigantyzm”, lub też akromegalia, wynikająca głównie z nieprawidłowej działalności przysadki mózgowej.

Naturalnie liczne zaburzenia u dziewcząt przy pierwszej czy następnych miesiączkach należą też do kategorii cierpień zależnych od wadliwej pracy gruczołów dokrewnych oraz nieprawidłowości w rozwoju narządów płciowych.

Do zaburzeń gruczołów wydzielania wewmętrznego włączyć wreszcie należy cukrcmocz (niedomoga trzustki) i prawdopodobnie białkomocz okresu dojrzewania, białkomocz ortostatyczny¹ Mniej częste, ale rówmież związane z okresem dojrzewania, są zaburzenia trawienne i wydzielnicze. Ogólne wyczerpanie szybkim wzrostem udziela się bowiem i narządom trawiennym, i wy-dzielniczym. Słabe mięśnie brzucha i jelit, osłabienie napięcia nerwowego w układzie sympatycznym czy nerwu błędnego — prowadzić będą do zwolnionego łub nieprawidłowego wydzielania soków trawiennych, opadania trzew, zwolnionego lub nieprawidłowego ruchu robaczkowego jelit i w związku z tym — do licznych zaburzeń zołądkowo-kiszkowych (zaparcia, częsta choroba „szkolna” u dziewcząt, nudności, odbijania, wzdęcia, brak apetytu itp.).

Z narządów zmysłów należy zwrócić uwagę na coraz częstsze występowanie wad wzroku, związane prawdopodobnie z mniej równomiernie szybkim wzrostem w różnych kierunkach gałki ocznej i osłabieniem zdolności akomodacyjnych. Częste zapadanie na „jęczmień”, zapalenie brzegów powiek itd. należy tłumaczyć sobie zmniejszoną odpornością, a zwiększoną wrażli-

89

1

Obecność białka w moczu bez objawów schorzenia nerek