„ZADANIA LOGOPEDII”
LOGOPEDIA jest nauką o kształtowaniu prawidłowej mowy, o nauczaniu wad mowy i o nauczaniu mowy, w przypadku jej braku lub utraty.
Zadania logopedii dzielimy na:
1.kształtowanie prawidłowej mowy i doskonalenie mowy już ukształtowanej
2.usuwanie wad mowy, usuwanie zaburzeń głosu, usuwanie trudności w czytaniu i pisaniu, a także nauczanie mowy i rozumienie jej w przypadku jej braku lub utraty.
Wadą wymowy nazywamy odchylenie od normy językowej spowodowane zmianami w budowie lub funkcjonowaniu mechanizmu mowy, normą jest mowa tej grupy społecznej do której ta osoba należy.
Głównymi „przykazaniami logopedycznymi” są:
1. Prawidłowe kształtowanie mowy jest fundamentem wychowania człowieka.
Narządy mowy kształtują się i zaczynają funkcjonować już w życiu płodowym, dlatego ważne jest aby matka nie piła, nie paliła, unikała promieni roentgenowskich.
2. Wypowiedzi otoczenia powinny być dźwiękowo poprawne, w stosunku do dziecka mówi się wolno, wyraźnie i poprawnie.
Nie zaleca się uczenia dziecka języka obcego przed upływem 4-5 lat.
3. Reakcje dziecka na mowę dorosłych i na aktywność uczuciową dorosłych w początkowym okresie maja charakter ruchowy. Jeżeli nanoszą czułości, kontakt, brak wokalizacji należy zachować czynność, bo może to wskazywać wadę słuchu.
4. Jeżeli dziecko do 6m-ca, nie dłużej, jest mało ruchliwe, należy starać się pobudzać jego ruchomość zabawową. W początkowym okresie życia , rozwój sprawności ruchowej wpływa na rozwój mowy.
5. Budowa narządów mowy wymaga dokładnej kontroli, wszelkie rozszczepy, zniekształcenia szczęk bezwzględnie należy leczyć.
6. Nie słuchamy , że dziecko leworęczne będzie gorzej mówiło. Do 3-7 r. ż. w ogóle nie ingerujemy w stronność.
7. Dorośli powinni słuchać mowy dziecka z uwagą, powinni podtrzymywać gaworzenie dziecka. Najlepszą techniką są pytania i odpowiedzi.
8. Mówimy do dziecka zawsze poprawnie.
9. Obserwujemy osłabiony składnik mowy, czyli troszczymy się o to, by dziecko przyswajało język.
Najlepszą techniką jest przyswajanie nazw ubioru, ulubionej części ciała, dawanie poleceń, czekanie na wykonanie, prowokowanie do powtórzeń.
10. Akceptujemy dziecko takie jakie jest (myli końcówki, nie poprawnie mówi), dajemy wzorzec, nie każemy powtarzać.
11. Swoista mowa dziecięca jest normą. Troszcząc się o mowę dziecka należy: rozmawiać, odpowiadać, czytać.
12. Wszystkie wady trzeba leczyć.
Mową nazywamy zespół czynności jakie przy udziale języka wykazuje człowiek, poznając rzeczywistość i przekazując je interpretację innym uczestnikom życia społecznego.
Inaczej mowa to zachowanie językowe:
-w mowie zewnętrznej to tekst pomyślany;
-w mowie zewnętrznej to komunikacja językowa.
Zaburzenia rozwoju mowy i wady wymowy:
Wady wymowy ( dystalia, zaburzenia wymowy, zaburzenia artykulacji, nieprawidłowe realizacje fonemów). Jest to termin stosowany do określenia wadliwych realizacji fonemów, odbiegających od ustalonej przez tradycję normy; używa się tego pojęcia, gdy zaburzona jest dźwiękowa strona języka. Wady wymowy mogą przejawiać się zniekształceniem głosek (dyslalia), zastępowaniem głosek (paralalia).
Zaburzenia rozwoju mowy-zaburzenia rozwoju sprawności językowych to rozmaite zaburzenia zachowania u dzieci w okresie kształtowania i rozwoju mowy.
Pochodzenie zaburzeń mowy:
1. Egzogenne - przyczyny pochodzenia z zewnątrz
np.: -czynniki społeczne
-wirusy
-bakterie
2. Endogenne - przyczynami są deficyty strukturalne i psychoneurologiczne
a)dysglosja - zniekształcenie dźwięków mowy lub niemożność ich wytwarzania na skutek nieprawidłowej budowy narządów mowy bądź obniżenia słyszalności
b)afazja-częściowa lub całkowita utrata znajomości języka bądź jego rozumienie na skutek uszkodzenia struktur korowych
c)dyslalia - opóźnienie w przyswajaniu sobie języka, przyczyna to uszkodzenie struktur korowych.
d)dyzartria - zniekształcenie dźwięków mowy lub niemożność ich wytwarzania, przyczyną jest uszkodzenie ośrodków i dróg unerwiających narządy mowy (artykulacyjne, fonemy, oddechowe)
e)digofazja, dyslogia - niedokształcenie mowy na skutek upośledzenia umysłowego
f)jąkanie - zaburzenia płynności mowy ( rytmu i tempa, przejawiające się skurczom
mm. artykulacyjnych, oddechowych, fonacyjnych)
g)logoneurozy - (nerwice mowy) mutyzm, afonia, całkowity brak mowy lub zaburzenia tempa mowy, modulacji, siły wysokości głosu
h)schizofazja - wynika z zaburzeń psychicznych
i)dysfrazja - wywołana zaburzeniami osobowości
Kierowanie rozwojem mowy dziecka
Rozwój mowy trwa kilka lat i w jego przebiegu wyodrębnia się okresy rozwoju dziecka:
0-1 r.ż. - okres melodii
1-2 r.ż. - okres wyrazów
2-3 r.ż. - okres zdania
3-7 r.ż. - okres swoistej mowy dziecka
Rozwój mowy zależy od ogólnego rozwoju psychofizycznego dziecka, od jego właściwości psychicznych i fizycznych, a także od czynników zewnętrznych. Proces nabywania zdolności językowych jest ściśle związany z rozwojem procesów orientacyjno-poznawczych i emocjonalno-motywacyjnych, oraz wykonawczych. Czynności te służą regulacji stosunków człowieka z otoczeniem. Kształtowanie i rozwój mowy zależy więc od rozwoju emocjonalnego. Zaburzenia z któregokolwiek z wymienionych procesów może prowadzić do zaburzeń rozwoju mowy. W zasadzie prawie każde zaburzenie rozwoju psychoruchowego może opóźniać moment pojawienia się pierwszych słów, zdań, może wpływać na rozwój zasobu leksykalnego, artykulacji czy przyswajania sobie przez dziecko reguł gramatycznych.
Większość dzieci z określonymi deficytami rozwojowymi tj. z nieprawidłowo rozwijającymi się lub uszkodzonym ośrodkowym układem nerwowym, niedosłyszących lub głuchych, opóźnionych lub upośledzonych umysłowo, z zaburzeniami rozwoju emocjonalnego i społecznego czy z rozległymi zaburzeniami rozwojowymi - wykazuje różne formy zaburzeń rozwoju mowy.
Postępowanie terapeutyczne:
Terapię zaburzeń wymowy można prowadzić indywidualnie lub zespołowo, w zależności od rodzaju i stopnia nasilenia zaburzeń
Ćwiczenia obejmują:
-pracę nad bogaceniem słownika dziecka (biernego i czynnego)
-pracę nad stymulacją świadomości językowej, m.in. kształceniem form gramatycznych
-pracę nad korygowaniem wymowy ( zaburzeń artykulacyjnych)
Cała terapia składa się z dwóch zasadniczych etapów:
1.wywołanie prawidłowego wzorca artykulacyjnego danej głoski
2.utrwalenie tego wzorca w ciągu mownym
Metodyka ćwiczeń logopedycznych w nauczaniu prawidłowej artykulacji uwzględnia pewien ustalony sposób postępowania, który trzeba zachować. Obejmuje ona:
-ćwiczenia usprawniające motorykę narządów mowy (języka, warg, podniebienia, żuchwy)
-ćwiczenia słuchowe w zróżnicowaniu poprawnego i zaburzonego brzmienia
-ćwiczenia polegające na ustawieniu narządów mowy dla uzyskania prawidłowego brzmienia (przy pomocy mechaniczne, np.: szpatułką, sonda, palcem)
-ćwiczenia wykonywane pod kontrolą wzrokową (lustro) kinestetyczną (dotykiem) i słuchową
-ćwiczenia usprawniające wymowę wyćwiczonych głosek w izolacji, w sylabie, w wyrazie, w zdaniu, w mowie potocznej
-psychoterapie przy zaburzonej osobowości (relaks, trening autogenny)
-ścisła współpraca z domem i innymi nauczycielami
W ćwiczeniach należy uwzględnić zasadę stopniowania trudności w doborze jakości, ilości głosek i tekstów do ćwiczeń oraz zasadę poglądowości (dobór interesujących dla dziecka pomocy dydaktycznych)
Bibliografia:
-„Szkice logopedyczne” - J.T. Kania
-„Logopedia” -J. Styczek
-„Minimum logopedyczne nauczyciela” - G. Demel