28.10. 2008

TEORIA KRYMINOLOGII OPARTA NA KONFLIKCIE SPOŁECZNYM- NURT ANTYNATURALISTYCZNY

Przed 1950r. dominowały w socjologii ogólnej koncepcje wyrosłe na gruncie funkcjonalizmu społecznego.

Społeczeństwo opiera się na umowie społecznej- koncepcja pozytywistyczna (Spencer).

Wszystkie części muszą być dopasowane. Dysfunkcjonalność to patologia społeczna. Były też inne koncepcje- marksizm (absolutna sprzeczność interesów pomiędzy klasami).

W zach. Psychologicznych- koncepcje konsensualne.

Po 1950r. teorie konfliktowe naznaczają konflikty pomiędzy warstwami. Kontrowersje pomiędzy konsensualnymi a konfliktami dotyczą pytań o naturę ładu społecznego. Mają przeniesione na politykę : wewnętrzną, karną, koncepcje pracy socjalnej, pomocy. W tych dylematach chodzi o naturę zjawisk społecznych, naturę i funkcje jakie odgrywa prawo. Rola prawa będzie bardziej lub mniej znacząca.

Istota teorii konfliktu → ustosunkowali się do wcześniejszych teorii→ naznaczenia społecznego ( źródła dewiacji upatrywała w reakcjach społecznych- Becker- przestępstwo- cos co ludzie tak nazwali). Teoria naznaczenia społecznego podkreślała źródła społeczne→ obwinia się niektóre warstwy społeczne za przestępstwa. Zwolennicy teorii konfliktu podkreślali dużą rolę tej teorii, ale twierdzili, że zatrzymała się ona w pół drogi. Naznaczenie społecznie słusznie koncentruje się na procesach reakcji społecznej, społecznej widowni, która dokonuje ocen innych ludzi, ale kierunek naznaczenia społecznego ograniczał zainteresowania do psychospołecznych (to co się dzieje między ludźmi w reakcjach) i mikrospołecznych (małe grupy np.; rodzina). Nie bierze pod uwagę głębszych uwarunkowań makrospołecznych ( w sferze wielkiej polityki, ekonomii), rozgrywa się w skutkach.

Przestępczość w całości może być uwarunkowana MAKROSTRUKTURALNYMI PROCESAMI→ na tym koncentruje się teoria konfliktu- to one dopiero docierają do mikrostruktur. To społeczne źródła także przebiegu procesu stygmatyzacji.

Nurt naznaczenia społecznego nie zdawał sobie sprawy z dystrybucji zjawisk dewiacyjnych w społeczeństwie. Dlaczego w pewnych warstwach społecznych jest więcej przestępczości a w innych mniej ( warstwy niższe -wzrost przestępczości przeciętnej)- niektóre grupy etniczne (czarni w USA, migranci). Mamy nierównomierną dystrybucję → odpowiedź na pytania o źródła przestępczości. Kryminologowie teorii konfliktowych za najważniejsze uznali wyjaśnienie→ nierównomiernej dystrybucji , szczególnie jej koncentracji w obrębie warstw niższych.

Źródła nierównej dystrybucji ( zróżnicowanej kryminalizacji) tkwią w tym, że procesy naznaczenia w makroskali są wyznaczone przez zjawiska konfliktu społecznego. Wynika to z tego , że procesy tworzenia i egzaminowania prawa karnego związane są immanentnie z instytucją władzy i nierównym do niej dostępie. Mają przewagę w parlamentach- ustanawiają takie przepisy, aby społeczeństwo funkcjonowało, ale korzystnie dla siebie.

W OBRĘBIE TEJ TEORII MOŻNA WYRÓZNIĆ 2 NURTY;

1. KRYMINOLOGIA KONFLOKTOWA

2. KRYMINOLOGIA RADYKALNA (KRYTYCZNA)

Założenia analizy kryminologii konfliktowej przedstawiał Thomas Bernard według niego kryminologia konfliktowa opiera się na założeniu, iż warunki w jakich żyją jednostki decydują o ich interesach i kształtują ich systemy wartości. Współczesne społeczeństwa posiadają pod tym względem skomplikowaną strukturę składającą się z grup o różnorodnych warunkach życiowych.

Zachowania ludzi są na ogół zgodne z wyznaczonymi przez nich wartościami. Prawo tworzy się w procesie konfliktu miedzy grupami. Poszczególne ustawy wyrażają kombinacje i wartości interesów wielu grup. W parlamencie są przedstawiciele większości i mniejszościowe interesy muszą być uwzględniane. Grupa, która jest najniżej jest reprezentowana w ciałach ustawodawczych, w najniższym stopniu narusza prawo. Im wyższa pozycja jednostki tym trudniejsze poddanie organom oficjalnej kontroli społecznej.

( różnica w potraktowaniu posła na autostradzie i pijanego chłopa na rowerze)

Nasilenie przestępczości jest odwrotnie proporcjonalne do ekonomicznej i politycznej pozycji grupy. Jest to niezależne od biologicznych i społecznych czynników, które też mają wpływ na przestępczość.

Bernard- koncepcje konfliktu wyjaśniają problem dystrybucji, nasilenia przestępczości w rożnych grupach społecznych i fakt przestępczości ujawnionej w niższych warstwach społecznych- SOCJOLOGIZM- opis jakie rozmiary otrzymują zjawiska przestępcze, jak dzielą się pod względem rodzaju.

Zjawiska przestępczości przybierają różne postacie, ale nie mogą być usunięte. Jeśli przestępczość występuje a jej źródła występują w nierównym podziale, dostępie do władzy- to konsensualne społeczeństwo jest nonsensem. Zadaniem kryminologii jest opis procesów a nie „zbawienie” społeczeństwa. Patologia jest w każdym społeczeństwie i tego faktu nie da się zmienić.

Brak wiary w możliwość zmiany różni kryminologię konfliktową od radykalnej- głębokie zmiany makrostrukturalne tym zajmuje się kryminologia radykalna.

2. KRYMINOLOGIA RADYKALNA (KRYTYCZNA)-

THOMAS BERNARD

Przełom lat 60/70 Europa Zachodnia i USA- łączy się z rewolta młodzieżową- 1968r. protest studentów Harwardu przeciw wojnie wietnamskiej. Oskarżenie społeczeństwa ojców przez młodzież (nawiązywali do Mao Tse Thunga, egzystencjalistów).

Najbardziej wpływowym kryminologiem był HERBERT MARCUSE:

• nawiązywał do psychoanalizy

• elementy sięgające do źródła

• „Eros i rewolucje” wolna miłość , swoboda

Punkt wyjścia w kryminologii radykalnej jest taki sam jak w konfliktowej- w społeczeństwie nie istnieje konsensus co do postaw wartości i interesów poszczególnych grup społecznych.

Istnieje konflikt, społeczeństwo podzielone na klasy, warstwy, których członkowie mają zbliżone , podobne wartości.

Klasa to ci co posiadają środki produkcji (właściciele, pracodawcy) a 2 klasa to ci zatrudnienie w produkcji. Miedzy nimi istnieje nieprzezwyciężony konflikt.

Prawo karne stanowi instrument wykorzystywany przez klasy do utrzymania swojej pozycji społecznej.

Jako przestępstwa definiowane są takie zachowania gdzie członkowie klasy pracującej wiktymizują (robią ofiary) z przedstawicieli innych klas czy też własnych. Robi się takie prawo by ją zniszczyć. Tą przestępczością zajmują się policjanci, sądy. Cały system kontroli skierowany jest na przedstawicieli niższych warstw.

Zachowania karane- to pospolite przestępstwa kryminalne.

Nie są w ten sposób zdefiniowane zachowania dla klas panujących, których ofiarami są klasy pracujące, chociaż ich szkodliwość jest o wiele większa. Dyskryminacje grup, warstw, narodowości ( lata 60, walki o prawa murzynów w Ameryce, Martin Luter King), walki o prawa płci. Problem eksploatacji dóbr pewnych narodowości np.; dóbr krajów Trzeciego Świata. Czyny godzące w konsumpcje i środowisko naturalne- eksploatacja środowiska.

Na tym czerpią korzyści warstwy panujące a cierpią niższe. Te czyny nie są uznane za przestępstwo, albo nie ma kogo obwinić personalnie , nie są ścigane lub są ściągane selektywnie. Zadaniem kryminologii radykalnej jest obalenie czynów w procesie legislacyjnym. Nie ta się powstrzymać tych czynów, kiedy są dokonywane trzeba mieć wpływ na proces stanowienia prawa. Aby organizacje międzynarodowe umieszczały w KK tego typu zjawiska.

Kryminologia radykalna zdaje sobie sprawę, że jednym skutecznym sposobem rozwiązywania problemów w społeczeństwach przemysłowych jest budowa nowych form społecznych o charakterze socjalistycznym. Będzie dochodzić do likwidacji prawa ( jak zakładał Marks). Zlikwidowany zostanie represyjny charakter kontroli społecznej.

Kryminologia radykalna krytykuje koncepcje pozytywist. Przyjmującej technokratyczną kontrolę- korekcjonizm klasy średniej. Zasymilowanie jednostek społecznych, włączenie się członków klasy pracującej do struktury klasy rządzącej.

Była przeciwko idei resocjalizacji, warunkowym zwolnieniom, bo uważała ,że klasa niższa jest dyskryminowana. Sędzia decyduje ile ma odbywać kary. Jak ktoś popełnił to samo przestępstwo- bogatsi odsiadują krótsze wyroki, biedniejsi -dłuższe, bo są bardziej zdemoralizowani, potrzebują naprawy. A było to wtórne skierowanie przeciw warstwom niższym.

MIELS CHRISTIE- NURT ABOLICJONISTYCZNY

Nie nawiązuje do Marksizmu domaga się likwidacji prawa karnego jako instrumentu kontroli społecznej. Postuluje nowe rozwiązania, dochodzi do nich przez analizę historii prawa karnego. Jak w procesie historycznym tworzone było prawo europejskie. Operuje pojęciem konflikt jako własność. Przestępstwo jest szczególną formą konfliktu. Kiedyś konflikt był własnością wszystkich ludzi, ci ludzie byli właścicielami tych konfliktów.

Ofiara- sprawca do nich należało rozwiązywanie konfliktu- zadość uczynienie. Nie było instytucji zewnętrznych ponad wspólnotę, które się mieszały do tych konfliktów.

Kiedy upadła wspólnota pierwotna konflikty zostały zawłaszczone przez państwo, które formy prawa (kodeks Hammurabiego, prawo Rzymskie) spory rozstrzyga się na miejscu, ale przenosi się do odległych sądów. Sędziowie nie znają ofiary i przestępcy, kierują się zasada sprawiedliwości.

Christie- to co uważane jest za postęp- prawo, sądy- odejście od „zemsty rodowej” uważa, za zjawisko negatywne. Na skutek wykradzenia tych konfliktów państwo zaczęło stosować presje. Są konsekwencje uboczne, nie pozytywne, nie dają satysfakcji ofierze.

Głosił hasło oddania konfliktu zainteresowanym stronom, ofiara i sprawca mają uczestniczyć w procesie wyrównywania krzywd. Takie przekształcenie procesu sprawia, że będzie bardziej konsensualny, na zasadzie mediacji, naprawiania szkody a nie przymusu i represji. Zrodził się NURT SPRAWIEDLIWOŚCI NAPRAWCZEJ. ( 3; sprawca, ofiara, społeczeństwo).

Jeśli sprawca znany- ma zadośćuczynić, jeśli nie znany ma obowiązek wobec społeczeństwa (grzywna, prace).

Sprawca ma ponieść konsekwencje tego co uczynił, ale w taki sposób, który on akceptuje i przyniesie satysfakcję ofierze. ( samo wsadzenie dla więzienia nic dla ofiary nie uczyni).

Rozwiązywanie konfliktów ma prowadzić do przywrócenia równowagi społecznej a nie eskalacji przez represje i społecznego odtrącenia sprawcy.

---