FUNKCJE NORMOWANIA - planistyczna , kosztorysowa, organizacyjna.

ZASADY NORMOWANIA - 1)zas. stosowania badań i doświadczeń,2)zas. normowania pracy,3)zas. kontroli,4)zas. ekonomizacji zadań, 5)optymalizacji działań, 6)podziału pracy, 7)koncentracji, 8)harmonizacji, 9)równomierności i rytmiczności pracy, 10)stosowania rezerw, 11)intensyfikacji pracy, 12)operatywności działania, 13)oszczędzania, 14)ładu materialnego, 15)wydajności indywidualnej i zbiorowej,

ETAPY PROWADZENIA BADAŃ PRACY :

- wybór przedmiotu badań, - rejestracja stanu dotychczasowego, - analiza i krytyczna ocena tego stanu, - opracowanie wersji ulepszonej,

- wprowadzenie tej wersji, - spr. efektu, - ewentualne dalsze poprawki,- utrzymanie wersji ulepszonej, przeprowadzenie normowania.

DEF. NORMY PRACY - są miernikiem nakładów pracy niezbędnych dla wykonania określonego zadania , ustalonym dla celów organizowania i planowania procesów pracy na stanowiskach pracy oraz wyznaczania wszelkich zadań roboczych , a zwłaszcza opłacanych w bodźcowych formach płac .

FUNKCJE NORM PRACY - organizacyjna , motywacyjna , planistyczno-rozliczeniowa ,

FUNKCJA ORGANIZACYJNA - charakteryzuje się wzorowaniem na efektywnej technologii stosowanej w kraju i zagranicą , wykorzystaniem doświadczeń racjonalizatorskich , stosowaniem właściwej organizacji procesu , wprowadzaniem tych postępowych usprawnień do normowanego procesu wyznaczania norm pracy .

FUNKCJA MOTYWACYJNA - rozpatruje związki norm pracy z ustaleniem cen jednostkowych robocizny przy stosowaniu akordowych form wynagradzania oraz kryteriów premiowania za osiągnięcia i przekroczenia norm pracy . Warunek spełnienia tej funkcji - zbliżenie wykonalności do 100% i ustalenie wymagań jakościowych.

FUNKCJA PLANISTYCZNO-ROZLICZENIOWA - w jej zakres wchodzi : a) planowanie wielkości produkcji przy zadanym zatrudnieniu , b) planowanie zatrudnienia przy danej wielkości produkcji , c) planowanie osobowego funduszu płac, d) plan. uzasadnionego poziomu kosztów robocizny przy ustalaniu cen , e) dokonywanie ocen poziomu wydajności pracy ,

NORMY PRACY MOGĄ BYĆ WYRAŻONE JAKO :

• normy pracochłonności, określające nakłady pracy w rbh , niezbędne do wykonania jednostki zadania ,

• normy wydajności , określające przeciętną liczbę jednostek zadania wykonywaną przez określoną jednostkę produkcyjną w przeciętnej jednostce czasu ,

• normy obsługi , określające liczbę stanowisk pracy ( maszyn) , które powinien obsłużyć jeden pracownik lub określony zespół pracowników ,

• normy obsady , określające liczebność i kwalifikację zespołu pracowników realizujących lub nadzorujących proces produkcyjny przebiegający na danym stanowisku pracy ,

ZASADNICZE ZNACZENIE MAJĄ :

• normy pracochłonności N_P wyrażone w rbh , na jednostkę produkcji ,

N_P=
[ rbh/jedn. prod. ]

• normy czasu N_C , wyrażonej w jednostkach czasu na jednostkę produkcji , dla pracy zespołowej:

N_C =

gdzie : m - liczba członków zespołu ,

gdy m=1 , to N_C = N_P ,

• normy czasu pracy maszyny N_m , wyrażonej w maszynogodzinach na jednostkę produkcji ,

Pozostałe formy norm pracy wyznaczane są w oparciu o normy czasu pracy. Norma wydajności pracy N_w jest odwrotnością normy czasu N_c .

N_w=

( jednostki produkcji na jednostkę czasu)

• zmianowa norma wydajności wydajność godzinową należy pomnożyć przez liczbę godzin pracy w ciągu zmiany ( 8 godz. ) ,

• N_wz =N_w•8 , lub N_WZ=
  
  

WSKAŹNIK PRACOCHŁONNOŚCI miernik nakładów pracy potrzebnych na wykonanie określonej jednostki produkcji ,

W_P=
[ h/ jedn. ] gdzie : T- liczba godz. przepracowanych ogółem w przedsiębiorstwie lub określonej jednostce produkcyjnej albo przy wykonywaniu określonego rodzaju robót , P- Po - wielkość produkcji wykonywanej w czasie T wyrażona w jednostkach rzeczowych ,

Wskaźnik pracochłonności daje tylko ogólny pogląd na efekty produkcyjne przedsiębiorstwa . Zawiera on trudne do wykrycia w sposób statystyczny bezczynności . Bowiem wszystkie sposoby statystyczne są obarczone błędami zależnie od źródeł , na podstawie których są opracowywane ( karty pracy , sprawozdawczość przedsiębiorstw ) . Do ustalania norm pracochłonności stosuje się raczej metody normowania technicznego , związane z analizą czasu pracy .

NORMA PRACOCHŁONNOŚCI SKŁADA SIĘ Z: - czas pracy podstawowej i pomocniczej Tpp , - czas pracy przygotowawczo-zakończeniowej , - czas odpoczynku , - czas prac asynchroniczno-technicznych ,

Np= Tpp+Tpz+To+Tat

Np=

gdzie: do - dodatek procentowy na odpoczynek , dpz - dodatek procentowy na roboty przygotowawczo-zakończeniowe , dat - dodat. procent. asynchroniczno-techniczny .

PRACOCHŁONNOŚĆ można wyznaczać następująco: statystycznie, analitycznie, empirycznie.

Statystycznie-w przedsiębiorstwie można wyznaczać pracochłonność jako iloraz efektywnego czasu pracy i zrealizowanej w tym czasie produkcji wyrażonej w jednostkach rzeczowych.

Analitycznie -wiążą się z normami pracochłonności, wśród nich wyznaczamy analityczno-obliczeniowe, w których uwzględnia się normy scalone, składane z posiadanych już normatywów oraz analityczno-pomiarowe, w których stosowany jest pomiar czasu dla elementów, których nie można znaleźć w żadnych normatywach. Normy uzyskane w sposób empiryczny prowadzą do uzyskania pracochłonności najbardziej prawdopodobnych, pod warunkiem postępowania zgodnego z metodyką normowania technicznego. Podstawą działania do empirycznego ustalenia nakładów pracy jest analiza procesu budowlanego.

CZAS ZMIANY ROBOCZEJ:

1.Niezbędny czas pracy (czas normowany)

• Czas odpoczynkowy

• Czas przerw technologicznych

• Czas pracy użytecznej

• czas pracy podstawowej

• czas pracy pomocniczej

• czas pracy przygot-zakończ

2. straty czasu roboczego (czas nienormowany)

• czas pracy zbędnej

• czas przestojów

• przekroczenie dyscypliny pracy

W schemacie tym ogólnie czas pracy dzieli się na dwie grupy:

1. niezbędne zużycie czasu,

2. straty czasu

Do grupy pierwszej zalicza się:

• pracę podstawową- zasadnicza część normy pracochłonności i dotyczy czynności bezpośrednio związanych z wykonaniem zadania,

• pracę pomocniczą - nie ma bezpośredniego związku z technologią, wykonywanego procesu budowlanego, lecz posiada charakter pomocniczy np. smarowanie maszyn, przenoszenie narzędzi

• pracę przygotowawczo- zakończeniową- przygotowanie i doprowadzenie do stanu gotowości stanowiska pracy oraz na uporządkowaniu go po skończonej pracy, a także działania z tego zakresu w trakcie zmiany roboczej, do prac tych nie zalicza się czasu przebierania się pracowników ubrania robocze oraz mycia i przebierania we własną odzież po skończeniu pracy; wyjątek stanowi tutaj czas zużywany na włożenie ubrania ochronnego i innych zabezpieczeń przed czynnikami szkodliwymi, występującymi w czasie pracy np. ubrania ochronne spawaczy, czas przygotowawczo- zakończeniowy nie zależy od rozmiaru zadania, lecz dotyczy pełnych zmian roboczych,

• odpoczynki- zawierające czas przerwy na drugie śniadania, czas zużywany przez pracowników na potrzeby naturalne, czas krótkich przerw dla regeneracji sił w ciągu pracy;

• przerwy technologiczne- wynikające z właściwości organizacyjnych oraz metod wykonania procesu produkcyjnego np. przestój pracowników rozścielających mieszankę betonową w formie w czasie jej wibrowania na stole wibracyjnym.

W drugiej grupie tj wśród strat czasu roboczego generalnie wyróżnia się :

• pracę zbędną- spowodowana jest często złym jakościowo wykonaniem zadania, a także niewłaściwą organizacją np. skucie wykonanej źle posadzki i jej ponowne ułożenie,

• przestoje- natury organizacyjnej, czy zarządzania np. brak materiałów, energii lub wynikać mogą z powodu niekorzystnych warunków atmosferycznych,

• przekroczenie dyscypliny pracy- wszelkiego rodzaju spóźnienia, wcześniejsze kończenie pracy i inne przerwy niewynikające z faktycznej potrzeby odpoczynku.

W skład norm pracochłonności wchodzi jedynie niezbędne zużycie czasu. Strat czasu nie wlicza się do normy. Do ustalenia normy pracochł. tj. niezbędnych nakładów pracy na wykonanie jednostki produkcji służy wzór: N_p=T_pp+Tpz+To+T_ta [rbh/jedn.] gdzie:

N_p - norma pracochł.

T_pp - czas przeznaczony wyłącznie na pracę podstawową i pomocniczą, dającą efekt produkc., przypadający na jedn. produkcji.

T_pz - czas na działanie przygotowawcze i zakończeniowe, występujące w okresie zmiany roboczej i przypadające na jedn. produkcji.

T_o - czas odpoczynku niezbędnego fizjologicznie, przypadającego na jedn. produkcji.

T_ta - czas niezbędnych przerw technologiczno-asynchronicznych, przypadający na jedn. wykonywanej produkcji.

Wszystkie elementy nakładów pracy składające się na pracochłonność jednostkową ustala się na podstawie badań i pomiarów czasu pracy.

Wielkości T_pp T_o T_ta wyraża się przeważnie w wartościach procentowych w stosunku do normowanego nakładu pracy (d_pz d_o d_ta).

NOMINALNY CZAS PRACY- czas zgodny z regulaminem czasu pracy, czas obecności pracowników przeznaczony w ciągu jednego dnia na jego uczestniczenie w procesie wytwórczym; inaczej nazywany czasem zmiany.

Z punktu widzenia zaliczenia czy nie zaliczenia elementów czasu do struktury norm pracy rozróżniamy:

CZAS NORMOWANY, w skład którego wchodzą te elementy, które są uwzględnione w ramach normy pracy w danych warunkach organizacyjno- technologicznych realizacji zadania respektujące wymagania stawiane przez higienę i bezpieczeństwo pracy;

CZAS NIENORMOWANY, który obejmuje te elementy czasu, które traktuje się jako straty czasu; do tej kategorii zalicza się zarówno nieuzasadnione przerwy w pracy jak i wykonywanie pracy zbędnej.

Z punktu widzenia okresów czynnego udziału człowieka, maszyny w procesie wytwórczym czas dyspozycyjny dzielimy na czas pracy i czas przerw:

CZAS PRACY- część czasu, kiedy pracownik lub maszyna jest w stanie czynnym, np. wykonywanie czynności fizycznych lub umysłowych;

CZAS PRZERW- okres, kiedy stan czynny nie występuje, np. czekanie pracownika na zakończenie samoczynnego procesu wykonywanego przez maszynę.

NORMOWANIE CZASU PRACY OBEJMUJE:

czas przygotowawczo- zakończeniowy- zapoznanie się z dokumentacją, pobranie niezbędnych narzędzi, uzbrojenie maszyny, rozliczenie się z wykonanej roboty, posprzątanie stanowiska roboczego; cechą charakterystyczną tego procesu jest to, że występuje raz na całe zadanie;

czas wykonania- będący zasadniczą częścią pracochłonności zadania; dotyczy czasu zużywanego na wykonanie działań bezpośrednio wynikających z technologii przerobu przedmiotu pracy na produkt i z celem danego zadania. Ten czas charakteryzuje się tym, że jego elementy występują z zasady tyle razy, z ilu sztuk składa się seria produktu do wykonania w zadaniu i dają się ściśle powiązać z przebiegiem powtarzanej operacji.

WYBÓR METODY PROWADZENIA BADAŃ.

Stosowane w normowaniu technicznym pracy metody ogólnie można pogrupować jako:

* obserwacje chronometrażowe wraz z chronografią i fotografią zmiany roboczej,

* obserwacje migawkowe,

* obserwacje filmowe i magnetowidowe.

OBSERWACJE CHRONOMETRAŻOWE.

Obserwacje chronometrażowe przeprowadza się w sposób ciągły, gdy nie zatrzymuje się sekundomierza przez cały czas trwania obserwacji. Umożliwia to nieprzerwane śledzenie w określonym czasie stanowiska roboczego i rejestrowanie wszystkich zaistniałych zdarzeń i stanów w kolejności ich występowania. Obserwacja ta może być prowadzona w odniesieniu do:

* jednego robotnika pracującego na jednym lub kilku stanowiskach lub zespołu robotników,

* maszyn i urządzeń produkcyjnych.

Odnotowuje się momenty występowania tzw. punktów granicznych, tj. momentów rozpoczynania i kończenia operacji. Obserwacje wyrywkowe stosuje się przy pomiarach czasów trwania operacji i procesów cyklicznych lub przy badaniu jedynie wybranych procesów..

OBSERWACJE MIGAWKOWE.

Metoda obserwacji migawkowych polega na przeprowadzeniu obserwacji stanowiska roboczego w losowo ustalonych okresach czasu. Badania te odznaczają się dużo niższymi kosztami w porównaniu z badaniami chronometrażowymi. Metoda w odniesieniu do warunków budowlanych stosowana jest przy ustaleniach:

- stopnia wykorzystania czasu pracy wykonawców,

- wielkości rezerw w zatrudnieniu,

- wielkości i miejsca powstawania strat czasu pracy,

- stopnia wykorzystania maszyn i urządzeń.

OBSERWACJE FILM, MAGNETOWIDOWE.

Informacje uzyskane drogą filmowa i magnetowidową są obiektywne i nieskażone indywidualnymi odczuciami i spostrzeżeniami poszczególnych obserwatorów. Polegają na ciągłym filmowaniu realizowanego procesu produkcyjnego. Stosowanie tych technik to efekty w postaci:

* osiągnięcia znacznej dokładności opracowywanych norm,

* usprawnień metod pracy,

* pozyskania pełnowartościowych wykonawców poprzez prawidłowo przeprowadzone szkolenia oparte na materiale wizualnym.

Pomiar chronometrażowy wyrywkowy polega natomiast na uruchomieniu sekundomierza w momencie rozpoczynania badanego elementu pracy, zatrzymaniu go w chwili zakończenia i odnotowaniu uzyskanych odczytów czasu. Wyniki uzyskane z pomiarów chronometrażowych mogą być podstawą do:

* opracowywania i korekty norm pracy,

* przeprowadzania adaptacji norm pracy do warunków organizacyjno-technicznych danej budowy,

* ustalenia właściwości metod pracy oraz stopnia sprawności zatrudnionych robotników.

OPIS SPOSOBU PROWADZENIA BADAŃ.

Przystąpienie do obserwacji powinno być poprzedzone szeregiem czynności przygotowawczych, zależnych od celu prowadzenia badań i przyjętej metody. Zasadnicze działania przygotowawcze to:

* wybór procesów roboczych do badań,

* wybór miejsc prowadzenia badań,

* terminy prowadzenia obserwacji i kwalifikacje pracowników,

* zaznajomienie się z procesem roboczym i przeprowadzenie wstępnych pomiarów,

* ustalenie zestawu danych do wyznaczenia dodatku na odpoczynek, prace przygotowawczo-zakończeniowe i przerwy asynchroniczno - techniczne.

Do pomiary czasu pracy mogą być użyte chronometry pojedyncze dwu wskazówkowe, które są stosowane do pomiarów bieżących; dodatkowa wskazówka umożliwia dokładne odczytanie czasu bieżącego dla każdego mierzonego elementu operacji.

Zestawy chronometrów sprzężonych umożliwiają mierzenie czasów trwania każdego elementu operacji w cyklu pomiarowym.

Procesy pracy mogą być realizowane przez różnych robotników z niejednakową skutecznością i szybkością. Trzeba to zjawisko uwzględnić w pomiarach. Najlepiej przeprowadzać jest pomiary procesów wykonywanych przez wykwalifikowanych robotników mających określony staż pracy.

DODATKI JAKO SKŁADNIKI NORMY CZASU składają się z części stałej ( przerwy śniadaniowe, potrzeby fizjologiczne) i zmiennej wyznaczanej na podstawie czynników psychicznych, fizycznych, środowiskowych. Obserwując normowany proces ocenia się wg. tablic wielkości wpływu poszczególnych czynników w formie słownej i odpowiadającej jej punktacji. Suma punktów stanowi podstawę do wyliczenia części zmiennej dodatku na odpoczynek ( 25 pkt. = 0,3 % narzutu ).

CZYNNIK PSYCHICZNY - oceniając wysiłek psychiczny w czasie pracy analizuje się jego wielkość w toku:

- odbioru informacji

- podejmowania decyzji

- wykonywania działań

Wysiłek psychiczny jest oceniany w skali pięciostopniowej, wg. tablicy:

ocena	wysiłek psychiczny
słowna	min.	mały	średni	duży	b. duży
pkt.	0	25	50	75	100

CZYNNIK FIZYCZNY- bierze się pod uwagę stopień uciążli- wości wykonywanych działań. W ocenie uwzględniamy:

- wysiłek dynamiczny

- obciążenie statyczne

- monotonię pracy mięśni

Wysiłek dynamiczny- zalezy od :

- pozycji ciała przy pracy

- masy przemieszczanych przedmiotów lub wysiłku

w N, potrzebnego do wykonania zadania

- łącznego wysiłku w N w ciągu zmiany roboczej

- czasu trwania wysiłku

Obciążenie statyczne - zależy m. in. od:

- przystosowania stanowiska pracy do wymagań fiz-

jologicznych człowieka

- pozycja przy pracy

Przy ocenie obciążenia statycznego analizuje się pozycję ciała pracownika przy wykonywaniu pracy i czas trwania tej pozycji w ciągu zmiany roboczej.

Monotonia- występuje przy wykonywaniu prostych operacji roboczych o krótkich cyklach. Ocenę monotonii pracy mięśni uzależnia się od liczby powtórzeń operacji w ciągu zmiany roboczej wg. tablicy:

lp	Liczba powtórzeń	Ocena uciążliwości
	w ciągu zmiany	słowna	pkt.
1	500 - 1000	mała	50
2	1000 - 2000	średnia	75
3	> 2000	duża	100

Czynnik środowiskowy - nieodpowiednie warunki wpływają na większe zmęczenie. Zasadniczymi czynnikami środowiskowymi są: klimat, oświetlenie, wibracja, zanieczyszczenie powietrza, hałas.

* klimat - objawia się głównie temperaturą

* oświetlenie - charakterystyka oświetlenia (5 klas), zaangażowanie wzroku w strefie pracy, oświetlenie

* powinno być zgodne z normą PN-E/57-02030.

* wibracja - jeśli występują drgania, szczególnie drgania o kierunku zgodnym z osią ciała dodaje się jednorazowo 175 pkt.

* zanieczyszczenie powietrza - ocenia się w zależnoś

ci od zawartości pyłów i subst. toksycznych w

powietrzu w stosunku do dopuszczalnej ich

koncentracji .

- hałas - jako miernik przyjęto słyszalność rozmów

Kat I - prace lekkie

Kat II - prace średnio ciężkie ( wykonywanie muru z cegły )

Kat III - prace ciężkie ręczne odspajanie gruntów kat I i II

Kat IV - b ciężkie - ręczne wylewanie elementów betonowych

Normy zużycia materiałów

Harmonogram

Część analityczna w postaci tabelarycznej

• wykaz robót

• ilość robót

• dobór zespołów

• czas wykonania

Część wykreślna (metoda pracy równoległej)

Część sprawdzająca ( wykres zsumowanego zużycia materiałów)

Logistyka- zajmuje się wszystkimi produktami zużywanymi w procesach produkcyjnych

Przemysł materiałów bud ma powiązanie z dostarczeniem materiałów do odbiorców ( ilości materiałów, przepływ tych materiałów )

Norma zużycia materiałowego składa się ze zużycia związanego z:

Zp - materiały budowlane

Zo - odpady

Zsm - straty i manko

Nzm = Zp + Zo + Zsm

Nzm = 100Zp/ [100 - (d_zo + d _Zsm )]

Straty związane są z : przeładunkami, transportem, wbudowywaniem materiałów

Manko - ujawniane na podstawie remanentu

do - występują często przy rozkroju materiałów (blach)

Cele normowania zużycia materiałów:

1. zużycie

2. projektowanie zapasów materiałów podaje się w dniach, który składa się z następujących czasów: * czas niezbędny na dokonanie zamówienia, * czas transportu z miejsca zakupu do magazynu, * czas magazynowania i ewentualnego uszlachetniania

Metoda dostarczania materiałów: na czas i w miejsce

Normy odzysku materiałów: - określa ilości odzysku,

Jakie powinno się uzyskać podczas rozbiórki budynków i budowli oraz urządzeń pomocniczych (deskowanie).

Określa ilość materiałów odzyskanych przypadających na jednostkę obmiaru danych elementów budowlanych i obiektów

---