MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI POLITYCZNE

Prof. dr hab. Wiesław Dobrzycki

Egzamin - 18 styczeń 2004 (niedziela): I grupa 12:15 - 13:15, II grupa 13:30 - 14:30 a. 5,

dwa pytania opisowe

Wpis - 24 styczeń 2004 (sobota): 9:15 - 10:50, s 113

Egzamin poprawkowy - 7 luty 2004 (sobota)

2003-10-05

1. Podstawowa wiedza teoretyczna dotycząca stosunków międzynarodowych.

2. Ewolucja i etapy rozwoju stosunków międzynarodowych.

3. Funkcjonalne podejście do stosunków międzynarodowych

Literatura:

Podręczniki:

1. Edward Haliżak, Roland Kuźniak (red.) „Stosunki międzynarodowe - geneza, struktura, dynamika” Wyd. III, Warszawa 2000.

2. Włodzimierz Malendowski, Czesław Mojsiewicz (red.) „Stosunki międzynarodowe” Wyd. I, Wrocław 1998.

Encyklopedie i słowniki:

3. Alfons Klafkowski (red.) „Encyklopedia prawa międzynarodowego i stosunków międzynarodowych” Warszawa .

4. Grażyna Michałowska (red.) „Mały słownik stosunków międzynarodowych”.

Dokumenty i materiały źródłowe:

5. Ludwik Gelberg (red.) „Prawo międzynarodowe i historia dyplomatyczna“ 3 tomy, Warszawa 1950-1960.

6. Stanisław Bieleń (red.) „Prawo w stosunkach międzynarodowych. Wybór dokumentów”.

7. Teresa Łoś-Nowak „Współczesne stosunki międzynarodowe. Wybór tekstów źródłowych z komentarzem” Wrocław 1994.

8. Józef Kukułka „Międzynarodowe stosunki polityczne”.

9. W. Radowan, W. Kadinowicz „Międzynarodowe stosunki polityczne” 1980.

10. J. Wiatr „Socjologia polityki” Wyd. V, Warszawa 2002.

Teoria stosunków międzynarodowych:

11. Józef Kukułka „Teoria stosunków międzynarodowych” Warszawa 2002.

12. Teresa Łoś-Nowak „Stosunki międzynarodowe. Teorie, systemy, uczestnicy” Wrocław 2000.

Historia stosunków międzynarodowych:

13. Wiesław Dobrzycki „Historia stosunków międzynarodowych w czasach nowożytnych 1815-1945”.

Międzynarodowe stosunki gospodarcze:

14. Paweł Bożyk, Józef Misala, Popławski „Międzynarodowe stosunki ekonomiczne”.

15. Adam Budnikowski „Międzynarodowe stosunki gospodarcze” Warszawa 2002.

Prawo międzynarodowe:

16. Remigiusz Bierzanek, Janusz Szymonides „Prawo międzynarodowe publiczne” Warszawa 2002.

Syntezy i opracowania monograficzne:

17. Kalwo-Korezi „Polityka po 19..”

Czasopisma:

18. „Sprawy międzynarodowe” miesięcznik Wyd. Polski Instytut Spraw Międzynarodowych.

19. „Stosunki międzynarodowe” Wyd. Uniwersytet Warszawski.

Egzamin - pisemny. 60min., 4 pytania - 18-01 (do potwierdzenia)

Pojęcie stosunki międzynarodowe (International Relations) ma dwojakie znaczenie:

• dziedzina stosunków międzyludzkich

• nauka zajmująca się badaniem tej dziedziny

Stosunki międzynarodowe to ogół oddziaływań, relacji, powiązań miedzy podmiotami polityki funkcjonującymi ...

Są prowadzone przez takich uczestników jak: państwa, narody, organizacja międzynarodowe, korporacje transnarodowe, ruchy i organizacje społeczne i polityczne, np. ruchy religijne, kościoły, partie a także jednostki.

Stosunki międzynarodowe rozwijają się w sferze polityki, gospodarki, kultury (oddziaływań społecznych), nauki, a także kontaktów międzyludzkich.

Polski termin „międzynarodowy” jest dokładnym tłumaczeniem „international”, który określa stosunki między narodami zorganizowanymi w państwie. Jest to następstwo faktu, że naród tworzy państwo. Państwo jest formą organizacyjną narodu.

Stosunki międzynarodowe używa się na oznaczenie stosunków między państwami.

Płaszczyzny (rodzaje) stosunków międzynarodowych:

1. międzynarodowe stosunki polityczne

2. międzynarodowe stosunki gospodarcze - badające sektor gospodarki finansów

3. międzynarodowe stosunki wojskowe - badające rolę czynnika militarnego w stosunkach międzynarodowych i problemy z nim związane

4. międzynarodowe stosunki społeczne (kulturalne) - sfera przenikania i asymilacji kulturowej i różnorodności kultur, które na siebie oddziaływują. Odgrywa tu rolę czynnik religijny.

5. międzynarodowe stosunki naukowo-techniczne - obejmują rozwój techniki w skali międzynarodowej, transfer technologii, licencjonowanie patentów, międzynarodowe skutki nowoczesnych technologii i zagrożenia niebezpieczeństwa przez cybernetykę.

6. międzynarodowe stosunki ekologiczne - obejmują współpracę w zakresie ochrony środowiska.

Stosunki międzynarodowe można podzielić według kryterium uczestników:

• tradycyjne stosunki międzynarodowe z udziałem państw i organizacji międzynarodowych

• stosunki transnarodowe z udziałem podmiotów niepaństwowych

Obecnie mamy ok. 4800 Organizacji Pozarządowych np.

• organizacje powszechne

• organizacje regionalne

• organizacje masowe

• organizacje otwarte

• organizacje, które dotyczą określonych środowisk kulturalnych

• organizacje ideologiczno - polityczne itp.

• dwustronne (bilateralne)

• wielostronne (multilateralne)

Stosunki międzynarodowe a stosunki wewnętrzne państw.

Stosunki wewnętrzne w państwach są hierarchicznie zorganizowane, centralnie zarządzane.

W stosunkach międzynarodowych brak jest hierarchicznego uporządkowania, brak jest nadrzędnej władzy. Stosunki międzynarodowe charakteryzują się wielością równorzędnych władz, czyli poliarchią oraz głęboką decentralizacją. Z tego wynika, że stosunki międzynarodowe cechuje znacznie mniejszy stopień uporządkowania.

Polityka wewnętrzna i polityka zagraniczna.

Polityka wewnętrzna to całokształt działań państwa realizowanych wewnątrz swojego terytorium narodowego. Polityka wewnętrzna wynika z systemu politycznego państwa i systemu wartości, który jest jego podstawą.

Polityka zagraniczna to całokształt działań państwa w środowisku międzynarodowym. Celem polityki zagranicznej jest stwarzanie najlepszych warunków do rozwoju cywilizacyjnego państwa i do zapewnienia bezpieczeństwa narodowego.

Prof. Dobrzycki uważa, że polityka zagraniczna wynika z polityki wewnętrznej z systemu politycznego.

Uwarunkowania polityki zagranicznej:

1. uwarunkowania geograficzne - wielkość terytorium państwa, przebieg i charakter granic państwowych, sąsiedztwo. Uwarunkowanie to dotyczy głównie mocarstw. Teoria geopolityki - największe znaczenie dla państwa ma położenie geograficzne.

2. Uwarunkowania demograficzne - jak liczba i potencjał ludności wpływa na politykę zagraniczną, struktura ludnościowa, gęstość zaludnienia.

3. Uwarunkowania ekonomiczne - potencjał i siła ekonomiczna państwa.

4. Uwarunkowania militarne - pochodna uwarunkowań ekonomicznych.

5. Czynnik ustrojowy - państwa demograficzne i niedemograficzne.

6. Czynnik cywilizacyjno-religijny - starcie cywilizacji.

12-10-2003

Polityka zagraniczna a stosunki międzynarodowe.

Suma działań podejmowanych przez poszczególne państwa nie tworzy jeszcze całości stosunków międzynarodowych, jest tylko ich częścią.

Polityka zagraniczna prowadzona jest przez państwa (tylko jednego uczestnika stosunków międzynarodowych. Stosunki międzynarodowe obejmują całokształt działań podejmowanych przez różnych uczestników stosunków międzynarodowych (państwa, narody, organizacje międzynarodowe, korporacje trans narodowe, partie polityczne itp.). stosunki międzynarodowe są więc rodzajem stosunków społecznych, które kształtują się ponad granicami państwa i dotyczą relacji między różnymi podmiotami życia międzynarodowego.

Międzynarodowe stosunki polityczne.

Stosunki polityczne uważane są za główny rodzaj stosunków międzynarodowych. Państwo jako główny uczestnik stosunków międzynarodowych jest dysponentem potencjału militarnego (siły narodu) i dysponuje mechanizmami do tworzenia warunków rozwoju. Międzynarodowe stosunki polityczne pełnią kreatywne i regulacyjne funkcje wobec innych dziedzin życia międzynarodowego. Rola państwa w świecie zmniejsza się w skutek internacjonalizacji.

Kształtowanie się stosunków międzynarodowych.

Stosunki międzynarodowe pojawiły się w historii wtedy, kiedy pojawiły się państwa jako organizacje:

1. Istnienie stosunków międzynarodowych możemy stwierdzić już w odległej starożytności

2. Nowożytne stosunki międzynarodowe narodziły się w Europie na przełomie średniowiecza i odrodzenia wraz z kształtowaniem się państw narodowych

3. Rozwój kapitalizmu w XVIII wieku i wejście w fazę przemysłową miały ogromną konsekwencję dla stosunków międzynarodowych, dlatego że coraz bardziej masowa produkcja wymagała stałego przekraczania granic państwowych, co dynamizowało stosunki gospodarcze. Wówczas też pojawiło się zjawisko współzależności międzynarodowej.

4. Siatka powiązań międzynarodowych zaczęła się zagęszczać w XIX wieku. Wymagało to coraz szerszych prawno-międzynarodowych i instytucjonalnych regulacji. Pojawiło się prawo dyplomatyczne. Ówczesny XIX wieczny ład był ładem europocentrycznym, który decydował o losach ówczesnego świata (koncert mocarstw). Kształtowały się państwa imperialne (wg Lenina imperialistyczne, które tworzyły swój ład narodowy). Cechy XIX - wiecznego ładu:

1. mocarstwa te przystąpiły do kolonialnego podziału świata

2. tworzyły swoje strefy wpływów na całym świecie i utrzymywały je siłą zbrojną

3. uzasadnienie jakie mocarstwa dawały: tworzenie cywilizacji białego człowieka, która miała być najlepszym rozwiązaniem dla ludu

4. pojawiły się pierwsze kryzysy nad produkcją, był to skutek tego, że nie było mechanizmów regulacyjnych

5. W okresie międzywojennym zaczęto tworzyć system bezpieczeństwa zbiorowego, pojawiła się organizacja uniwersalna (Liga Narodów), pojawiły się totalitarne projekty międzynarodowego ładu tzn. faszyzm i komunizm.

6. Po II wojnie światowej ukształtował się dwubiegunowy ład międzynarodowy tzw. wschód - zachód (komunizm - kapitalizm). Zaczęły narastać zjawiska INTERNACJONALIZACJI i INSTYTUCJONALIZACJI. Internacjonalizacja polegała na wzroście oddziaływań i współzależności między państwami. Jednym z aspektów internacjonalizacji jest instytucjonalizacja, która oznacza przyjmowanie przez państwo i włączanie do swojego systemu zewnętrznych norm i uregulowań (jest to zjawisko ograniczania suwerenności państwowej). Internacjonalizacja oznacza dyfuzję kulturową.

Stosunki międzynarodowe jako dyscyplina badawcza.

Stosunki międzynarodowe jako nauka tak naprawdę narodziły się w okresie międzywojennym i po II wojnie światowej rozwinęły się. Stosunki międzynarodowe mają odległą genezę i tradycję (sięgają nawet do starożytności).

Po II wojnie światowej stosunki międzynarodowe to bardzo ścisła dyscyplina naukowa: teorie gier i symulacji kwantytatywne, ilościowe itp.

Periodyzacja i ewolucja stosunków międzynarodowych.

Periodyzacja, czyli określenie barier czasowych. Jak stosunki międzynarodowe kształtowały się w czasie.

• - podpisanie i zawarcie pokoju Westfalskiego, kończącego wojnę 30-letnią. Ustalono zasadę: „Cuius regio eios religio” (Czyje panowanie tego religia). Koncepcja równowagi sił międzynarodowych.

1789 - rozpoczęcie rewolucji francuskiej. Sformułowano po raz pierwszy lub skonkretyzowano w formie propozycji norm prawa międzynarodowego takie nowe zasady stosunków międzynarodowych jak:

• zasada suwerenności narodu

• nieinterwencji

• nie naruszalności terytorium

• formalnej równości państwa

• wolności mórz i rzek międzynarodowych

• potępienie agresywnych wojen i zaborów

W „ Degradacji prawa międzynarodowego” z 1795 r. skodyfikowano powyższe zasady.

1815 - 1989/90 od ukształtowania ładu wiedeńskiego do końca ładu dwubiegunowego.

Okresy periodyzacji wewnętrznej:

1. 1815 - 1870 / 71 okres ukształtowania się i funkcjonowania ładu międzynarodowego stworzonego na Kongresie Wiedeńskim. Okres ten kończy się zjednoczeniem Włoch i zjednoczeniem Niemiec.

2. 1871 - 1918 / 19 OKRES ŁADU IMPERIALNEGO - okres ten zaczyna się zjednoczeniem Włoch i zjednoczeniem Niemiec i rozpoczęciem w 1919 roku Konferencji Wersalskiej.

3. 1919 -1939 OKRES MIĘDZYWOJENNY ŁADU WERSALSKIEGO, ŁADU WASZYNGTOŃSKO - WERSALSKIEGO. W 1922 roku podjęto decyzje pominięte na konferencji Wiedeńskiej.

4. 1939 - 1945 - II wojna światowa. Zawalenie ładu wersalskiego. Wraz z rozwojem wojny zaczęły się kształtować nowe łady.

5. 1945 - 1989 / 90 OKRES ŁADU DWUBIEGUNOWEGO: układ wschód- zachód (okres zimnej wojny). Zakończył się upadkiem wschodu.

W okresie 1815 - 1870 / 71 najważniejsze było:

Listopad 1814 - czerwiec 1815 - Kongres Wiedeński - spotkanie państw, które obaliły system napoleoński. Stworzyły nową mapę polityczną Europy. Podstawowe decyzje:

• utworzono królestwo kongresowe, pod berłem cara Aleksandra I

• podjęto decyzję co do Saksonii - została podzielona między Prusami a państwami niepodległymi

• decyzje co do struktury: powołano 34 państwa

• decyzje co do Włoch - Płn. Włochy zostały oddane pod panowaniem Austrii. Powiększenie Królestwa Sardynii, w środkowej części Włoch przywrócono państwo Kościelne pod panowaniem Papieża. Utworzono nowe państwo: Królestwo Obojga Sycylii, które obejmowało Płn. część Włoch.

• Szwajcaria ma być państwem wieczyście neutralnym. Na północy stworzono nowe państwo - Królestwo Niderlandów, które obejmowało Belgię i Holandię.

• Hiszpania - przywrócono na tron legalnego władcę Ferdynanda VII

• Dokument „ Regulaminu w sprawie pierwszeństwa agentów dyplomowanych” uważa się za początek i podstawę prawa dyplomatycznego. W regulaminie tym:

• Podzielono po raz pierwszy dyplomatów na 3 grupy

• Ustalono zasadę precedensji tzn. starszeństwa, pierwszeństwa - starszeństwo według dyplomatów liczy się według stażu (daty akredytacji) dyplomaty w stolicy

• Wyjątek stanowią koligacje z dworami panującymi - nie ma żadnego znaczenia w dyplomacji.

• Koalicje z dworami nie mają znaczenia w dyplomacji (nie są powodem wyróżnienia).

2003-10-26

ŁAD WIEDEŃSKI

1. W Europie:

• Kongres Wiedeński i jego postanowienia

• Święte przymierze

• Kwestia narodowa

• Wojna Krymska i jego konsekwencje

• Zjednoczenie Włoch; Zjednoczenie Niemiec

Na Zachodniej półkuli:

• Rewolucja amerykańska

• Rewolucja niepodległościowa w Ameryce Łacińskiej

• Ekspansja terytorialna St. Zjednoczonych

• Wielkie doktryny i koncepcje dotyczące relacji między zachodnią półkulą i Europą oraz między dwoma Amerykami (anglosaską i łacińską)

• W Azji

• Wielkie mocarstwa a Chiny

• Wielkie mocarstwa a Japonia

• W Afryce

• Zbudowanie Kanału Sueskiego

• Międzynarodowe uregulowania w sprawie zniesienia handlu niewolnikami

• Rywalizacja państw na obszarze Afryki Południowej

1. Mocarstwa, które pokonały Napoleona tzw. Czwórprzymierze

• Rosja

• Prusy

• Austria

• Anglia

Mocarstwa te spotkały się w Wiedniu na Kongresie. W 1918 / 19 dołączyła do tych mocarstw Francja. Dwie najważniejsze zasady, którymi kierowały się mocarstw:

1. legitymizm - legalna jest tylko władza monarchów, bo pochodzi od Boga.

2. równowaga sił - chciano uniknąć sytuacji, w której jedno mocarstwo dominowałoby w Europie.

Z inicjatywy Cara Aleksandra I we wrześniu 1815 roku mocarstwa podpisały Święte Przymierze. Odwołuje się do zasad chrześcijańskich. Monarchowie są braćmi między sobą, a ojcami wobec obywateli.

Powstanie greckie - 1 bunt przeciwko Mocarstwom Świętego Przymierza.

1925 - śmierć Aleksandra I. Na tron wszedł jego brat Mikołaj I. Francja, Austria i Anglia pomogły Grekom. Powstanie upadło i powstało państwo.

1830 - powstała Grecja (niezależne państwo)

1831 - powstała Belgia

Wiosna Ludów - wielkie bunty narodowe

Wojna Krymska - zaczęło się od wojny rosyjsko-tureckiej (Turcja, Francja, Anglia)

1855-56 Rosja przegrała

1856 - Kongres Paryski - uchwalono traktat pokojowy - klęska Rosji

1870 / 71 - powstanie Zjednoczonych Włoch i Niemiec

1871 - w Wersalu powstały Zjednoczone Niemcy

1. 1775 - rewolucja amerykańska (bunt 13 Stanów - kolonii angielskich)

1776 - ogłoszono deklarację niepodległości

1787 - uchwalono Konstytucję USA

1810 - 25 - w powstałej Ameryce pod panowaniem kolonialnym Portugalii i Hiszpanii nastąpił bunt

1825 - zakończenie rewolucji. Zwycięskie. Powstało wiele państw m.in. powstała dzisiejsza mapa Ameryki Łacińskiej

1803 - USA kupiły Luizjanę

1810 - 19 - USA uzyskały od Hiszpanii Florydę

1836 - bunt w Texasie - powstało wolne państwo Texas

1847 -wojna między USA a państwem meksykańskim

1848 - ½ terytorium Meksyku zostało włączone do USA (ok. 2 mln.
) - Meksyk przegrał wojnę.

1867 - USA kupiły od Rosji Carskiej Alaskę za 7 mln. dolarów

Podsumowanie:

Świat w latach 1815 - 70 był europocentryczny tzn. Europa decydował o istocie globalnych stosunków międzynarodowych.

XVIII - XIX dokonały się 2 rewolucje niepodległościowe: amerykańska i latynoamerykańska, które były wyrazem buntu wobec monarchicznej Europy. W innych częściach Świata panowanie mocarstw europejskich było niczym nienaruszone - zmuszenie Chin i Japonii do podpisania nierównoprwnych traktatów.

W latach 50-tych ujawniły się duże sprzeczności między mocarstwami i doszło do Wojny Krymskiej, co doprowadziło do zmierzchu „ładu wiedeńskiego”

1871 - 1918 / 19 Ład Imperialno - Kolonialny

Apogeum mocarstw i podział kolonialny.

W Europie

Podział Europy na 2 bloki polityczno - militarne. Sprzeczności między tymi blokami doprowadziły do I wojny światowej.

• 1 blok - Trójprzymierze - zrodził się z dwuprzymierza między Niemcami i Austrowęgrami. Został zawarty traktat w 1889 roku.

1892 - do traktatu przystąpiły Włochy - Trójprzymierze.

• 2 blok - Trójporozumienie = Ententa - powstawał stopniowo. Najpierw związał się sojusz między Francją i Rosją w 1892 - 1894.

1904 - układ sojuszniczy między Francją i Anglią (Entente Cordiale = serdeczne porozumienie). Oba państwa mają nadrzędny 1 cel - obawiały się Niemiec. Na początku XX wieku w Niemczech, Cesarz rzucił hasło velt politic = potęga na całym świecie (nie tylko w Europie). Od tego momentu Anglia i Francja zawsze były sojusznikami, aż do dziś.

1907 - sojusz między Rosją i Anglią

Na początku I wojny światowej Włochy wystąpiły z Trójprzymierza i przeszły do przeciwnego obozu. Europa podzieliła się na 2 bloki i doszło do wybuchu wojny.

Półkula Zachodnia

• koniec XIX wieku 1890 rok - powstała organizacja międzynarodowa łącząca wszystkie państwa amerykańskie - Unia Republik Amerykańskich - I w świecie organizacja łącząca państwa Zachodniej półkuli.

Skład: USA i 20 państw latynoamerykańskich

• W 1901 roku Kuba uzyskała niepodległość

• Wybudowano Kanał Panamski

• Powstały Rządy Rewolucji Meksykańskiej i dotrwały aż do 2000 roku

Azja

• Postępujący upadek państwowości chińskiej. Mocarstwa podzieliły Chiny na strefy wpływów (rząd chiński istniał, ale nie miał nic do powiedzenia) - brake up of China .

• 1869 - w Japonii wybuchła Rewolucja Meiji, która przywróciła faktyczną władzę cesarską (obalono Szoguna, władcę wojskowego). Japonia ze słabego państwa wyrosła do potęgi światowej. Zaczęła budować swoją strefę wpływów na dalekim zachodzie.

W Afryce

XVIII- XIX - apogeum epoki kolonialnej francusko - brytyjskiej.

Podsumowanie:

W latach 1870 -1918 znaczenie Europy w globalnych stosunkach międzynarodowych sięgnęło apogeum. Ekspansja mocarstw europejskich doprowadziła do kolonialnego podziału świata. Równocześnie w Europie zaczęły narastać sprzeczności między mocarstwami, które doprowadziły do powstania 2 bloków politycznych, a co za tym idzie do I wojny światowej.

Na zachodniej półkuli pojawiło się nowe mocarstwo globalne - USA. Z inicjatywy USA powołano w końcu XIX wieku 1890 rok - Unię Republiki Amerykańskiej, czyli I w świecie międzynarodową organizację regionalną. USA uzyskały dominującą pozycję.

Na dalekim wschodzie najważniejszym zjawiskiem był szybko postępujący proces rozdzielania Chin (podporządkowanie Chin wielkim mocarstwom). Japonia po rewolucji Maili stała się mocarstwem, które zaczęło budować swoją sferę wpływów.

2003-11-09

Pyt. Egzaminacyjne:

Opisać wybrany okres stosunków międzynarodowych.

1918 / 19 -1939 Ład Wersalski

styczeń 1919 - czerwiec 1919 - konferencja pokojowa. Podpisano wiele dokumentów, decyzji, które później nazwano TRAKTATEM WERSALSKIM.

Elementy tworzące system wersalski, które zostały ustalone na konferencji w Paryżu:

• traktaty, umowy, uchwały

• organizacje i instytucje międzynarodowe

• nowe zasady stosunków międzynarodowych

Ukształtowanie się ładu Wersalskiego, który powstał na konferencji pokojowej w Paryżu, ale traktat podpisano w Wersalu. Uczestniczyły na tej konferencji wyłącznie państwa zwycięskie (32 państwa). Wyłącznie państwa zwycięskie będą w swoim gronie ustalać traktaty, a państwa przegrane (pokonane)mogą wyłącznie złożyć uwagi do tych traktatów, ale te uwagi nie zobowiązują.

Dwie grupy mocarstw:

1. głównie mocarstwa sprzymierzone i stowarzyszone (5 mocarstw: Francja, W. Brytania, Włochy, St. Zjednoczone, Japonia). Miały prawo decydowania we wszystkich sprawach jakie były podejmowane na Konferencji

2. państwa, które miały minimalne prawa, bo i tak 5-tka decydowała. Były to państwa, które miały szczególne partykularne interesy w poszczególnych sprawach. Były to pozostałe 27 państw.

W ramach tej Wielkiej Piątki nie było porozumienia - wyraźna różnica interesów między Anglią i Francją wobec polityki Niemiec. W interesie Francji leżało przygotowanie najsurowszego traktatu pokojowego dla Niemiec, ciągle bała się sąsiada i uważała, że trzeba go osłabić. Anglia natomiast chciała równowagi sił w Europie, uważała że skoro Niemcy są pokonani, to nie można w traktacie jeszcze bardziej ich osłabiać, trzeba ich wzmocnić. Na konferencji dochodziło do spięć z powodu innych konfrontacji (propozycji) wobec Niemiec od Anglii i Francji. Prezydent USA chciał stworzyć Ligę Narodów, a jeśli chodzi o sprawę niemiecką nie udzielał się mocno, bardziej przychylał się do zdania Anglii. Był aktywny w niektórych sprawach np. co zrobić z:

• posiadłościami kolonialnymi

• odszkodowaniami dla Niemiec

Włochy odegrały najmniejszą rolę w tej konferencji.

Podstawę ładu wersalskiego stanowiły:

• Traktaty pokojowe. Były to traktaty z Niemcami z 28 czerwca 1919 roku.

• Niemcy zostały okrojone terytorialnie. Alzacja i Lotaryngia wróciły do Francji. Polska powstała po wojnie m.in. Wielkopolska, a o losie spornej części górnego Śląska zdecydował plebiscyt (głosowanie ludności). Niemcy wygrały plebiscyt, ale bardzo małą ilością głosów. Powstały straty niemieckie na rzecz Czechosłowacji, która wtedy powstała.

• Ograniczenia siły militarnej Niemiec, zniesiono służbę przymusową. Mogą posiadać armie złożoną ze 100 żołnierzy, służącą tylko do wewnętrznej obrony.

• Narzucono Niemcom odszkodowania, czyli reparacje, ponieważ zostały uznane za głównego winowajcę wojny.

• Następnym traktatem, który podpisano na tej konferencji był traktat pokojowy z Austrią we wrześniu 1919 roku. Uznano, że Austria dziedziczy skutki wojny przez Austrio - Węgry i dlatego podobne były obciążenia dla Austrii jak u Niemiec.

• Traktat pokojowy z Bułgarią - listopad 1919

• Traktat pokojowy z Węgrami - czerwiec 1920. na jesień 1919 roku zwyciężyła rewolucja, która pokonała rząd komunistyczny.

• Traktat pokojowy z Turcją - listopad 1919, który został złagodzony w lipcu 1922 roku. Rozpadło się wielkie imperium osmańskie (3 mln. km). Powstało małe państwo Tureckie.

• Inną podstawą ładu wersalskiego jest powołanie Ligi Narodów, do której na początku należały wyłącznie państwa zwycięskie, ale później się to zmieniło. LN regulowała spory i konflikty międzynarodowe. Funkcjonowanie LN było nieefektywne, z powodu konfliktów między Francją i Anglią, St. Zjednoczone wycofały się z LN (z konferencji Wersalskiej) co osłabiło system. Oskarżono prezydenta USA, że tworząc LN uwikłał się w wieczne konflikty w Europie i dlatego wycofały się z LN.

Opór Niemiecki jak i Związku Radzieckiego, który był przeciwnikiem LN i uważał, że jest to spisek, również osłabiał system.

W 1922 roku Związek Radziecki i Niemcy podpisały traktat Rapalla.

Proces destrukcji (stopniowego upadku) ładu wersalskiego rozpoczął się w 1925 roku i trwał do 1933 roku. W 1925 roku odbyła się konferencja w Locarno, w której uczestniczyły: Francja, W. Brytania, Włochy, Belgia, Niemcy a Polska i Czechosłowacja jako obserwatorzy. Ówczesny świat uznał wyniki konferencji jako fakt pozytywny. Państwa te podpisały traktat tzw. Pakt Reński, w którym Niemcy stwierdziły iż od tej pory dobrowolnie akceptują zapisy traktatu z 1919 roku, które akceptują zmianę granic Niemiec z Francją i Niemiec z Belgią. Niemcy zaakceptowały tylko zachodnie granice, nie zgodziły się na wschodnie granice. Po traktacie w Locarno powstało większe zaufanie dla Niemiec, Francja odzyskała spokój. W 1926 roku Niemcy uzyskały status wielkiego mocarstwa i wstąpiły do LN. Mocarstwa sojusznicze zniosły kontrolę rozbrojenia Niemiec. Zlikwidowano okupację Nadrenii - w pełni zaufano Niemcom.

1933 - 1939 - II okres upadku układu wersalskiego, kiedy do władzy doszedł Hitler. Niemcy hitlerowskie zaczęły dążyć do zbrojeń, rozpoczęły politykę obalenia ładu wersalskiego. Zachód trzymał się nadziei, że jeżeli będzie się łagodnie zachowywać wobec Niemiec, to zachowa się pokój tzn. z jednej strony agresja niemiecka, a z drugiej polityka ustępstw państw zachodnich wobec Niemiec tzw. polityka appeasement - u.

Gdy w 1938 Niemcy zaatakowały Austrię, zachód tylko protestował ale nic w tej sprawie nie zrobił, cały czas ustępowano Niemcom, państwa zachodnie uważały, że Hitler się uspokoi - pokój najważniejszy.

Porozumienie się dwóch totalitarnych mocarstw - Związku Radzieckiego i Niemiec Akt Libentrop - Mołotow - 23 sierpnia 1939 rok.

1939 - 1945

Okres przejściowy między dotychczasowym ładem Wersalskim a nowym ładem, który w wyniku wojny miał się narodzić (Jałtański).

Ujawniły się 3 agresje sowieckie:

• 17 wrzesień 1939 - Związek Radziecki wkroczył na wschodnie ziemie Polski i ogłosił włączenie tych terenów do siebie.

• Agresja na Finlandię - listopad 1939 - Finlandia poradziła sobie z wielką armią czerwoną - obroniła się. Wykreślono Związek Radziecki z LN.

• Od jesieni 1939 roku do czerwca 1940 Związek Sowiecki zlikwidował 3 państwa bałtyckie: Litwę, Łotwę, Estonię i włączył do swojego państwa.

Francja i Anglia wypowiedziały wojnę Niemcom (3 września 1939). Istotą była współpraca militarna francusko - brytyjska (traktatowe). Rzeczywiste zbliżanie się St. Zjednoczonych do Anglii (nieformalne).

Ukształtowanie się koalicji antyhitlerowskiej (1941):

• Wojna sowiecko - niemiecka - 21 czerwiec 1941

• Japonia zaatakowała Per Harbor na Hawajach - 7 grudzień 1941. Od tego czasu zaczęła się kształtować wielka koalicja.

Dwa traktaty:

• Sojuszniczy brytyjsko - sowiecki - maj 1941

• Między Związkiem Radzieckim a USA - grudzień 1942

Podstawą koalicji antyhitlerowskiej było podpisanie karty atlantyckiej przez Roosevelt i Churchill 15 sierpień 1941 roku, składającej się z 8 artykułów, które uznane zostały przez ZR za podstawę. Podpisanie 1 stycznia 1942 roku dokumentu „ Deklaracja Narodów Zjednoczonych” przez 26 państw, walczące z państwami osi, czyli: Włochami, Niemcami i Japonią.

Konferencje trzech głównych mocarstw koalicji antyhitlerowskiej spotkały się 3 razy:

• Listopad - grudzień 1943 w Teheranie (Roosevelt, Stalin, Churchill)

• Luty 1945 - konferencja Jałtańska - uchwalono na niej, że Niemcy mają być podzielone na 4 strefy okupacyjne (strefę amerykańską, brytyjską, sowiecką i francuską). Każdą strefę miało otrzymać jedno z mocarstw. Niemcy mają zapłacić ogromne odszkodowania. Zdecydowano, że powstanie organizacja, której głównym organem będzie Rada Bezpieczeństwa. Uznano, że Polska powinna uzyskać nabytki terytorialne na południu i zachodzie.

• Po wojnie spotkały się 3 te same mocarstwa w Poczdamie w 1945 roku pod Berlinem. Odbyło się trzecie spotkanie na szczycie (Truman, Churchill, Stalin). Postanowiono stworzyć wspólną Radę Ministrów Spraw Zagranicznych, która miała przygotować traktat dla Niemców (nie udało się) i przygotowanie traktatu z sojusznikami Niemiec (udało się). Uchwalono zasady polityki wobec Niemiec:

• Denazyfikacja (zlikwidowanie faszyzmu)

• Demilitaryzacja

• Decentralizacja

• Dekartelizacja (zlikwidowanie wielkich karteli)

• Demokratyzacja

W każdej strefie (4) rządzi państwo, w której ma kontrolę. Utworzono Sojuszniczą Radę Kontroli łączącą mocarstwa. Ustalono reparację, czyli odszkodowania dla zwycięzców. Stwierdzono, że w wyniku uchwał Jałtańskich wielkie mocarstwa cofają uznanie Rządowi w Londynie a uznać Rząd w Warszawie.

2003-11-16

INSTYTUCJONALIZACJA STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH - oznacza to, że w tym czasie ukształtowała się nowa struktura stosunków międzynarodowych. Nowa struktura stosunków międzynarodowych, która ukształtowała się w pierwszym dziesięcioleciu, polegała na tym że ukształtował się nowy ład międzynarodowy dwubiegunowy (wschód - zachód) między komunizmem a kapitalizmem.

1. Różnicowanie się interesów - rozbicie sojuszu

• I kryzys berliński (czerwiec 1947 - 4 maj 1949) - następowała zmiana układu i struktury stosunków międzynarodowych.

• Doktryna powstrzymywania komunizmu na świecie. Po II wojnie światowej - szybki wzrost znaczenia potęgi Związku Radzieckiego. Partie komunistyczne na zachodzie Europy wzrosły w siłę. Komuniści byli w rządzie.

• W 1946 roku Europa została podzielona „żelazną kurtyną”

• Plan Marshall a - ogłoszony przez amerykanów. Pierwsze reakcje były pozytywne.

• Odprężenie i dialog między dwoma systemami w latach 1955 - 1975 jest głównym kierunkiem rozwoju stosunków międzynarodowych

• Kryzys polityki odprężenia: erozja i upadek systemu komunistycznego

Przyczyny trwałości i upadku ładu dwubiegunowego stosunków międzynarodowych (wschód - zachód) Jałtańsko - Poczdamskiego:

TRWAŁOŚĆ:

1. Oba bloki miały jasno zdefiniowanego wroga, co zawsze jest najsilniejszym elementem spajającym oba bloki.

2. Oba bloki osiągnęły taka potęgę militarną, iż konflikt między nimi był zagrożeniem dla fizycznego istnienia świata (ukształtowała się równowaga strachu).

3. Integracja wewnątrz bloków była konieczna co zamrażało status quo (status istniejący), co dawało przywódcom obu bloków dużą swobodę w pilnowaniu porządku wewnętrznego bloku (była zwartość bloków).

4. Umiar ideologiczny w szerzeniu własnych wartości, ponieważ brak tego umiaru mógł doprowadzić do światowego konfliktu.

5. Istniały wyraźne reguły gry między blokowej. W świecie dwubiegunowym istniała pewna równowaga, ponieważ każde super mocarstwo (Stany Zjednoczone i Związek Radziecki) miało swoją równowagę i musiało się liczyć z ograniczeniami swojego działania.

UPADEK:

1. System komunistyczny (blok wschodni) przegrał rywalizację ekonomiczną z kapitalizmem (zachodem). System komunistyczny stawał się niewydolny.

2. System komunistyczny coraz gorzej zaspokajał potrzeby cywilizacyjne swoich społeczności (swoich społeczeństw). Pogłębił się kryzys władzy komunistycznej (społeczno - polityczny), polegający na braku efektywnej demokracji w życiu politycznym.

3. Wzrost z procesami odprężenia między blokami. Nasilał się proces wymiany ludzi, idei, informacji i upowszechniały się wzorce zachodu.

4. Powiązania gospodarcze bloku wschodniego stawały się bardziej mniej efektywne i mniej korzystne dla państw podporządkowanych.

Pierwsze koncepcje post (po) - zimnowojennego ładu międzynarodowego po zakończeniu zimnej wojny:

1. Rozpad systemu dwubiegunowego spowodował wielką dyskusję nad istotą i przyszłością globalnych stosunków międzynarodowych

2. Rozpad totalitarnego systemu komunistycznego spowodował wielką falę optymizmu co do przyszłości świata. Najgłośniejsza pod tym względem była praca amerykańskiego politologa, pochodzenia japońskiego Francis Fukuyama pt. „The End of the History (1989)”. Tezą było , że w skutek zwycięstwa tych wartości, które reprezentował zachód świat będzie teraz rozwijał się według wartości zwycięskiej (tzn. demokracja, gospodarka wolnorynkowa)

3. inną głośną wizję świata sformułował profesor amerykański Samuel Huntington, który opublikował w 1996 roku książkę pt. „Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu światowego” wydanie polskie. Huntington uważa, że po upadku zimnej wojny miejsce rywalizacji super mocarstw zajmie starcie (konflikt) cywilizacji. Najostrzejsze, najważniejsze i najgroźniejsze konflikty toczyć się będą nie między państwami, lecz między różnymi cywilizacjami. Walka między państwami należącymi do różnych cywilizacji grozi wielkim konfliktem światowym.

KONKLUZJA: Świat jaki wyłonił się po zimnej wojnie jest światem 7 lub 8 wielkich cywilizacji. Wspólne i odmienne cechy kulturowe określają interesy , wywołują antagonizmy i wpływają na tworzenie się związków państw. Najważniejsze kraje należą do rozmaitych krajów kulturowych (cywilizacyjnych). Lokalne konflikty grożące przekształceniem się w wojnę na szerszą skalę to te, które toczą między państwami lub grupami należącymi do różnych cywilizacji. Główne sprawy rozgrywające się na arenie międzynarodowej dotyczą różnic między cywilizacjami. Po długim okresie dominacji Zachodu zmienia się układ sił, wzrasta potęga cywilizacji nie zachodnich. Polityka globalna stała się wielobiegunowa i wielo cywilizacyjna.

USA jedynym super mocarstwem światowym. Główne problemy USA po zimnej wojnie.

Rola USA w polityce światowej w ciągu dwóch wieków miała zmienny charakter - obserwowaliśmy zarówno pełne zaangażowanie się USA w sprawy światowe jak i skłonność do wycofania się. Trwałe zaangażowanie się USA w sprawy globalne nastąpiło po 1945 roku, ponieważ przyjęły ciężar przywództwa świata zachodniego. Jednakże w tym czasie USA były tylko jednym z super mocarstw. Po zakończeniu zimnej wojny USA stały się jedynym super mocarstwem globalnym tzn. takim, które ma narodowe interesy w całym świecie i które ma zdolność do prowadzenia polityki w skali globalnej. Oznacza to, że mocarstwo to (USA) zostało obciążone szczególną odpowiedzialnością za pokój i bezpieczeństwo w skali globalnej . pojawiło się niebezpieczeństwo, iż mocarstwo to korzystając ze swej potęgi będzie (może) ulegać pokusie asymetrii, czyli dążenia do realizacji swoich interesów narodowych kosztem innych uczestników życia międzynarodowego.

2003-11-30

USA a stosunki transatlantyckie. Rola NATO

Stosunki transatlantyckie (stosunki między USA a Europą) należą do najważniejszych zagadnień współczesnych stosunków międzynarodowych. Europa jest priorytetowym regionem w polityce USA.

1. Głównym instrumentem polityki bezpieczeństwa USA w Europie pozostaje niezmiennie od 1949 roku sojusz północno-atlantycki, czyli NATO. W listopadzie 1991 roku została przyjęta nowa strategia NATO, która rozszerzyła rozumienie i zakres działania sojuszu. Uznano w nowej koncepcji, że od tej pory NATO musi:

1. przeciwdziałać nowym zagrożeniom bezpieczeństwa,

2. będzie aktywnie uczestniczył w rozwiązywaniu konfliktów etnicznych,

3. NATO może działać poza swoim obszarem działania (państw członkowskich)

W 1999 roku NATO użyło siły w wojnie z Jugosławią o Kosowo. W tym okresie NATO tworzyło w ok. 90% siły USA.

2. Element nowej strategii NATO - na rozszerzenie się traktatu północno-atlantyckiego, który uchwalono w kwietniu 1949 roku i liczył 12 państw (Stany Zjednoczone, Kanada, Francja, Wielka Brytania, Belgia, Holandia, Włochy, Islandia, Dania, Norwegia, Portugalia) + w 1952 roku do NATO przyjęto Grecję i Turcję. W 1955 roku przyjęto RFN, 1982 - Hiszpania, 1993 - proces rozszerzenia NATO, kiedy ogłoszono program: partnerstwo dla pokoju, była to propozycja dla państw środkowo-wschodniej Europy, żeby stopniowo zbliżały się do standardów NATO, aby później dołączyć do NATO.

W kwietniu 1999 roku na jubileuszowym spotkaniu w Waszyngtonie przyjęto jako pełnoprawnych członków Polskę, Czechy, Węgry (po 50 latach)

Kontrowersje w gronie NATO:

• Narasta nierównowaga potencjału militarnego wobec państw członkowskich między USA a Europą. USA przeznacza ok. 9 razy więcej na swoje zbrojenia niż np. Francja (USA ok. miliarda dolarów dziennie)

• Europejscy członkowie NATO na początku lat 90-tych podjęli decyzję, że będą budowane europejskie siły obronne, które będą częścią NATO

Wydarzenia z 11 września 2001 roku spowodowały duże zmiany:

• Prezydent USA - Bush - uznał w I orędziu, po tym wydarzeniu, że walka z terroryzmem jest sprawą najważniejszą, co oznaczało że w walce z terroryzmem będzie podlegała cała koncepcja polityczna. Po tym wydarzeniu, pierwszym efektem było to, że USA przystąpiły do szerzenia koalicji antyterrorystycznej lecz USA nie chce budować zbyt sformalizowanej koalicji.

• Październik 2001 rok USA uderzyły na Afganistan (w ramach walki z terroryzmem). Operacja ta pokazała wielką skuteczność i nowoczesność sił zbrojnych Amerykanów (w dziedzinie techniki zbrojnej).

• USA ogłosiły listę 12 państw, które są zagrożone terroryzmem lub są siedliskiem terroryzmu i ogłoszono 3 super złe państwa tzw. „oś zła”: Korea Północna, Irak, Iran.

Od 2002 roku wysuwają na czoło obalenie rządu w Iraku. Stany Zjednoczone liczyły, że będzie można utworzyć w Iraku pro zachodni demokratyczny rząd i dzięki temu nastąpi zmiana sytuacji geo...

• USA uzależni się od saudyjskiej ropy

• Zmniejszy się ogniwo terroryzmu

W 2002 roku rozpoczęły się przygotowania na uderzenie na Irak. Turcja odmówiła swoich terenów dla wojsk amerykańskich, nawet gdy USA zaproponowały 4 mld dolarów na odbudowę gospodarczą. Niemcy i Francja przeciwstawiają się polityce USA wobec Iraku.

8 listopada 2002 roku Rada Bezpieczeństwa jednomyślnie uchwaliła rezolucję w sprawie Iraku nr 1441, która wzywała Irak do udostępnienia swojego państwa inspektorom ONZ i groziła, że jeżeli Irak będzie się przeciwstawiał musi liczyć się z konsekwencjami.

W marcu 2003 roku USA rozpoczęły działania militarne w Iraku, powołując się na numer sprawy, ale bez upoważnienia Rady Bezpieczeństwa.

Inne różnice między USA a Europą w podejściu polityki międzynarodowej.

Ameryka była największym sojusznikiem Europy - wkład Ameryki w I i II wojnie światowej był ogromny. Po II wojnie światowej Stany Zjednoczone przyczyniły się do odbudowy Europy. Napięcia:

• Unilateralizm (jednostronność, samodzielność działania) USA i europejska tendencja do prawno międzynarodowych i wielostronnych uregulowań.

• Różnice między USA a Europą w podejściu do kontroli zbrojnej.

• Pod koniec marca 2001 roku USA wycofało się z protokołu Kioto. W 1997 roku podpisano porozumienie o ograniczeniu emisji gazów cieplarnianych. USA są odpowiedzialne za 36% światowej emisji gazów.

• Sprawa jeńców wojennych Alkaidy przetrzymywanych w bazie amerykańskiej Quanta Namo na Kubie.

• Różnica w sprawie kary śmierci. W USA istnieje a Europa dawno się z nią pożegnała.

• Rola religii w życiu państw. Europa jest bardziej świecka.

• W podejściu do posiadania broni. W Stanach Zjednoczonych nie ma przeciwieństw.

• Różnice w podejściu tym, że Europa bardziej analizuje problemy ludności palestyńskiej a USA bardziej słucha Izraela.

Polityka i rola mocarstw regionalnych we współczesnych stosunkach międzynarodowych.

Niemcy:

1. Odzyskanie suwerenności przez zjednoczone Niemcy - chronologia wydarzeń:

• 9 listopad 1989 rok - obalenie muru berlińskiego

• 30 sierpień 1990 rok - podpisanie traktatu między RFN a NRD tzw. wewnątrz niemiecki traktat zjednoczeniowy

• 12 wrzesień 1990 rok - podpisanie traktatu w Moskwie tzw. między państwami 2+4 (RFN, NRD + Związek Radziecki, USA, Wielka Brytania, Francja) o zgodzie zjednoczenia Niemiec

• 3 październik 1990 rok - weszły w życie oba traktaty (wewnątrz niemiecki traktat zjednoczeniowy i 2+4). Jest to dzień uważany za zjednoczenie Niemiec, a tak rzeczywiście było to włączenie NRD do RFN.

Okres 1945 - 1990 można rozbić na następujące podokresy:

1945 - 1949 - Niemcy podzielone na strefy okupacyjne (3 strefy zachodnie i wschodnia)

1949 - 1990 - Istniały 2 państwa niemieckie (RFN i NRD)

1949 - 1955 - w Niemczech Zachodnich (RFN) funkcjonował jeszcze status okupacyjny

1955 - 1990 - RFN powoli zaczęły nabierać suwerenności

W 1995 roku zniesiono status okupacyjny.

Ze strefy wschodniej (NRD) wycofano w końcu armię sowiecką, której próbowali się pozbyć przez parę lat.

Konsekwencja kontraktu 2+4 - na mocy tego traktatu na obszarze NRD (obszar Landów Wschodnich) nie mogą stacjonować wojska NATO.

2. Gospodarka - Niemcy światowym mocarstwem gospodarki. Niemcy należą do państw średniej wielkości, a pod względem potencjału gospodarczego to wielkie mocarstwo. Pod względem PKB Niemcy są na 3 miejscu w świecie. II miejsce zajmują w udziale w handlu światowym. Gospodarka niemiecka należy do najbardziej stabilnych. Stopa inflacji 0,7% i jest stopą najniższą. Pod wpływem wysokości płac bezpośrednich Niemcy zajmują IV miejsce. Czas pracy jest najkrótszy i wynosi 35h tygodniowo. W Niemczech są najwyższe koszty pracy. Potencjał gospodarczy Niemiec jest najwyższym czynnikiem pozycji Niemiec w stosunkach międzynarodowych.

3. Znaczenie potencjału militarnego Niemiec

Do 1990 roku istniała dysproporcja w potędze ekonomicznej RFN a znaczeniem politycznym, militarnym
Niemcy: „ekonomiczny olbrzym i militarny karzeł”. Po połączeniu Niemiec armia liczyła ok. 600tys żołnierzy. Obecnie tylko 330tys żołnierzy jest o ½ mniejsza niż tuż po połączeniu, ale jest niesłychanie zmodernizowana. Armia niemiecka może uczestniczyć w akcjach militarnych poza granicami kraju. W akcjach:

• Humanitarnych

• Zbrojnych

1999 - akcja w Jugosławii (bombardowanie Kosowa przez niemieckie samoloty), Niemcy: pozycja 4 państwa w eksporcie broni na świecie (lata 90-te)

4. Europa środkowo-wschodnia jako czynnik ekspansji Niemiec na wschód.

Niemcy zdecydowanie stały się głównym partnerem państw wschodnich. Głównym partnerem dla Niemiec stała się Polska. Niemcy pomagały Polsce w procesie przystąpienia do UE. Niemcy są głównym (największym) inwestorem w Europie środkowo-wschodniej (ok. 20%)

Pozycja Niemiec objawia się:

• Potencjał gospodarczy

• Zdrowe finanse

• Rosnący potencjał militarny

• Mocny udział w strukturach międzynarodowych

• Mocna pozycja na obszarach wschodnio-europejskich

Pozycja Chin w stosunkach międzynarodowych:

• Państwowość chińska trwa od ok. 5 000 lat

• W ostatnich 20-tu latach w Chinach realizowany jest z ogromnym sukcesem proces modernizacji Chin - 7-krotnie zwiększył się potencjał Chin

1. Tradycje chińskiej polityki zagranicznej

Podstawą tej polityki jest sinocentryzm (sino - w językach wschodnich Chiny). Chiny (do połowy XIX wieku) uważały, że są państwem „środka” tzn. największym mocarstwem. Wyłam z tej tradycji nastąpił w momencie, gdy Chiny otworzyły się na świat i zmuszone przez państwa zachodnie do utrzymywania stosunków międzynarodowych musiały się poddać hegemonii państw zachodnich.

1 październik 1949 - powstanie nowych Chin komunistycznych. Od tego momentu zaczęły nawiązywać do poprzedniej potęgi.

2. Ewolucje

W ponad ½ dziejach CHRL możemy wyróżnić 3 okresy:

1949 - 1958 - Chiny naśladowały model rozwoju Związku Radzieckiego (wewnątrz państwa). Na zewnątrz chciały się otworzyć na świat. Uznawały USA za głównego rywala. Uczestniczyły w wojnie koreańskiej.

1958 - 1978 - w latach 60-tych w Chinach miała miejsce „rewolucja kulturalna”. Była to awanturnicza próba zlikwidowania komunizmu (nowego modelu rozwoju). Poniżana wrogów, narodu i ludu. Konflikt między Chinami i związkiem Radzieckim, w którym Chiny nie uznały Lenina jako głównej postaci komunizmu. Chiny są centrum rewolucji komunistycznej - ta strategia oznaczała oparcie Chin na państwach.

1978 do dziś - ogłoszenie przez sekretarza Chin Deng Xiaopinge nowego programu 4 modernizacji:

• Rolnictwa

• Gospodarki

Chiny odzyskały w 1972 roku członkostwo w ONZ i Radzie Bezpieczeństwa. Chiny narzuciły światu, ż Tajwan trzeba izolować. Nastąpiło zbliżenie z USA i wzmocnienie pozycji ze Związkiem Radzieckim.

1989 - manifestacja - masakra studentów na placu „Niebiańskiego Spokoju”

Do dziś problem praw człowieka jest głównym problemem zbliżenia Chin do państw zachodnich. W latach 90-tych Chiny rozwijają się najszybciej na świecie, przyciągnęły ogromne inwestycje z zachodu. Firmy zagraniczne posiadają ogromny kapitał w Chinach, w których są najniższe koszty pracy. Chiny są w jednych organizacjach z Tajwanem, mimo że go nie uznają.

1991 - Chiny przystępują do Rady Współpracy Azji i Pacyfiku.

2003-12-14

Proces integracji europejskiej po II Wojnie Światowej. UE we współczesnych stosunkach międzynarodowych.

1. Projekty integracji Europy w latach międzywojennych (rozdział „Historie międzywojenne 1915 - 1945” str. 400-403 Wiesław Dobrzycki)

2. Idea europejska w latach II wojny światowej (patrz jak wyżej str. 620-624)

3. Proces integracji Europy Zachodniej w latach 1945 - 1957

1. Po II wojnie światowej nastąpił wielki rozwój procesów integracyjnych w Europie Zachodniej

• Uznano, iż integracja może być skutecznym sposobem zapobieżenia wielkim konfliktom

• Integracja może stworzyć warunki do przyśpieszenia procesu odbudowy zniszczeń wojennych

• Integracja może stworzyć barierę przed zagrożeniem komunistycznym

W pierwszych latach po wojnie szczególną popularność zdobyły koncepcje federalistyczne, które przewidywały stopniowe budowanie federacji europejskich poprzez budowę ponadnarodowych ... W tym czasie głośnym stało się wystąpienie Churchilla w Zurich-u, w którym Churchill zaproponował stworzenie Stanów Zjednoczonych Europy.

Powstały w Europie różne organizacje dotyczące jednoczenia Europy - głównie Europejska Unia Federalistów.

Politycy chadeccy (Robert Szuman, Konrad Adenauer, Alcide de Gasperi, ojcowie założyciele zintegrowanej Europy)

Maj 1948 - Kongres Europejski w Hadze. 19 państw (800 delegatów) - postulat Unii Europejskiej i Gospodarczej

2. Tworzenie w powojennej Europie struktur organizacyjnych spotkało się z poparciem USA . USA twierdziły, że nie może być połączenia w Europie, jeżeli same państwa europejskie nie chcą się połączyć.

5 czerwiec 1947 - Sekretarz Stanu USA ogłosił projekt pomocy Europie w odbudowie i łączeniu Europy (Plan Marshal a)

1948 - Organizacja Europejska Współpracy Gospodarczej, która została stworzona przez państwa europejskie w celu z skorzystania z Planu Marshal a

3. Zacieśnianie współpracy polityczno-militarnej Europy Zachodniej. Utworzenie Unii Zachodniej, która powstała na podstawie Traktatu Brukselskiego, podpisanego 5 marca 1948 przez 5 państw: Francję, W. Brytanię, Belgię, Holandię, Luksemburg. Istota: współdziałanie polityczne i militarne

4. Wielką rolę w procesie jednoczenia się Europy odegrała organizacja Rada Europy, która została utworzona 5 maja 1949 przez 9 państw (siedziba: Strasburg, organy: Komitet Ministrów Zgromadzenie Doradcze - obecnie Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy). Dzisiaj Rada Europy liczy 41 państw.

Istota działania: problemy szerzenia demokracji i przestrzegania praw człowieka.

5. W wyniku inicjatywy polityków francuskich Yeana Monneta i Roberta Shumana powołano 18 kwietnia 1951 roku Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (weszło 6 państw: RFN, Włochy, Belgia, Holandia, Luksemburg). Powołano ją na 50 lat a w 2002 roku rozwiązano ją.

6. W latach 50-tych podjęto również próby utworzenia Europejskiej Wspólnoty Obronnej oraz Europejskiej Wspólnoty Politycznej. Traktat EWO podpisało w maju 1952 roku 6 państw, tych samych co w EWWS. Ten traktat nie wszedł w życie ponieważ parlament francuski odrzucił ten traktat i w skutek tego zaprzestano prace związane z powołaniem tej drugiej wspólnoty

7. Przekształcenie Unii Zachodniej w Unię Zachodnio-Europejską, które odbyło się w 1954 roku na mocy traktatów paryskich, które postanowiły, że przekształca się istniejącą Unię Zachodnią poprzez włączenie nowych państw, czyli Włochy i RFN. Później przystępowały inne państwa. To zgrupowanie istnieje aż do dziś i jest instytucją wojskową. Dzisiaj nastąpiła jej rewilitaryzacja.

8. Niepowodzenia w tym procesie spowodowały, że przyśpieszono pracę nad przygotowaniem układu o integracji gospodarczej Europy. Decyzje w sprawie zintegrowania całej gospodarki podjęto 1 czerwca 1955 roku na konferencji w Messynie we Włoszech. W efekcie dwa lata później 25 marca 1957 roku, 6 państw tworzących Europejską Wspólnotę Węgla i Stali podpisały 2 traktaty:

• O utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG)

• O utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej, do którego nie przystąpiła Wielka Brytania

Traktat o EWG mówił o stworzeniu wspólnego rynku poprzez stopniowe wznoszenie barier celnych, przewidywano też iż zostanie ustanowiona wspólna bariera celna z innymi państwami. Przewidywał liberalizację ruchu osób, usług i kapitału.

Organami EWG uczyniono:

• Komisję

• Radę Ministrów

• Zgromadzenie (od 1962 roku nazwane Parlamentem Europejskim)

• Wielka Brytania nie przystąpiła do EWG, ale zainicjonowała utworzenie nowego ugrupowania: Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFA), które powstało 20 listopada 1959 roku i do niego weszły: Wielka Brytania, Austria, Dania, Norwegia, Szwajcaria, Szwecja, Portugalia, Finlandia.

2003-12-21

4. Problemy integracji europejskiej 1957 - 1991

1. Rozszerzenie wspólnot europejskich. W styczniu 1972 roku nastąpiło pierwsze rozszerzenie EWG: Dania, Irlandia, Wielka Brytania. Z Norwegią podpisano traktat o przystąpieniu do EWG, ale społeczeństwo sprzeciwiło się. Kolejne rozszerzenie: lata 80-te : w 1981rok przyjęto Grecję, w 1986 roku przyjęto Hiszpanię i Portugalię. W ten sposób EWG rozszerzona została do 12 państw.

2. Wielką rolę w procesie pogłębiania integracji europejskiej miało przyjęcie przez państwa 12-stki dokumentu pod nazwą „Jednolity akt europejski” 1 lipca 1986 roku. W tym dokumencie po raz pierwszy zapisano, że należy przystąpić do szybkiego pogłębiania integracji europejskiej poprzez utworzenie Unii Europejskiej. Jednym z głównych organów nowej organizacji będzie odgrywała Rada Europejska, która już istniała od 1974 roku - spotkania szefów państw i rządów.

3. Porozumienie z Schengen. 14 czerwca 1985 roku zawarto porozumienie między Francją, Niemcami i Krajami Beneluksu (5), w luksemburskim mieście Schengen o stopniowym znoszeniu kontroli na wspólnych granicach i wprowadzeniu wolnego przepływu osób.

Osobne porozumienie grupy z Schengen Islandią i Norwegią. Zasadnicze porozumienie grupy z Schengen dotyczyły:

• Zniesienia kontroli paszportowej wewnątrz ugrupowania

• Wzmocnienia kontroli na zewnątrz ugrupowania

• Wprowadzenie wspólnej polityki azylowej i wizowej

• Rozwój współpracy subregionalnej: Grupa Wyszachradzka, CEFTA, Trójkąt Weimarski, Inicjatywa Środkowo-Europejska, Rada Państw Morza Bałtyckiego, które powstały od ... do ... (Polska, Czechy, Słowacja, Węgry)

CEFTA (Środkowo-Europejskie Porozumienie o Wolnym Handlu) powstało w Krakowie i obejmuje kraje grupy Wyszachradzkiej, ale i Słowenia, Rumunia, Bułgaria. W 1990 - 1991 roku uformował się Trójkąt Weimarski: prezydenci Polski, Francji, Niemiec. Inicjatywa Środkowo-Europejska: współpraca między Austrią i Włochami a Europy Środkowo-Wschodniej i państwami bałkańskimi. W 1992 roku powstała Rada Państw Morza Bałtyckiego: Dania, Estonia, Finlandia, Łotwa, Niemcy, Rosja, Szwecja, Polska, Litwa, Norwegia (10 państw)

5. Unia Europejska - jej struktura i problemy

1. Powstanie Unii Europejskiej

Na spotkaniu Rady Europejskiej w Maastricht (Holandia) 9 - 10 grudnia 1991 roku podjęto decyzję o pogłębieniu procesu integracji europejskiej poprzez powołanie Unii Europejskiej. W wyniku tej decyzji 7 lutego 1992 roku, też w Maastricht podpisano traktat o Unii Europejskiej. Traktat ten stworzył nadbudowę nad zmodyfikowanymi wspólnotami europejskimi (3). Zmieniono nazwę EWG na Wspólnotę Europejską.

2. Trzy filary Unii Europejskiej

I FILAR Unii Europejskiej dotyczy działania zmodyfikowanych wspólnot europejskich, ale także mieszczą się problemy obywatelskie i związane z problemami człowieka. Traktat z Maastricht ustanowił wspólne obywatelstwo UE . obywatele Unii uzyskali swobodę mieszkania na całym obszarze wspólnoty i uzyskali prawa wyborcze w wyborach komunalnych w tym państwie członkowskim na terytorium, którego obecnie przebywają. Gwarantem praw obywatelskich jest Rzecznik Praw Obywatelskich. W Traktacie z Maastricht jest artykuł F, który mówi o zasadzie tożsamości, gwarantuje zachowanie własnej tradycji, obyczajów, kultury, religii itp.

II FILAR Unii Europejskiej dotyczy wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Główną instytucją jest Unia Zachodnioeuropejska, która ma się zajmować problematyką bezpieczeństwa i obrony.

III FILAR Unii Europejskiej dotyczy współpracy w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych (polityki azylowej, imigracyjnej, zwalczania narkomanii, współpracy sądowej i celnej, współpracy policji, zwalczaniu terroryzmu międzynarodowego i wymianie informacji tych dziedzin).

3. Podstawowe struktury Unii Europejskiej

Rada Europejska jest organem nadrzędnym w Unii Europejskiej. Jest najważniejszym ciałem politycznym w UE ze względu na to, że składa się z szefów rządu i przewodniczącego. Rada Europejska określa ogólne kierunki UE, wysuwa inicjatywy o charakterze instytucjonalnym i politycznym, konstytucyjnym i posiada uprawnienia do koordynacji działań UE.

Główne instytucje UE:

• Rada Unii Europejskiej stanowi główny organ ustawodawczy i decyzyjny UE. RUE składa się z przedstawicieli państw członkowskich szczebla ministerialnego upoważnionych do działania w imieniu swoich rządów. RUE występuje w 2 rolach:

• Organ wspólnot europejskich - podejmuje decyzje w wyniku głosowania większością kwalifikowaną

• Organ decyzyjny w sprawie II i III filaru. W tych sprawach RUE podejmuje decyzje jednogłośnie. W innych sprawach podejmuje się decyzje większością głosów.

• Komisja Europejska realizuje całą politykę wspólnot europejskich, zapewnia przestrzeganie traktatów. Składa się z 20 komisarzy zgłoszonych przez państwa członkowskie. Francja, Włochy, Wielka Brytania, Hiszpania, Niemcy posiada po 2 komisarzy. Pozostałe posiadają po 1 komisarzu.

• Parlament Europejski liczy obecnie 626 członków. Parlamentarzyści są wybierani w wyborach powszechnych i bezpośrednich. Najwięcej deputowanych zasiada z ramienia Niemiec (99), z Luxemburg a (6) - najmniej. Współdziała w opracowywaniu ustaw, które dotyczą UE, budżetu. Kontroluje wydatki wspólnotowe, sprawuje kontrolę nad Komisją Europejską.

• Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich - składa się z 15 sędziów i jego podstawowym zadaniem jest interpretacja kontraktów.

• Trybunał Obrachunkowy - składa się z 15 członków i jest odpowiedzialny za kontrolę realizacji budżetu Unii Europejskiej.

Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich i Trybunał Obrachunkowy są to instytucje kontrolne z siedzibą w Luxemburg - u.

Organami pomocniczymi UE to:

• Komitet Ekonomiczno - Społeczny - wyraża opinie polityki specjalnej i składa się z przedstawicieli, pracowników, pracodawców i różnych ludzi interesu.

• Komitet Regionów - powstał na mocy traktatu z Maastrich. Jest organem opiniodawczym w sprawach europejskich funduszy regionalnych, problemów transportowych, edukacyjnych.

• Do głównych dziedzin polityki wewnętrznej Unii Europejskiej zaliczmy:

• Politykę regionalną i strukturalną (euro regiony)

• Wspólna polityka rolna

• Wspólna polityka walutowa

• Politykę przemysłową i badawczo-rozwojową

• Wspólną politykę transportową

• Wspólną politykę ochrony środowiska

• Wspólną politykę społeczną

2004-01-04

6. Główne problemy Unii Europejskiej po traktacie z Maastrich

1. Rozszerzenie UE - w 1994 roku do UE przyjęto kolejną grupę państw: Austrię, Finlandię, Szwecję. Norwegię przyjęto, lecz społeczeństwo wyraziło wotum nieufności wobec tej sprawy.

W czerwcu 1993 roku Rada Europejska podczas szczytu w Kopenhadze podjęła decyzję, że państwa z byłego państwa wschodniego mogą stać się członkami UE.

Warunki do spełnienia:

• Funkcjonowanie demokracji

• Ustanowienie rządów prawa

• Funkcjonowanie gospodarki rynkowej

Od 1999 roku toczyły się negocjacje nad przyjęciem do UE 12-stu państw (Czechy, Cypr, Estonia, Polska, Słowenia, Węgry oraz Bułgaria, Litwa, Łotwa, Malta, Rumunia, Słowacja)

13 grudnia 2003 roku ostatecznie zatwierdzono do UE 10 państw (bez Bułgarii i Rumunii)

16 kwietnia 2003 roku w Atenach nastąpiło podpisanie traktatu akcesyjnego.

Z dniem 1.01.1999 roku wprowadzono euro jako bezgotówkowy środek płatniczy, a 1.01.2002 roku euro wprowadzono do powszechnego obiegu.

2. Postanowienia traktatu z Nicei - w Nicei na południu Francji w dniach 7 - 11 grudnia 2000 roku obradowała Rada Europejska, gdzie przyjęto Traktat nicejski, który został ostatecznie podpisany 26 lutego 2001 roku.

W Nicei znowelizowano traktat o UE i przygotowano protokół w sprawie poszerzenia UE. Przyjęto także Europejską Kartę Społeczną. Problemem najważniejszym była sprawa głosów ważonych i podejmowania decyzji w Radzie Unii Europejskiej.

Podział głosów ważonych w Radzie Unii Europejskiej zapisany w Traktacie Nicejskim jest następujący: Francja , Niemcy, W. Brytania i Włochy po 29 głosów; Hiszpania i Polska po 27 głosów; Rumunia - 14 głosów; Holandia - 13 głosów; Grecja, Czechy, Belgia, Węgry, Portugalia po 12 głosów; Szwecja, Bułgaria, Austria po 10 głosów; Słowacja, Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa po 7 głosów; Łotwa, Słowenia, Estonia, Cypr, Luxemburg po 4 głosy; Malta - 3 głosy.

Przy liczbie 27 państw członkowskich UE decyzja podjęta większością kwalifikowaną musi uzyskać co najmniej 250 głosów.

Większość państw (15) zakwestionuje obecny sposób podejmowania decyzji w Radzie Europejskiej zapisany w Traktacie Nicejskim.

Projekt Konstytucji Europejskiej proponuje, aby odejść od sposobu podejmowania decyzji z Traktatu Nicejskiego i zastąpić ten system inną metodą, która będzie brała pod uwagę przede wszystkim liczbę ludności. Powodowałoby to, że uprzywilejowanymi państwami będą te z największą liczbą ludności (Niemcy i Francja). Z tym nie zgadza się Polska i Hiszpania.

Innymi kontrowersyjnymi problemami są preambuły, czyli propozycja aby w preambule było odwołanie do wartości chrześcijańskiej oraz problem przyszłości sił zbrojnych, czyli polityki obronnej UE.

Regionalne konflikty międzynarodowe we współczesnych stosunkach międzynarodowych

• Konflikt blisko-wschodni (Palestyński), który jest najstarszym konfliktem

• Konflikt w Afryce (Rwanda i Burundi)

• Konflikt karaibski (Ameryki Łacińskiej)

KONFLIKT BLISKO-WSCHODNI

1. Geneza konfliktu - str. 291 -292 oraz 534 - 536 jego książka

2. Powstanie państwa Izrael - 29 listopada 1947 roku Zgromadzenie Ogólne ONZ podjęło rezolucję o podziale Palestyny i stworzeniu 2 państw: Żydowskiego i Arabskiego (56% obszaru Palestyny miały otrzymać państwa żydowskie a resztę państwa arabskie). Jerozolima miała pozostawać pod nadzorem międzynarodowym, lecz nie została do tej pory zrealizowana, ponieważ w szczególności protestowali Arabowie.

14 maja 1948 roku Żydowska Rada Narodowa proklamowała powstanie Niepodległego Państwa Izrael. Pierwszym prezydentem Izraela był Weizmach a premierem D. Bengurion. Istnienia tego państwa nie uznali Arabowie.

3. Cztery wojny Arabsko - Izraelskie i ich konsekwencje.

I WOJNA 1948 - 1949 - 15 maja 1948 roku wojska państw arabskich (Egiptu, Libanu, Syrii, Transjordanii i Arabii Saudyjskiej) zaatakowały Izrael.

Po początkowych sukcesach wojsk arabskich od lipca 1948 roku do ataku przeszedł Izrael. W wyniku tej wojny Izrael powiększył swoje terytorium o ok. 7 tys.
.

II WOJNA - 1956 rok była to wojna Sueska

III WOJNA sześciodniowa doczytać

IV WOJNA - 6 października 1973 roku

Główne porozumienia pokojowe- na następnych zajęciach

1 z 23

---