Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa

Instytut Zarządzania

Rachunek zysków i strat
wariant porównawczy

Gorzów Wielkopolski, 2006 r.

Pierwotnie jedynym składnikiem sprawozdania finansowego był bilans. Lecz w mirę upływu czasu informacje zawarte w bilansie o wielkości zasobów majątkowych jednostki i źródłach ich finansowego pokrycia stały się niewystarczające, i to zarówno do oceny osiągnięć samej jednostki, jak i dla odbiorców zewnętrznych przy podejmowaniu ewentualnych decyzji inwestycyjnych. Konieczne stało się więc uzupełnienie informacji zawartych w bilansie, informacjami strumieniowymi o narastających przychodach, kosztach, i wynikach finansowych w przyjętym okresie. Te potrzeby zrodziły konieczność opracowania drugiego składnika sprawozdania finansowego, powszechnie nazywanego rachunkiem zysków i strat

Ogólnie rachunek zysków i strat jest to zestawienie przychodów i kosztów, zysków i strat nadzwyczajnych oraz obciążeń związanych z uzyskaniem przychodów (podatki). Pokazuje nam tworzenie wyniku finansowego w danym okresie rozliczeniowym. Dzięki informacjom z tego sprawozdania możemy określić czy działalność jednostki w ciągu okresu była rentowna, jednak nie daje on informacji o tym czy przyniosła nadwyżkę czy niedobór środków pieniężnych. W rachunku zysków i strat prezentowane są dwie podstawowe kategorie finansowe:

• Przychody: generalnie stanowią korzyści jednostki z różnego rodzaju źródeł. Ustawa o rachunkowości definiuje przychody traktując je na równi z zyskami.
  W znowelizowanej ustawie przychody i zyski rozumie się jako uprawdopodobnione powstanie w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zwiększenia wartości aktywów, albo zmniejszenia wartości zobowiązań, które doprowadzą do wzrostu kapitału własnego lub zmniejszenia jego niedoboru w inny sposób niż wniesienie środków przez udziałowców lub właścicieli,

• Koszty: natomiast oznaczają pomniejszenie tych korzyści, stanowią wyrażone w mierniku pieniężnym celowe zużycie rzeczowych składników majątku, wynagrodzenie za pracę oraz pewne nakłady czysto pieniężne poniesione przez jednostkę, w danym okresie w związku z jej działalnością Ustawa definiuje koszty i straty jako uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zmniejszenia wartości aktywów, albo zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia jego niedoboru w inny sposób niż wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli,

Rachunek zysków i strat jest więc narzędziem ustalania wyniku finansowego przez porównanie przychodów i kosztów, co zapisuje się następująco:

PRZYCHODY - KOSZTY = WYNIK FINANSOWY

Do podstawowych zasad rachunkowości odnoszących się w szczególności do rachunku zysków i strat należy zaliczyć:

1. Zasada memoriałowa.

Zgodnie z tą zasadą należy ująć w rachunku zysków i strat wszystkie osiągnięte przychody i odpowiadające tym przychodom koszty dotyczące danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich zapłaty. Przychody i koszty księguje się w momencie wystawienia faktury, niezależnie od tego czy towarzyszy płatność czy nie. Występowanie zobowiązań i należności.

2. Zasada współmierności przychodów i kosztów.

Zasada ta dotyczy równoczesnego ujęcia przychodów i związanych z ich osiągnięciem kosztów.(art. 6 ust.2 ustawy).

3. Zasada ostrożności.

Zasada ta nakazuje z rozwagą podchodzić do ujmowania rachunku zysków i strat przychodów i kosztów.

4. Zasada kontynuacji działania.

Zasada ta ma istotny wpływ na wycenę składników majątkowych jednostki w tym także na wysokość kosztów. Jeżeli kontynuacja działania jednostki jest zagrożona, np. zagrożenie upadłością to wycena aktywów jednostki odbywa się po cenach sprzedaży netto możliwych do uzyskania nie wyższych od cen ich nabycia lub kosztów wytworzenia.

5. Zasada istotności.

Zasada ta wskazuje że należy zapewnić wyodrębnienie w rachunkowości wszystkich zdarzeń istotnych mający wpływ na ocenę sytuacji majątkowej i finansowej jednostki oraz na wielkość wyniku finansowego.

6. Zasada okresu rachunkowego.

Zgodnie z tą zasadą rachunek zysków i strat jest zawsze sporządzany za pewien okres, najczęściej roczny.

Budowa rachunku zysków i strat wynika z podziału całej działalności jednostki na 4 segmenty. Działalność podstawową , czyli operacyjną, pozostałą działalność operacyjną., działalność finansową oraz zdarzenia nadzwyczajne. W związku z tym podziałem możemy określić następującą strukturę wyniku finansowego:

Wynik na działalności operacyjnej

+

Wynik na pozostałej działalności operacyjnej

+

Wynik na operacjach finansowych

+

Wynik zdarzeń nadzwyczajnych

+

Obowiązkowe obciążenia wyniku

Wynik działalności operacyjnej, w tym z tytułu pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych,- stanowi różnicę między przychodami netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów, z uwzględnieniem dotacji, opustów, rabatów i innych zwiększeń lub zmniejszeń, bez podatku od towarów i usług, oraz pozostałymi przychodami operacyjnymi a wartością sprzedanych produktów, towarów i materiałów wycenionych w kosztach wytworzenia albo cenach nabycia, albo zakupu, powiększoną o całość poniesionych od początku roku obrotowego kosztów ogólnych zarządu, sprzedaży produktów, towarów i materiałów oraz pozostałych kosztów operacyjnych.
Wynik operacji finansowych - stanowi różnicę między przychodami finansowymi, w szczególności z tytułu dywidend (udziałów w zyskach), odsetek, zysków ze zbycia inwestycji, aktualizacji wartości inwestycji, nadwyżki dodatnich różnic kursowych nad ujemnymi, a kosztami finansowymi, w szczególności z tytułu odsetek, strat ze zbycia inwestycji, aktualizacji wartości inwestycji, nadwyżki ujemnych różnic kursowych nad dodatnimi

Wynik zdarzeń nadzwyczajnych stanowi różnicę między zyskami nadzwyczajnymi a stratami nadzwyczajnymi. Zdarzenia nadzwyczajne (zyski i straty) obejmują zdarzenia trudne do przewidzenia, poza działalnością operacyjną jednostki niezwiązane z ogólnym ryzykiem jej prowadzenia.

Na Obowiązkowe obciążenia wyniku składają się: podatek dochodowy, od osób prawnych, odroczony podatek dochodowy i inne obowiązkowe obciążenia na podstawie przepisów szczególnych.

Rachunek może być sporządzony w formie dwustronnej lub jednostronnej tabeli. Znowelizowana ustawa o rachunkowości wyróżnia dwie formy tego rachunku a mianowicie:

Zależy to od sposobu ewidencjonowania kosztów.. Główna różnica między wariantami polega na odmiennym sposobie ujęcia kosztów wytworzenia sprzedanych wyrobów.

W wariancie porównawczym koszty działalności podstawowej są jedną zbiorczą pozycją, w której wyodrębnia się poszczególne rodzaje kosztów w układzie rodzajowym, dzieląc je na:

• Amortyzacja planowane odpisy amortyzacyjne środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.

• Zużycie materiałów i energii - zużycie materiałów podstawowych, pomocniczych, opakowań, energii itp.

• Usługi obce - remontowe, transportowe, budowlano-montażowe, bankowe, najmu, dzierżawy itp.

• Podatki i opłaty - podatek akcyzowy, podatek od nieruchomości, podatek od środków transportowych oraz różnego rodzaju opłaty o charakterze podatkowym, a także naliczony podatek VAT nie podlegający zwrotowi lub odliczeniu od należnego podatku VAT.

• Wynagrodzenia - za pracę, bez względu na charakter stosunku pracy.

• Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia na rzecz pracowników - odpisy na ZFŚS, składki z tytułu ubezpieczeń społecznych obciążające koszty pracodawcy, dopłaty do biletów, szkolenia pracowników, wydatki związane z BHP.

• Pozostałe koszty rodzajowe - koszty podróży służbowych, reprezentacji i reklamy, składki z tytułu ubezpieczeń rzeczowych, ryczałty za używanie samochodów osobowych przez pracowników do celów służbowych.

W porównawczym rachunku zysków i strat ujmuje się więc wszystkie koszty, jakie zostały poniesione przez jednostkę w danym okresie sprawozdawczym, nie zależnie od tego czy są one współmierne z przychodami czy też nie. Jeżeli wszystkie wytworzone w danym okresie produkty zostaną sprzedane, wówczas poniesione koszty, będą współmierne z osiągniętymi przychodami, a wynik na działalności p[odstawowej nazywany wynikiem na sprzedaży można obliczyć jako różnicę między tymi dwoma wielkościami.

W praktyce jednak taka sytuacja występuje bardzo rzadko. Zwykle wielkość sprzedaży jest różna od wielkości produkcji. Należy wówczas skorygować poziom poniesionych kosztów o tak zwaną zmianę stanu produktów. Wówczas, gdy przedsiębiorstwo nie sprzeda wszystkich wyprodukowanych wyrobów spowoduje to powstanie zapasów. Poniesione koszty są wówczas większe od osiągniętych przychodów. Należy więc je skorygować o wartość produkcji nie sprzedanej z danego okresu. Zgodnie z tą zasadą sporządzania porównawczego rachunku zysków i strat dokonuje się tego poprzez zwiększenie przychodów ze sprzedaży.

W odwrotnej sytuacji, gdy w danym okresie przedsiębiorstwo sprzedało więcej produktów niż wytworzyło wartość osiągniętych przychodów jest wyższa od poniesionych kosztów. Oznacza to zmniejszenie stanu produktów. W tym przypadku odpowiednia będzie korekta która obniża poziom osiągniętych przychodów o wartość wynikającą ze zmniejszenia stanu zapasów Zmiana stanu produktów to różnica (przyrost) między saldem końcowym a saldem początkowym następujących kont:
- wyrobów gotowych
- produkcji nie zakończonej
- rozliczeń między okresowych czynnych i biernych

Rachunek zysków i strat
(wariant porównawczy)

A. Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi, w tym:
- od jednostek powiązanych
I. Przychody netto ze sprzedaży produktów
II. Zmiana stanu produktów (zwiększenie - wartość dodatnia, zmniejszenie - wartość ujemna)
III. Koszt wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki
IV. Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów

B. Koszty działalności operacyjnej
I. Amortyzacja
II. Zużycie materiałów i energii
III. Usługi obce
IV. Podatki i opłaty, w tym:
- podatek akcyzowy
V. Wynagrodzenia
VI. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia
VII. Pozostałe koszty rodzajowe
VIII. Wartość sprzedanych towarów i materiałów

C. Zysk (strata) ze sprzedaży (A-B)

D. Pozostałe przychody operacyjne
I. Zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych
II. Dotacje
III. Inne przychody operacyjne

E. Pozostałe koszty operacyjne
I. Strata ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych
II. Aktualizacja wartości aktywów niefinansowych
III. Inne koszty operacyjne

F. Zysk (strata) z działalności operacyjnej (C+D-E)

G. Przychody finansowe
I. Dywidendy i udziały w zyskach, w tym:
- od jednostek powiązanych
II. Odsetki, w tym:
- od jednostek powiązanych
III. Zysk ze zbycia inwestycji
IV. Aktualizacja wartości inwestycji
V. Inne

H. Koszty finansowe
I. Odsetki, w tym:
dla jednostek powiązanych
II. Strata ze zbycia inwestycji
III. Aktualizacja wartości inwestycji
IV. Inne

I. Zysk (strata) z działalności gospodarczej (F+G-H)

J. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych (J.I.-J.II.)
I. Zyski nadzwyczajne
II. Straty nadzwyczajne

K. Zysk (strata) brutto (I±J)

L. Podatek dochodowy

M. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty)

N. Zysk (strata) netto (K-L-M)

W danym roku podmiot gospodarczy ewidencjonował koszty rodzajowe:

-amortyzacja 4000 PLN, zużycie materiałów i energii 20 000 PLN, wynagrodzenia 5000 PLN, ubezpieczenia społeczne 2000 PLN, usługi obce 1000 PLN, pozostałe koszty rodzajowe 1000 PLN

W danym roku jednostka wytworzyła 300 szt. wyrobów gotowych i 600 szt. produktów nie zakończonych przerobionych z punktu widzenia poniesionych kosztów w 50%. Produkty wyceniane są według rzeczywistego kosztu wytworzenia, który wynosi 50 PLN. Jednostka sprzedała 150 szt. wyrobów gotowych po 150 PLN za sztukę Ponadto wiemy że:

- pozostałe przychody operacyjne 600 PLN

- pozostałe koszty operacyjne 400 PLN

- przychody finansowe 500 PLN

- koszty finansowe 300 PLN

- zyski nadzwyczajne 200 PLN

- straty nadzwyczajne 100 PLN

- podatek dochodowy 1350 PLN

Na podstawie powyższych danych zostanie ustalony wynik finansowy rachunku zysków i strat w wariancie porównawczym, przy założeniu że na początek danego okresu stan początkowy produktów w magazynie był zerowy.

Obliczenia:

Przychody ze sprzedaży = 150 szt. ˚ 100 = 15 000 PLN

Zmiana stanu produktów (wartość korekty ustalana jest po rzeczywistym koszcie wytworzenia i obejmuje nie sprzedane wyroby gotowe jak i nie zakończone produkty)

= (150szt. ˚ 50PLN) + (600szt. ˚ 25PLN) = 22 500 PLN

Koszty działalności operacyjnej = ∑ Kosztów rodzajowych = 33 000 PLN

A. Przychody netto ze sprzedaży
I. Przychody netto ze sprzedaży produktów
II. Zmiana stanu produktów (zwiększenie - wartość dodatnia, zmniejszenie - wartość ujemna)
B. Koszty działalności operacyjnej
I. Amortyzacja
II. Zużycie materiałów i energii
III. Usługi obce
IV. Podatki i opłaty, w tym podatek akcyzowy
V. Wynagrodzenia
VI. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia
VII. Pozostałe koszty rodzajowe
C. Zysk (strata) ze sprzedaży (A-B)
D. Pozostałe przychody operacyjne
E. Pozostałe koszty operacyjne
F. Zysk (strata) z działalności operacyjnej (C+D-E)
G. Przychody finansowe
H. Koszty finansowe
I. Zysk (strata) z działalności gospodarczej (F+G-H)
J. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych (J.I.-J.II.)
I. Zyski nadzwyczajne
II. Straty nadzwyczajne
K. Zysk (strata) brutto (I+J)
L. Podatek dochodowy
N. Zysk (strata) netto (K-L-M)

W. Gabrusewicz Sprawozdawczość finansowa, Wyd. Wyższa Szkoła Handlu i Rachunkowości Poznań 2005 str.179

Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości Dziennik Ustaw Rok 2002 Nr 76 poz. 694, (art.3 pkt.30)

Analiza Sprawozdań finansowych

Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości Dziennik Ustaw Rok 2002 Nr 76 poz. 694, (art.3 pkt.31)

W. Gabrusewicz Sprawozdawczość finansowa, Wyd. Wyższa Szkoła Handlu i Rachunkowości Poznań 2005 oraz J. Krynicki J. Trzemżalski Wycena i Prezentacja Aktywów i Pasywów w Sprawozdaniu Finansowym według nowych zasad, Wyd. Ośrodek Doradztwa i doskonalenia Kadr. Gdańsk 2003

Ustawa o rachunkowości.

Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości Dziennik Ustaw Rok 2002 Nr 76 poz. 694, (art.42)

Tamże

W. Gos Sprawozdawczość finansowa Wyd. Instytut audytu i doradztwa Capital Warszawa 2005

M. Dudys B. Kłosowska P. Prewysz-Kwinto Analiza finansowa przedsiębiorstw, Wyd. TNOiK Toruń 2005

Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości Dziennik Ustaw Rok 2002 Nr 76 poz. 694, Załącznik nr.1

8

Wariant kalkulacyjny

Wariant porównawczy

---